همهی ما واژهی فوق تخصص مغز و اعصاب را شنیدهایم؛ اما در کنار تابلوهای این پزشکان اغلب واژههایی همچون فلوشیپ، بورد تخصصی و فوق تخصص به چشم میخورد. آیا راجع به این موارد چیزی خوانده یا شنیدهاید؟ پس در این مقاله با ما همراه باشید تا باهم بیشتر دربارهی فوق تخصص مغز و اعصاب بخوانیم تا هنگام مراجعه به پزشک نزد فرد درست برویم و هم با ۳ تا از بهترین فوق تخصص های مغز و اعصاب ایران بهتر آشنا شویم.
آیا تا به حال واژهی نورولوژی را شنیدهاید؟ نورولوژی از دو واژه نورو و لوژی تشکیلشده است. نورو در لغت به معنای علم مربوط به عصب و لوژی به معنای شناختن یا شناسی است. درنتیجه نورولوژی یک رشتهی پزشکی است که به علوم مربوط به مغز و اعصاب و بیماریهای مرتبط با آن میپردازد. رشته نورولوژی به دو دستهی نورولوژیست و نوروسرجری تقسیم میشود. نورولوژیست یا فوق تخصص مغز و اعصاب، پزشکی است که درزمینهی بیماریهای مغز و اعصاب و ستون فقرات تخصص دارد؛ اما نکته قابلتوجه این است که این پزشکان با استفاده از روشهای غیر جراحی به درمان بیماریها و اختلالات مرتبط ازجمله اختلالات مغز، نخاع و اعصاب و عضلات دربردارنده نخاع و همچنین اختلالات مربوط به ستون فقرات میپردازند. نوروسرجری یا جراح مغز و متفاوت از نورولوژیست است و در صورتی که بیمار نیاز به جراحی مغز داشته باشد، فوق تخصص مغز و اعصاب بیمار را به جراح مغز و اعصاب باتجربه ارجاع میدهد، زیرا نورولوژیست نمیتواند جراحی انجام دهد. پس اغلب بررسی و ارزیابی اولیه و درمانهای غیر جراحی بر عهده نورولوژیست یا فوق تخصص مغز و اعصاب است و در صورت بهبود نیافتن درد به کمک درمانهای غیر جراحی، باید از جراح مغز و اعصاب کمک گرفت. اما برخی بیماریهای دستگاه عصبی و ستون فقرات همچون تومور مغزی، تنگی کانال نخاعی باید از همان ابتدا توسط جراح مغز و اعصاب تشخیص داده و درمان شوند.
دورههایی که یک جراح مغز و اعصاب باید بگذارند شامل موارد زیر است:
گذراندن هفت سال دوره پزشکی عمومی
قبولی در تخصص جراحی مغز و اعصاب
گذراندن شش سال دورهی دستیاری جراحی مغز
متخصص مغز و اعصاب پس از گذراندن دورههای پزشکی عمومی و قبولی در رشته فوق تخصص مغز و اعصاب، تخصصش را درزمینه رشته مغز و اعصاب میگیرد و از این طریق قادر میتواند به درمان غیر جراحی اختلالات مغز و نخاع و ستون فقرات بپردازد. بیماری اماس، پارکینسون، اختلالات خواب و انواع اختلالات حافظه بخشی از بیماریهای است که درمان آن مربوط متخصص مغز و اعصاب است.
مطالعه مقاله عوارض جراحی مغز و اعصاب
برخی متخصصان مغز و اعصاب در صورتی که تمایل داشته باشند، میمانند در زمینههای زیر تخصص خود را ارتقا ببخشد. ازجمله:
فوق تخصص الکترومیوگرافی و هدایت عصبی
فلوشیپ درد
فلوشیپ اماس
فلوشیپ سکته مغزی
فلوشیپ نوروفیزیولوژی
فلوشیپ اینترونشن
دورههای تخصصی جراحی مغز و اعصاب چیست؟
در طی دوره تخصصی جراحی مغز و اعصاب، پزشک در طی پنج الی شش سال دوره رزیدنتی آموزشهای متفاوتی در زمینه علوم پایه مغز و نخاع و اجزای دربردارنده آن، بیماریهای مربوط به مغز و اعصاب و انواع روشهای جراحی میبیند و دورههای مختلفی را پشت سر میگذراند.
