همه‌چیز که باید درباره‌ی سرطان اعصاب بدانید.
سرطان بیماری است که بسیاری از مردم در طول زندگی خود دچار آن می‌شوند. اگرچه نام این بیماری، همواره باعث وحشت و ترس زیادی در بیمار و خانواده او می‌شود، اما خوشبختانه امروزه با پیشرفت‌های پزشکی بسیاری از افراد مبتلابه سرطان با دنبال کردن درمان‌های موجود بهبود پیدا می‌کنند و به زندگی نرمال خود ادامه می‌دهند. یکی از انواع سرطان‌ها، سرطان اعصاب است. آیا درباره‌ی سرطان اعصاب چیزی خوانده و یا شنیده‌اید؟ خبر خوشحال‌کننده این است که بیشتر سرطان‌ها و تومورهای اعصاب بدخیم نیستند و به‌خوبی به درمان‌های مختلف پاسخ می‌دهند، اما بااین‌حال می‌توانند منجر به آسیب عصبی و از دست دادن کنترل عضلانی شوند. در این مقاله با جراح مغز و اعصاب همراه باشید تا باهم درباره‌ی سرطان اعصاب بیشتر بدانیم.
تومور اعصاب چیست؟
سرطان اعصاب یا تومور اعصاب درواقع توده‌های غیرطبیعی هستند که روی اعصاب محیطی یا درون آن رشد می‌کنند. اعصاب محیطی، اعصابی هستند که مغز و نخاع فرد را به سایر ارگان‌های بدن او متصل می‌کنند. این اعصاب ماهیچه‌های فرد را کنترل می‌کنند و به او اجازه می‌دهند تا بتواند راه برود، پلک بزند، قورت دهد، اجسام را بردارد و فعالیت‌های دیگر را انجام دهد.
تومور اعصاب اغلب در غلاف عصبی (پوشش محافظ) و بافت حمایت‌کننده ایجاد می‌شود و اکثر این تومورها خوش‌خیم هستند. بااین‌وجود، برخی از تومورهای غیر سرطانی نیاز به درمان دارند، زیرا ممکن است بر روی اعصاب فشار آورند و باعث درد، آسیب عصبی و مختل شدن عملکرد شوند.
تومورهای عصبی بسته به نوع آن‌ها می‌توانند آهسته یا سریع رشد کنند. برخی نیازی به درمان ندارند و برخی دیگر فقط به نظارت منظم پزشک نیاز دارند. به‌ندرت، تومورهای عصبی بدخیم هستند و نیاز به درمان تهاجمی دارند.
علائم و نشانه تومور اعصاب چیست؟
علائم تومور اعصاب محیطی درنتیجه‌ی رشد تومور درون عصب اصلی یا فشار آن بر روی اعصاب، رگ‌های خونی یا بافت‌های مجاور ایجاد می‌شوند.
علائم و نشانه‌های تومور اعصاب محیطی بسته به محل تومور و بافت‌هایی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند متفاوت است. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- تورم یا برآمدگی در زیر پوست
- درد، گزگز یا بی‌حسی
- احساس ضعف یا مختل شدن عملکرد ناحیه‌ی آسیب‌دیده
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
تومور و سرطان اعصاب به چه دلیلی ایجاد می‌شود؟
متأسفانه هنوز علل دقیق ایجاد تومور اعصاب محیطی مشخص نیست. برخی از این تومورها ارثی هستند و ژنتیک نقش مهمی در ایجاد آن‌ها بازی می‌کند، مانند نوروفیبروماتوز (نوع ۱ و ۲) و شوانوماتوز. درحالی‌که برخی دیگر ممکن است به دلیل عملکرد نادرست ژن یا در اثر جراحت یا جراحی ایجاد شوند.
