تومور مغزی رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز یا نزدیک آن است. تومورهای مغزی بافت اضافی داخل مغز هستند که عملکرد مغز و در نتیجه عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این تومورها می‌توانند در بافت مغز یا نزدیکی آن ایجاد شوند. بافت‌های نزدیک به مغز شامل اعصاب، غده هیپوفیز، غده صنوبری و غشاهایی هستند که سطح مغز را می‌پوشانند.
رشد تومورهای مغزی می‌تواند از مغز شروع شود. به این تومورها، تومورهای اولیه می‌گویند. این تومورها زمانی رشد می‌کنند که سلول‌های طبیعی، دچار تغییراتی در ساختار DNA خود شوند. اما چنانچه بزرگ شوند، می‌توانند مغز را تحت فشار قرار داده و عملکرد آن را مختل کنند.
گاهی اوقات سرطان از سایر قسمت‌های بدن به مغز سرایت می‌کند. این تومورها، تومورهای ثانویه نام دارند که به آن‌ها تومورهای متاستاتیک نیز گفته می‌شود. برخی از این سلول‌های سرطانی از طریق خون و یا سلول‌های مجاور به مغز راه می‌یابند. از بافتی که سلول‌های سرطانی از آنجا نشات می‌گیرند، به‌عنوان سرطان اولیه یاد می‌شود. این تومورهای سرطانی می‌توانند به بافت مغز حمله کرده و آن را تخریب کنند.
تومور با تحت فشار قرار دادن مغز، افزایش فشار در جمجمه، تغییر محل مغز و یا هل دادن آن به سمت دیواره جمجمه، به مغز آسیب رسانده و عملکرد آن را مختل می‌کند.
در این مقاله از وب‌سایت دکتر رضا جباری، فوق تخصص مغز و اعصاب، تومورهای مغزی و بهترین روش تشخیص آن را بررسی می‌کنیم تا راهنمایی دقیق در این زمینه برای خوانندگان باشد.
روش تشخیص تومور مغزی
روش تشخیص تومور مغزی به انواع روش‌ها، از معاینه فردی گرفته تا روش‌های تصویربرداری از جمجمه، تقسیم می‌شود که پزشک متخصص مغز و اعصاب با توجه به علائم بیمار و وضعیت تومور، برخی از آن‌ها را تجویز می‌کند.
- معاینه فردی: معاینه فردی شامل تشریح علائمی مانند سردردهای مکرر، تغییرات بینایی، استفراغ بی‌دلیل و… از سوی بیمار می‌شود؛
- معاینه فیزیکی: فوق تخصص مغز و اعصاب به بررسی علائمی نظیر ضعف و لرزش دست‌ها، مشکلات مربوط به تعادل در هر دو سمت بدن و حرکات ناگهانی چشم‌ها در بیمار می‌پردازد؛
- MRI جمجمه: MRI از میدان‌های مغناطیسی برای عکسبرداری دقیق از بدن استفاده می‌کند. MRI می‌تواند برای مشاهده اندازه تومور استفاده شود. یک رنگ مخصوص به نام ماده کنتراست قبل از اسکن به بیمار داده یا تزریق می‌شود تا تصویر واضح‌تری ایجاد شود. MRI تصاویر دقیق‌تری نسبت به سی تی اسکن ایجاد می‌کند و روش ارجح برای تشخیص تومور مغزی است؛
- سی‌تی‌اسکن: سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس از زوایای مختلف از داخل بدن عکس می‌گیرد. یک کامپیوتر این تصاویر را در یک تصویر سه بعدی با جزئیات ترکیب می‌کند که هر گونه ناهنجاری یا تومور را نشان می‌دهد. سی تی اسکن می‌تواند به یافتن خونریزی و بزرگ شدن بطن مغز کمک کند. تغییرات در استخوان جمجمه نیز در سی تی اسکن دیده می‌شود و می‌توان از آن برای اندازه‌گیری اندازه تومور استفاده کرد.
- توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) یا اسکن PET-CT: اسکن PET در ابتدا برای یافتن اطلاعات بیشتر در مورد تومور در زمانی که بیمار تحت درمان است یا تومور در حال رشد است استفاده می‌شود. همچنین این اسکن ممکن است در صورت بازگشت تومور پس از درمان استفاده شود. اسکن PET معمولاً با یک سی تی اسکن ترکیب می‌شود که اسکن PET-CT نامیده می‌شود؛
- طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی (MRS): آزمایشی با استفاده از MRI است که اطلاعاتی در مورد ترکیب شیمیایی تومور ارائه می‌کند. این آزمایش می‌تواند به تفاوت بین بافت مرده ناشی از پرتو درمانی‌های قبلی و سلول‌های تومور جدید در مغز کمک کند؛
- آرتریوگرام مغزی یا آنژیوگرافی مغزی: مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس از سر که سرخرگهای مغز را نشان می‌دهد. عکسبرداری به این روش پس از تزریق یک رنگ مخصوص به نام ماده حاجب در شریان‌های اصلی سر بیمار انجام می‌شود؛
- میلوگرام: میلوگرام برای تشخیص تومور مغزی و گسترش آن به نواحی بدن از جمله مایع نخاعی، سایر قسمت‌های مغز یا نخاع بکار می‌رود؛
- نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی :(EEG) یک آزمایش غیر تهاجمی است که در آن الکترودهایی به قسمت بیرونی سر فرد متصل می‌شود تا فعالیت الکتریکی مغز را اندازه‌گیری کند. از آن برای نظارت بر تشنج‌های احتمالی استفاده می‌شود.