این دورهها عبارتاند از:
- بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
- دریافت انواع فلوشیپهای مغز و ستون فقرات
از رایجترین دورههای فلوشیپ جراحی مغز و اعصاب عبارتاند از:
- فلوشیپ جراحی مغز (شامل فلوشیپ آندوسکوپی قاعده جمجمه، فلوشیپ جراحی عروق مغز)
- فلوشیپ جراحی ستون فقرات (فلوشیپ جراحی دیسک کمر و گردن)
- فلوشیپ اینترنشن یا جراحی بسته مغز و نخاع
تفاوت فوق تخصص مغز و اعصاب با متخصص اعصاب و روان در چیست؟
فوق تخصص اعصاب و روان یا روانپزشک، پزشکی است که در زمینه بیماریهای روانی تخصص دارد و به تشخیص و پیشگیری و درمان اختلالات رفتاری، فکری و عاطفی میپردازد. روانپزشک، یک شنوده خوب است که مهارت بالایی در شنیدن سخنان بیمار و گفتار خوبی در برقراری ارتباط دارد، از این رو با برگزاری جلسات مشاوره و تجویز دارو کمک زیادی در بهبودی بیماران میکند. اما همانطور که گفته شد، یک فوق تخصص مغز و اعصاب در زمینه اختلالات دستگاه عصبی یعنی مغز و نخاع تخصص دارد و از انواع روشهای درمانی غیر جراحی استفاده میکند تا علائم بیماری را سرکوب کند و در جلسات مراجعه به اینگونه متخصصین، خبری از مشاوره دادن و صحبت کردن نمیباشد.
تفاوت فوق تخصص مغز و اعصاب با متخصص اعصاب و روان در چیست؟
- تومورهای مغزی
- ضربهمغزی
- برخی از خونریزیهای مغزی مانند خونریزیهای ناشی از اختلالات عروقی مغز
- دررفتگی دیسک در سراسر ستون فقرات
- تنگی کانال نخاعی ستون فقرات
- ضربههای ستون فقرات و آسیبهای نخاعی
- تومورهای نخاعی
- تومورها و ضایعات اعصاب محیطی
- گامانایف (همراه با انکولوژیست)
- دردهای غیرقابلکنترل مانند دردهای بیماران سرطانی و یا دردهای ناشی از آسیبهای نخاعی
- برخی از اختلالات حرکتی و روانی (استروتاکسی)
بهترین جراح و فوق تخصص مغز و اعصاب چه ویژگیهایی دارد؟
- بهترین جراح و دکتر مغز و اعصاب کسی است که از تخصص و دانش کافی برخوردار باشد و دورههای تکمیلی یا دورههای فلوشیپ جراحی مغز و ستون فقرات نیز گذرانده باشد.
- مهارت بالایی در تصمیمگیری و تشخیص بیماری داشته باشد و تشخیص را تنها بسنده به استفاده از روشهای تصویربرداری همچون ام آر آی و سیتیاسکن نکند.
- از انجام آزمایشهای پرتکرار و بیدلیل که هزینه بالایی داشته و نیاز به پروسه زمانی طولانیمدت دارند، جلوگیری کند.
- علاوه بر مهارت ارتباطی بالا و خوشرو بودن، بسیار دلسوز، باوجدان و به فکر بیمار باشد و هیچ تلاشی را برای بهبودی بیمار خود دریغ نکند.
در گنکرهها شرکت کند و سخنرانی کند و دورههای تخصصی در خارج از کشور بگذراند تا با علم روز دنیا آشنا باشد.
معرفی بهترین جراحان و فوق تخصص مغز و اعصاب
دکتر رضا جباری
دکتر رضا جباری فوق تخصص مغز و اعصاب، دانشآموخته دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در مقطع پزشکی عمومی میباشد.
وی در سال ۱۳۹۱ مدرک دکتری تخصصی مغز و اعصاب خود را از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (ارتش) دریافت کرد و پس از آن فعالیت خود را در زمینه مغز و اعصاب آغاز کرد.
دکتر جباری در سال ۱۳۹۱ موفق به کسب رتبه برتر بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات شد و در طی سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ در جراحیهای تحقیقاتی روی میمونها در پژوهشگاه رویان همکاری کرد.
دکتر رضا جباری، بیش از ۹ مقاله پژوهشی در مجلات معتبر علمی و بینالمللی (ISI) دارد.
تخصصهای دکتر جباری به شرح زیر میباشد:
تومورهای هیپوفیز
عارضه و تومورهای مغزی
جراحی ستون فقرات
روزهای کاری دکتر جباری در مطبشان از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹.۳۰ صبح تا ساعت ۱۹ عصر میباشد.
آدرس مطب:
تهران، خیابان مطهرى، نرسیده به مدرس، خیابان فجر، کوچه مدائن، ساختمان پزشکان ماهان، طبقه ٢, واحد٣
دکتر افسون صدیقی
دکتر افسون صدیقی متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، در سال ۱۳۷۶ در شته پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فارغالتحصیل شد و در سال ۱۳۸۳ در رشته جراحی مغز و اعصاب در همان دانشگاه برای تخصص بهعنوان دومین معدل برتر دانشگاه در بین هم ورودیهای خود فارغالتحصیل شد. همچنین ایشان در پنجاه و یکمین آزمون برد تخصصی، رتبه سوم را کسب کردند.