باوجوداینکه علت ایجاد سرطان اعصاب هنوز مشخص نیست اما برخی موارد می‌تواند ریسک ابتلا به آن را افزایش دهد. بهطورکلی عوامل خطرساز در سرطان اعصاب عبارت‌اند از:
- سابقه‌ی پرتودرمانی
- داشتن نوروفیبروماتوز، گروهی از سه اختلال عصبی
انواع نوروفیبروماتوز
نوروفیبروماتوز یک بیماری ارثی و ژنتیکی است که اعصاب و پوست را گرفتار می‌کند. در این بیماری تومورهای خوش‌خیم غیر سرطانی در مسیر اعصاب رشد می‌کنند و همین امر باعث بروز مشکلاتی در پوست و استخوان‌ها می‌شود. دو نوع نوروفیبروماتوز وجود دارد:
- نوروفیبروماتوز نوع ۱: این نوع شایع‌تر از نوع دیگر است و معمولاً خود را تا سن ده‌سالگی کودک نشان می‌دهد. در بیماران مبتلابه این نوع، نازکی یا رشد بیش‌ازاندازه استخوان‌ها و اسکولیوز وجود دارد که باعث بروز مشکلات متعددی می‌شود.
- نوروفیبروماتوز نوع دو: نوع دو نوروفیبروماتوز اغلب همراه با تومورهای عصب شنوایی است و شیوع آن یک در ۲۵ هزار نفر است. تومورهای عصب شنوایی در این مدل بیماری ممکن است موجب کری، اختلالات تعادل، زنگ زدن گوش، سردرد و درد و احساس ضعف در صورت شود. این بیماری عمدتاً در سنین نوجوانی یا انتهای دهه دوم عمر بروز می‌کند.
انواع تومور اعصاب چیست؟
به‌صورت کلی سه نوع اصلی تومور عصبی عبارت‌اند از:
این نوع از تومورهای عصبی معمولاً خوش‌خیم هستند و به‌ندرت ممکن است به یک تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی تبدیل شوند. همچنین این تومورها بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که به نوروفیبروماتوز نوع ۱ مبتلا هستند.
علائمی که تومور نوروفیبروم می‌تواند ایجاد کند به‌طور گسترده‌ای متفاوت است. نوروفیبروم‌های کوچک ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، درحالی‌که تومورهای بزرگ و پیچیده ممکن است دردناک باشند و باعث بی‌حسی، تغییر شکل و/یا از دست دادن عملکرد شوند.
انواع نوروفیبروم شامل موارد زیر می‌شود:
- نوروفیبروم پوستی: نوروفیبروم‌های پوستی به‌صورت برآمدگی یا برجستگی‌ها روی پوست و یا درست زیر پوست ظاهر می‌شوند. این تومورها مرزهای مشخصی دارند و ممکن است نرم یا سفت باشند.
- نوروفیبروم منتشر: این نوع از نوروفیبروم‌ها اغلب در سطح وسیعی از پوست ایجاد می‌شوند و متلاطم هستند و رنگ تیره‌تری نسبت به پوست اطراف دارند.
- نوروفیبروم پلکسی فرم: این نوروفیبروم‌های پیچیده انواع سلولی زیادی را در برمی‌گیرند و می‌توانند در امتداد دسته‌های عصبی متعدد رشد کنند. این تومورها می‌توانند در هر قسمتی از بدن، در سطح پوست یا در عمق آن ایجاد شوند. همچنین برخی آن‌ها ممکن است به‌مرورزمان بزرگ و بدشکل می‌شوند.
شوانوما در سلول‌های شوان که غلاف محافظ عصبی را تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌شود. بیشتر شوانوماها خوش‌خیم هستند و تنها درصد کمی از آن‌ها به تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی تبدیل می‌شود.
برخی از بیماران مبتلابه تومور شوانوما هیچ علامتی ندارند، درحالی‌که برخی دیگر درد، ضعف عضلانی یا بی‌حسی یا گزگز را تجربه می‌کنند.
شایع‌ترین شوانوما، شوانوما دهلیزی نام دارد، که به آن نوروم آکوستیک نیز می‌گویند. این تومورها اغلب در امتداد اعصاب دهلیزی که هر گوش داخلی را به مغز متصل می‌کنند، رشد می‌کنند. درنتیجه علائم این تومور می‌تواند شامل کاهش شنوایی و مشکلات تعادل باشد.
تومور بدخیم غلاف عصبی نوع سرطان اعصاب نادر است که در غلاف عصبی ایجاد می‌شود. این تومورها که به‌عنوان نوروفیبروسارکوم نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند در هرجایی از بدن ایجاد شوند بااین‌حال عمدتاً پاها، بازوها یا لگن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این تومورها ممکن است به‌سرعت رشد کرده و پخش شوند، در برابر شیمی‌درمانی مقاومت از خود نشان دهند و پس از درمان دوباره عود کنند.
