دیسفاژی چیست؟ آیا با اختلال بلع یکسان‌اند؟
شاید برای خیلی از ما پیش‌آمده باشد که هنگام خوردن غذا یا نوشیدن مایعات، اصطلاحاً غذا یا آب در گلویمان بپرد؛ قطعاً احساس ناخوشایندی را در آن لحظه تجربه می‌کنیم و حتی ممکن است لحظه‌ای ترس از خفگی را هم تجربه کنیم. حالا فکر کنید این اتفاق مکرراً برای شما اتفاق بیافتد؛ قطعاً ساده نیست!
بلع ساده به نظر می‌رسد، اما درواقع بسیار پیچیده است. مغز شما، چندین عصب و ماهیچه، دو دریچه عضلانی و یک مری باز و بدون انقباض یا لوله بلع دارد که به‌درستی کار می‌کنند. مجرای بلع شما از دهان به معده می‌رود. عمل بلع به‌طورمعمول در سه مرحله اتفاق می‌افتد؛ که ما فقط توانایی کنترل مرحله اول آن را داریم.
مشکل بلع، ناتوانی در بلع آسان غذا یا مایعات است. افرادی که در بلعیدن مشکل‌دارند، ممکن است هنگام تلاش برای قورت دادن، غذا یا مایعات خود را خفه کنند. دیسفاژی نام پزشکی برای مشکل در بلع است. در این مقاله همراه ما باشید تا به‌طور کامل با اختلال در بلع یا دیسفاژی پ همچنین علائم آن آشنا شوید.
آشنایی با فوق تخصص مغز و اعصاب
اختلال در بلع یا دیسفاژی چیست؟
دیسفاژی مشکل در بلع است. در اختلال در بلع، زمان و تلاش بیشتری برای انتقال غذا یا مایعات از دهان به معده شما صرف می‌شود. دیسفاژی می‌تواند دردناک باشد؛ حتی در برخی موارد، بلع غیرممکن می‌شود.
مشکلات گهگاهی در بلع، مانند زمانی که خیلی سریع غذا می‌خورید یا غذای خود را به‌اندازه کافی خوب نمی‌جوید، معمولاً جایی برای نگرانی ندارد؛ اما اگر اختلال در بلع به‌طور مداوم ادامه یابد، می‌تواند خبر از یک مشکل پزشکی جدی بدهد که نیاز به درمان دارد.
دیسفاژی ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما در بزرگسالان مسن‌تر شایع‌تر است. دلیل اختلال در بلع متفاوت است و درمان آن‌هم به علتش بستگی دارد.
چگونه بفهمیم در بلع مشکل‌داریم؟
در شرایط عادی، افراد به‌ندرت غذا در گلویشان می‌پرد. گاهی اوقات پیش می‌آید که غذا برای چند ثانیه در مری می‌چسبد (مخصوصاً غذاهای جامد)، اما خودبه‌خود دفع می‌شود یا به‌راحتی با مایعات پایین می‌رود؛ اما تعدادی از علائم وجود دارد که باید برای مشکل احتمالی بلع بررسی شود، ازجمله:
- پریدن مکرر غذا در گلو
- زمانی که غذا به مدت بیش از ۱۵ دقیقه در مری گیر کند و خودبه‌خود یا همراه با مایعات از بین نرود، به مراقبت فوری پزشکی نیاز باشد.
- ذات‌الریه عودکننده (نشانه‌ای که نشان می‌دهد ممکن است غذا به‌جای مری وارد ریه‌ها شده باشد.)
- درد هنگام بلع غذا
علائم دیسفاژی چیست؟
اگر فکر می‌کنید ممکن است دیسفاژی داشته باشید، باید به شما بگوییم که علائم خاصی همراه با مشکل در بلع وجود دارد؛ آن‌ها عبارت‌اند از:
- کاهش وزن غیرمنتظره
- احساس می‌کنید چیزی در گلوی شما گیرکرده است.