وی در حال حاضر، از اساتید برجسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش تهران است. فعالیتهای ایشان در زمینه جراحی میکروسکوپی تومورهای مغزی و نخاعی و ضایعات دژنراتیو ستون فقرات و همچنین جراحی آندوسکوپیک تومورهای قاعده جمجمه از جمله تومورهای هیپوفیزم ترمیم ضایعات قاعده جمجمه میباشد. ایشان یکی از بهترین و موفقترین چهرههای شناختهشده در زمینه جراحیهای میکروسکوپی و آندوسکوپی مغزی در کشور میباشند. وی تاکنون بیش از ۱۰۰ مقاله علمی معتبر در دنیا به چاپ رسانیده است. دکتر افسون صدیقی از پیشگامان استفاده از گاما پروب و ناوبری در جراحی تومورهای مغزی و همچنین رادیوتراپی حین جراحی (IORT) جهت درمان بیماران مبتلا به متاستاز و تومورهای بدخیم مغزی و نخاع است.
دکتر محمد صمدیان
وی دارای مدرک دانشنامه تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رتبه ممتاز بور تخصصی جراحی اعصاب کشور است. دکتر محمد صمدیان، در حال حاضر با رتبه علمی استاد تمام گروه جراحی مغز و اعصاب دانشگاه، در حال فعالیت است. از مهمترین سوابق علمی وی میتوان به کسب رتبه اول دوره پزشکی عمومی اشاره کرد.
دکتر محمد صمدیان چندین بار در کنگرههای بینالمللی بهعنوان سخنران شرکت کردهاند؛ همچنین ایشان عضو انجمن جراحان مغز و اعصاب ایران و اروپا میباشند و در زمینه برگزاری چندین کنگره مغز و اعصاب و بهعنوان دبیر برگزارکننده فعالیت داشتهاند. عضو کمیسیونهای علمی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و در نظام پزشکی میباشند.
از سال ۸۲ تاکنون بهعنوان یکی از پیشگامان حیطه جراحی آندوسکوپی، تومورهای هیپوفیز و قاعده جمجمه و جراحی آندوسکوپی مغز فعالیت داشتند و در کارگاهها و کنگرههای مختلف داخلی و خارجی نسبت به ارائه سخنرانی و آموزش همکاران جوان فعالیت داشتند و همچنین در زمینه جراحی ستون فقرات و سه دوره متوالی از سال ۱۳۸۸ تاکنون بهعنوان رئیس انجمن ستون فقرات AO در ایران فعالیت داشته و در این زمینه چندین کنگره و کارگاه آموزشی برگزار نمودهاند.
زمان مراجعه به فوق تخصص مغز و اعصاب
علائمی که خواهید خواند، همیشه و همیشه ناشی از بیماری مغز و اعصاب یا اختلالی در سیستم عصبی نیستند، بلکه از آنها به عنوان علائمی یاد میشود که اگر آنها را در خود دیدید، بد نیست خودتان را به یک متخصص مغز و اعصاب نشان دهید چون ممکن است به بیماریهای مغز و اعصاب دچار شده باشید. این علائم به این ترتیباند:
- اگر هر کدام از حواس پنجگانهتان را از دست دادهاید یا در آنها اختلالاتی احساس میکنید (مثلاً بو و مزه احساس نمیکنید، دیدتان تاری شده است، یا دچار دوبینی یا کمبینی شدهاید، در شنواییتان اختلال ایجاد شده است و مثلاً صدای صوتی را به طور مداوم میشنوید)
- اگر هنگام راه رفتن یا ایستادن بیثباتید و تعادل تان را مدام از دست میدهید
- اگر بیهوا تشنج میکنید و بیهوش میشوید یا هوشیاریتان افت میکند
- اگر ناگهانی و شدید دچار سردردهای و سرگیجههای متناوب و غیر معمول میشوید.