علائم این تومور عصبی شامل موارد زیر است:
- درد مداوم
- تودهی در حال رشد زیر پوست
- مورمور شدن
- ضعف عضلانی
فرق تومور خوش‌خیم و بدخیم عصبی چیست؟
فرق اصلی تومور عصبی خوش‌خیم و بدخیم در این است که تومور بدخیم سرطانی محسوب می‌شود و می‌تواند به‌سرعت سلول‌های سرطانی را به سایر بافت‌ها و بخش‌های مغز گسترش دهد. درحالی‌که تومور عصبی خوش‌خیم می‌تواند رشد کند و بزرگ شود، اما به سایر بخش‌ها سرایت نمی‌کند و آن‌ها را درگیر نمی‌سازد.
چگونه می‌توان تومور عصبی را تشخیص داد؟
برای تشخیص تومور اعصاب محیطی پزشک از یکی از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- ام آر ای
- سی‌تی‌اسکن
- الکترومیوگرافی
- بیوپسی تومور
درمان تومور عصبی به چه صورت انجام می‌شود؟
بسته به موارد زیر، درمان تومور عصبی می‌تواند بسیار متفاوت باشد:
- نوع و شدت تومور
- محل تومور
- سلامت کلی بدن
بهطورکلی درمان سرطان اعصاب عبارت است از:
نظارت منظم
تومورهای خوش‌خیم کوچک اغلب نیازی به درمان ندارند و تنها معاینات و اسکن‌های منظم باید صورت گیرد تا پزشک متخصص در جریان باشد که آیا تومور در حال رشد است یا خیر.
جراحی
یکی دیگر از روش‌های درمان تومور عصبی جراحی است. هدف از انجام این جراحی، برداشتن کامل تومور عصبی بدون آسیب رساندن به اعصاب و بافت‌های سالم است. اگر امکان برداشتن کامل تومور انجام وجود نداشته باشد، جراح سعی می‌کند هر مقدار از تومور را که می‌تواند بردارد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی می‌تواند به کاهش برخی از تومورهای عصبی کمک کند.
درمان سرطان
تومورهای بدخیم اعصاب درواقع همان تومورهای سرطانی هستند. این تومورها رشد بسیار سریع و کنترل نشده‌ای دارند و می‌توانند در مدت‌زمان کوتاهی بخش زیادی از بدن را درگیر کنند. درمان تومورهای بدخیم اعصاب شامل درمان‌های سرطان ازجمله پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است.
توان‌بخشی
پس از جراحی، ممکن است فرد به توان‌بخشی فیزیکی نیاز داشته باشد. در این شرایط پزشک، فیزیوتراپیست و کار درمانگر برای بهبودی پس از جراحی و بازیابی عملکرد به شما کمک می‌کنند.
آیا پیشگیری از تومور عصبی ممکن است؟
متأسفانه راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از تومورهای عصبی وجود ندارد. تنها کاری که پزشک متخصص ممکن است انجام دهد این است که آزمایش ژنتیک را برای درک بهتر میزان خطر ابتلای شما و خانواده‌تان توصیه کند.
طول عمر بیماران سرطان اعصاب چقدر است؟
طول عمر بیماران سرطان اعصاب به نوع تومور عصبی آن‌ها بستگی دارد. اگر تومور عصبی خوش‌خیم باشد، پزشک متخصص روش درمان را مشخص می‌کند و به‌احتمال‌زیاد بیمار می‌تواند تا سالیان دراز به زندگی ادامه دهد. اما اگر تومور عصبی بدخیم باشد، پیش‌آگهی درمان امیدوارکننده نخواهد بود، به‌ویژه اگر تودهی سرطانی در بافت‌های مجاور پخش‌شده باشد. ماهیت تومور بدخیم غلاف عصبی اغلب از نوع متاستازدهنده است، به این معنی که تمام بافت‌های بدن را درگیر می‌کند و به‌سرعت منجر به مرگ بیمار می‌شود. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که خوشبختانه اغلب تومورهای عصبی خوش‌خیم هستند.