- صدای خش‌دار
- سوزش سر دل
- سرفه یا احساس خفگی هنگام بلع
- درد هنگام بلع
- مشکل در جویدن غذاهای جامد
- گاهی اوقات بازگرداندن غذا، از طریق بینی
- آبریزش مداوم بزاق
این احساسات ممکن است باعث شود، فرد تجربیاتی ازجمله موارد زیر را هم داشته باشد:
- اجتناب از خوردن
- نخوردن وعده‌های غذایی
- از دست دادن اشتها به‌طور واضح
همچنین کودکانی که اختلال در بلع دارند، ممکن است مواردی را تجربه کنند؛ نظیر:
- از خوردن برخی غذاها خودداری کنند
- غذا یا مایعات از دهانشان نشت کند
- هنگام غذا خوردن دچار مشکل تنفسی شوند
- بدون تلاش وزن کم کنند
- برگرداندن بخشی از غذا
دلیل اختلال در بلع چیست؟
بر اساس منبع معتبر موسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی (NIDCD)، ۵۰ جفت ماهیچه و عصب وجود دارد که برای کمک به بلع استفاده می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، شرایطی بسیاری وجود دارد که ممکن است اشتباه پیش برود و منجر به اختلال در بلع شود. برخی از شرایط مربوط به مشکل بلع عبارت‌اند از:
بیماری رفلاکس معده (GERD):
علائم رفلاکس اسید زمانی ایجاد می‌شود که محتویات معده از معده به مری برگردد و علائمی مانند سوزش سر دل، درد معده و آروغ ایجاد کند. اسید معده به داخل مری حرکت می‌کند و باعث ایجاد زخم‌ها و درنهایت موجب زخم شدن بافت‌ها می‌شود که ساختار را باریک می‌کند.
اپی گلوتیت:
اپی گلوتیت با بافت ملتهب در اپی‌گلوت شما مشخص می‌شود. این یک وضعیت بالقوه تهدیدکننده زندگی است.
گواتر:
تیروئید شما غده‌ای است که در گردن شما درست زیر سیب گلویتان وجود دارد. وضعیتی که باعث افزایش اندازه تیروئید شما می‌شود؛ گواتر نامیده می‌شود.
ازوفاژیت (التهاب مری):
ازوفاژیت التهاب مری است که می‌تواند در اثر رفلاکس اسید یا مصرف برخی داروها ایجاد شود. همچنین ممکن است این وضعیت، مربوط به آلرژی غذایی باشد، توسط سلول‌هایی به نام ائوزینوفیل در مری ایجاد می‌شود.
سرطان مری یا تومور‌هایی در مری:
هنگامی‌که تومورهای مری به دلیل باریک شدن مری وجود دارند، اختلال در بلع به‌تدریج بدتر می‌شود.
اجسام خارجی گاهی اوقات غذا یا جسم دیگری می‌تواند تا حدی گلو یا مری را مسدود کند.
سرطان مری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تومور بدخیم (سرطانی) در پوشش مری ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در بلع شود.
اسکلرودرمی:
ایجاد بافت اسکار مانند که باعث سفت شدن و سخت شدن بافت‌ها می‌شود، می‌تواند اسفنکتر تحتانی مری را ضعیف کند، درنتیجه اسید به مری برگشته و باعث سوزش سر دل مکرر می‌شود.
دیسفاژی چگونه درمان می‌شود؟
درمان بستگی به نوع اختلال در بلع شما دارد. گاهی اوقات، دیسفاژی شما بدون درمان خودبه‌خود برطرف می‌شود. در موارد دیگر، مشکلات بلع را می‌توان به‌راحتی مدیریت کرد. مشکلات پیچیده بلع ممکن است نیاز به درمان توسط یک متخصص یا چندین متخصص داشته باشد.
اگر مشکل جویدن یا بلع دارید، چندین کار وجود دارد که می‌توانید برای آسان‌تر و ایمن‌تر کردن خوردن و آشامیدن انجام دهید، ازجمله:
تثبیت موقعیت
- عمودی با زاویه ۹۰ درجه بنشینید.
- سر خود را کمی به جلو خم‌کنید.
- ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد از صرف غذا به حالت ایستاده بمانید.
محیط غذاخوری
- حواس‌پرتی‌های محیط غذاخوری خود را حداقل برسانید.
- روی خوردن و آشامیدن متمرکز بمانید.
- با غذا در دهان صحبت نکنید.
مقدار و سرعت
- آهسته غذا بخورید.
- غذا را به قطعات کوچک برش دهید و آن را کاملاً بجوید. قبل از قورت دادن غذا تا زمانی که در دهان مایع شود بجوید.
- سعی نکنید هر بار بیش از نصف قاشق چای‌خوری غذا بخورید.
اما گاهی ممکن است برای یافتن علت دقیق به آزمایش‌های تخصصی بیشتری نیاز باشد.
برخی از مشکلات بلع قابل‌پیشگیری نیستند و درمان دیسفاژی ضروری است. یک آسیب‌شناس گفتار زبان ارزیابی بلع را برای تشخیص دیسفاژی شما انجام می‌دهد. پس از تکمیل ارزیابی، آسیب‌شناس گفتار زبان ممکن است توصیه‌های زیر را انجام دهد:
- تغییرات رژیم غذایی
- تمرینات بلع دهان و حلق برای تقویت عضلات
- استراتژی‌های جایگزین بلع
- تغییرات وضعیت بدن که باید هنگام غذا خوردن رعایت کنید.
بااین‌حال، اگر مشکلات بلع مداوم باشد، می‌تواند منجر به سوءتغذیه و کم‌آبی بدن، به‌ویژه در افراد بسیار جوان و در بزرگسالان مسن شود.
برخی از درمان‌های تخصصی رایج عبارت‌اند از:
آنتی‌بیوتیک‌ها:
ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک برای درمان لوزه‌های باکتریایی (گلودرد استرپتوکوکی) تجویز کند.
تجویز دارو و تغییر رژیم غذایی:
درمان GERD شامل داروهایی برای کنترل رفلاکس معده است. همچنین ممکن است پزشک شما تغییر رژیم غذایی و عادات غذایی را به شما، توصیه کند.
سایر درمان‌های پزشکی:
اگر یک بیماری عصبی، بلع را برای شما دشوار می‌کند، پزشک می‌تواند راه‌حل‌هایی ارائه دهد. گزینه‌های شما ممکن است شامل تزریق سم بوتولینوم، برای تسکین اسپاسم عضلانی، یا جراحی برای بزرگ کردن مری باشد.
آیا توان‌بخشی می‌تواند برای دیسفاژی کمک‌کننده باشد؟
برخی افراد توان‌بخشی را مفید می‌دانند. آسیب‌شناس گفتار زبان (SLP) می‌تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات بلع به شما آموزش دهد. برای اینکه به شما توصیه‌های نظیر موارد زیر می‌کنند:
۱. تغییر نحوه خوردن و آشامیدن:
درمانگر شما را راهنمایی می‌کند که لقمه‌های کوچک‌تر بگیرید و غذا را کاملاً بجوید. ممکن است لازم باشد پودر غلیظ کننده خاصی را به نوشیدنی‌های خود اضافه کنید، زیرا قورت دادن مایعات آبکی ممکن است سخت باشد.
۲. عمود نشستن در حین غذا خوردن:
برای کاهش خطر خفگی، درمانگر بهترین روش نشستن هنگام غذا خوردن را به شما نشان می‌دهد. همچنین می‌توانید یاد بگیرید که سر خود را کج کنید تا بلع را آسان‌تر کنید. این تکنیک‌ها خطر ورود مایع به راه هوایی شما (آسپیراسیون) را کاهش می‌دهد.
۳. پاک‌سازی گلو:
درمانگر می‌تواند به شما آموزش دهد که اگر مایع یا تکه کوچکی از غذا در گلوی شما گیر کرد چگونه گلوی خود را با کمی سرفه پاک‌کنید.
سلام ممنون از سایت دکتر جباری عزیز برای این مطالب ارزشمند و مفیدشون.عالی بود