- اگر در ماهیچهها یا اندامهای حرکتیتان (دست و پا) احساس لرزش یا ضعف یا سفتی بیش از حد میکنید
- اگر به انواع کمردرد دچار هستید
راه های تشخیص بیماری های مغز و اعصاب
مراجعه سریع به دکتر مغز و اعصاب و در پی آن تشخیص به موقع اختلالات و بیماری های مغزی بخشی مهمی از روند درمانی اینگونه اختلالات می باشد. یک جراح مغز و اعصاب، نمی تواند تنها به کمک معاینات عصبی و بالینی به نوع مشکل مغزی دست یابد از این رو از انواع روش ها و تجهیزات تشخیصی و تصویربرداری برای تشخیص این اختلالات استفاده می کند. از جمله روش های تشخیص و تصویربرداری در تعیین اختلالات مغز و اعصاب شامل:
ام آر آی مغز و نخاع
در این روش تصویربرداری از امواج رادیویی برای دستیابی به تصاویر دقیق از جزئیات مغز و نخاع استفاده می شود. تصویربرداری به کمک ام آر آی یک روش تشخیصی کاملا بی خطر است و جراح مغز و اعصاب از این روش تصویر برداری جهت تشخیص اختلالاتی از قبیل آسیب های عروق مغز، آسیب مغزی، تومورها و انواع سکته مغزی استفاده می کند.
سی تی اسکن از مغز و نخاع
در این روش تشخیصی از اشعه ایکس جهت دستیابی به تصاویر مغز و نخاع استفاده می شود. تشخیص آسیب دیدگی های سر، سردردهای شدید، آنوریسم مغزی، تومور مغزی و سکته مغزی از جمله اختلالاتی هستند که برای تشخیص آن می توان از روش تصویربرداری سی اسکن استفاده کرد.
نوار مغزی
جراح مغز و اعصاب از این روش، برای تشخیص حملات صرعی، اختلالات روانی، اختلالات مربوط به خواب و آسیب های وارده به مغز استفاده می کند. تشخیص انواع اختلالات توسط این نوع روش بوسیله ثبت الکتریکی وقایع مغز صورت می گیرد.
بررسی مایع مغز و نخاعی
از این روش برای تشخیص اختلالات از قبیل تومورهای مغزی، هیدروسفالی و … استفاده می شود. برای انجام این روش، جراح مغز از مایع مغزی و نخاعی ناحیه ستون فقرات و نخاع، جهت انجام این آزمایش استفاده می کند تا بدین طریق فشار داخل مغز را اندازه گیری کند.
آنژیوگرافی
در ابتدا باید این نکته را اشاره کرد که از این روش تصویربرداری جهت تشخیص اختلالات عروقی مغز استفاده می شود. برای انجام این روش تصویربرداری از رگ های خونی، از یک ناحیه بدن همچون ران پا جهت عبور دادن داروی بی حسی و کاتتر استفاده می شود تا از این طریق با انتقال یک رنگ مخصوص و استفاده از اشعه ایکس، به بررسی جریان خون مغز بپردازیم.
انواع جراحی های مغز و اعصاب
یک جراح مغز و اعصاب علاوه بر اینکه در تشخیص و درمان اختلالات مغز تخصص دارد. با توجه به دوره های تکمیلی و دوره های فلوشیپ ستون فقرات که گذرانده است می تواند به درمان و جراحی انواع اختلالات ستون فقرات بپردازد. از این رو برای درمان انواع کمردردها و دردهای ناحیه ستون فقرات خود نیز می توانید به این نوع جراحان ستون فقرات مراجعه کنید. انواع جراحی ستون فقرات که توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات صورت می گیرد. شامل:
جراحی کایفوپلاستی
جراحی کایفوپلاستی یکی از روش های کم تهاجمی، جراحی ستون فقرات است که از این روش جراحی ستون فقرات برای درمان شکستگی ها و ترک خوردگی ها ستون فقرات استفاده می شود. در این روش جراحی ستون فقرات، از سیمان های استخوانی جهت ترمیم و بازسازی شکستگی های مهره های ستون فقرات استفاده می شود.
جراحی لغزندگی مهره های ستون فقرات
جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات از روش های مختلفی برای درمان اختلالات استفاده می کند. که از شایع ترین جراحی های ستون فقرات در زمینه لغزندگی مهره ها می توان به، جراحی فیوژن ستون فقرات( تثبت مهره ها کنار یکدیگر) و جراحی دکمپرشن ستون فقرات اشاره کرد.
جراحی تنگی کانال نخاعی ستون فقرات
عموما درمان قطعی تنگی کانال نخاعی، انجام جراحی است زیرا در صورتی که این اختلال به موقع درمان نشود ممکن است آسیب های جبران ناپذیری برای نخاع و کارکرد آن بوجود بیاورد. از پرکاربردترین روش جراحی در عارضه تنگی کانال نخاعی، جراحی لامینای ستون فقرات می باشد.
جراحی بیرون زدگی دیسک کمر و گردن
از مرسوم ترین روش های جراحی که توسط جراح مغز و اعصاب صورت می گیرد جراحی بیرون زدگی دیسک می باشد که این نوع جراحی ستون فقرات نیز به چندین روش جراحی با لیزر دیسک کمر، جراحی دیسککتومی ستون فقرات و جراحی فیوژن انجام می شود.