- پتانسیل‌های برانگیخته: پتانسیل‌های برانگیخته شامل استفاده از الکترودها برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی اعصاب است و اغلب می‌تواند شوانومای آکوستیک، یک تومور غیرسرطانی مغز را تشخیص دهد. این آزمایش می‌تواند به عنوان یک راهنما در هنگام برداشتن توموری که در اطراف اعصاب مهم در حال رشد است استفاده شود.
- آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی میزان برخی هورمون‌ها و زیرنظر قرار دادن تغییرات آن‌ها از بیمار گرفته می‌شود؛
- پونکسیون کمری یا LP: روشی است که در آن از یک سوزن برای نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی (CSF) برای جستجوی سلول‌های تومور، خون یا نشانگرهای تومور استفاده می‌شود.
- بیوپسی: توسط بیوپسی، مقدار کمی از بافت تومور بیمار برداشته شده و در آزمایشگاه مورد بررسی در زیر میکروسکوپ قرار می‌گیرد. این روش قطعی‌ترین روش تشخیص تومور مغزی می‌باشد. از این روش برای تعیین مرحله تومور مغزی استفاده می‌شود.
در بین تمامی روش‌های ذکر شده، بهترین روش تشخیص تومور مغزی، تصویربرداری توسط MRI است. چرا که این روش به وضوح وجود تومور را مشخص کرده و محل آن را به پزشک نشان می‌دهد. پس از تصویربرداری MRI، پزشک می‌تواند توسط بیوپسی، از بافت تومور نمونه‌برداری کرده و مرحله آن را تعیین کند. تشخیص مرحله تومور در درمان آن بسیار موثر و الزامی است.
مقاله پیشنهادی: سردرد های تومور مغزی چگونه است؟
تشخیص تومور مغزی با آزمایش خون
برخی تومورهای مغزی هورمون‌هایی را تولید می‌کنند که در آزمایش خون تشخیص داده می‌شوند. یکی از این تومورها، تومور هیپوفیز است. چنانچه بیمار به این تومور مبتلا شده باشد، سطح برخی هورمون‌های وی نظیر هورمون رشد و هورمون تیروتروپین در خون تغییر کرده و از سطح طبیعی و میانگین خود خارج می‌شود.
تشخیص تومور مغزی با معاینه چشم
معاینه چشم می‌تواند هرگونه تورم در مغز را نشان دهد. از آنجایی‌که سلول‌های سرطانی و تومورهای مغزی، توده‌های کوچک یا بزرگی هستند که در فضای محدود جمجمه رشد می‌کنند، می‌توانند به سرعت منجر به تورم در این ناحیه شوند. معاینه چشم به پزشک کمک می‌کند متوجه هرگونه تورم در این ناحیه شود. همچنین این معاینه می‌تواند تغییرات بوجود آمده در عصب بینایی و میدان دید فرد را مشخص کند.
سخن پایانی
تومور رشد غیرطبیعی سلول‌ها نامیده می‌شود که به دو نوع تومورهای خوش‌خیم و تومورهای بدخیم تقسیم می‌شود. تومورهای خوش‌خیم مغزی با رشد و بزرگ شدن، می‌توانند مشکلات جدی زیادی ایجاد کنند. این تومورها سرطانی نیستند؛ به این معنی که سرعت رشد آن‌ها آهسته و کند بوده و به طور معمول به بافت‌های دیگر سرایت نمی‌کنند. همچنین این تومورها به بافت مغز آسیب نمی‌رسانند. اگر این تومورها رشد کرده و بزرگ شوند، مغز را تحت فشار قرار می‌دهند و از این جهت، آسیبزا هستند.
تومورهای خوش‌خیم معمولا دارای مرزهای واضح‌تری هستند که برداشتن آن‌ها توسط جراحی تومور آسان‌تر است و معمولاً پس از برداشتن بر نمی‌گردند.
از طرفی دیگر، سرعت رشد تومورهای بدخیم بالا بوده و می‌توانند به سایر قسمت‌های مغز یا سیستم عصبی مرکزی بیمار سرایت کنند. این رشد و شیوع سریع می‌تواند عوارض تهدید کننده‌ای برای زندگی بیمار ایجاد کند.
اندازه تومورهای مغزی ممکن است خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشد. برخی تومورها با ایجاد علائم مشهود در زمانی که بسیار کوچک هستند، می‌توانند فرد مبتلا و پزشک را مطلع کنند. سایر تومورهای مغزی قبل از تشخیص، بسیار بزرگ می‌شوند؛ چرا که علائمی از خود نشان نمی‌دهند.
در صورت داشتن علائمی همچون سردرد مکرر، استفراغ، تغییراتی در گفتار، حافظه و شنوایی یا ضعف در دست و پا، فورا به بهترین متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده تا وی به تشخیص علت و تجویز درمان مناسب بپردازد.
