کایفوز یا کیفوز یک وضعیت پزشکی است که با انحنای غیر طبیعی ستون فقرات مشخص می‌شود که باعث گرد شدن یا خمیدگی پشت به جلو می‌شود. اصطلاح کیفوز از کلمه یونانی “Kyphos” به معنای “کوهان” گرفته شده است. در حالی که درجاتی از انحنا در قسمت بالایی کمر طبیعی است، گرد شدن بیش از حد می‌تواند منجر به عوارضی همچون ناراحتی، درد و محدودیت‌های عملکردی برای فرد شود.
در این مقاله از وب‌سایت دکتر رضا جباری، فوق تخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات، به بررسی انواع کیفوز، عوارض، علت و درمان آن خواهیم پرداخت.
انواع کیفوز
کیفوز انواع مختلفی دارد که هر کدام علل و ویژگی‌های خاص خود را دارند. شایع‌ترین نوع کیفوز وضعیتی است که معمولا در دوران نوجوانی ایجاد می‌شود. در ادامه کیفوز به سه موردی که بیشتر کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهند اشاره خواهیم کرد.
- کیفوز وضعیتی (پاسچرال- Postural)
- کیفوز شوئرمن
- کیفوز مادرزادی
کیفوز پاسچرال
کیفوز پاسچرال، شایع‌ترین نوع کیفوز، معمولا در دوران نوجوانی بروز پیدا می‌کند. از نظر بالینی به صورت پوسچر نامناسب یا خمیده شدن مشاهده می‌شود، اما با ناهنجاری‌های ساختاری شدید ستون فقرات همراه نیست.
انحنای ناشی از کیفوز پاسچرال معمولا گرد و صاف است و اغلب هنگامی که از بیمار خواسته می‌شود صاف بایستد می‌تواند توسط بیمار اصلاح شود.
کیفوز وضعیتی در دختران بیشتر از پسران است. به ندرت دردناک است و چون انحنای ستون فقرات پیشرفت نمی‌کند، معمولا منجر به مشکلاتی در بزرگسالی نمی‌شود.
کیفوز شوئرمن
کیفوز شوئرمن به نام رادیولوژیست دانمارکی که اولین بار این بیماری را توصیف کرد، نامگذاری شده است.
مانند کیفوز وضعیتی، کیفوز شوئرمن اغلب در طول سال‌های نوجوانی آشکار می‌شود. با این حال، کیفوز شوئرمن می‌تواند منجر به بد شکلی، حتی شدیدتر از کیفوز پاسچرال شود.
کیفوز شوئرمن به دلیل یک ناهنجاری ساختاری در ستون فقرات ایجاد می‌شود. منحنی ناشی از کیفوز شوئرمن معمولا تیز و زاویه‌دار است. همچنین سفت و غیر منعطف است. برخلاف بیمار مبتلا به کیفوز پاسچرال، بیمار مبتلا به کیفوز شوئرمن قادر به اصلاح منحنی به سادگی با راست ایستادن نیست. این عارضه در پسران شایع‌تر از دختران است و پس از تکمیل رشد، پیشرفت آن متوقف می‌شود.
کیفوز مادرزادی
کیفوز مادرزادی در بدو تولد همراه با جنین است. این عارضه‌ی استخوانی زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات در زمانی که کودک در رحم است رشد طبیعی نداشته باشد. ممکن است استخوان‌ها آنطور که باید شکل نگیرند یا ممکن است چندین مهره با هم ترکیب شوند. کیفوز مادرزادی معمولا با افزایش سن کودک بدتر می‌شود.
بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی اغلب در سنین پایین به درمان جراحی نیاز دارند تا پیشرفت انحنا متوقف شود. در بسیاری از مواقع، این بیماران دارای نقایص اضافی مادرزادی هستند که بر سایر قسمت‌های بدن مانند قلب و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد.
عوارض کیفوز
کیفوز علاوه بر ایجاد کمردرد ممکن است باعث موارد زیر نیز شود:
عملکرد های فیزیکی محدود
کیفوز با ضعیف شدن عضلات پشت و دشواری در انجام کارهایی مانند راه رفتن و بلند شدن از صندلی همراه است. انحنای ستون فقرات همچنین می‌تواند نگاه کردن به سمت بالا یا رانندگی را دشوار کند و در هنگام دراز کشیدن باعث درد شود.
مشکلات گوارشی
کیفوز شدید می‌تواند دستگاه گوارش را تحت فشار قرار دهد و مشکلاتی مانند رفلاکس اسید و مشکل در بلع را ایجاد کند.
کاهش اعتماد بنفس
افراد مبتلا به کیفوز، به ویژه نوجوانان، ممکن است تصویر بدنی ضعیفی از خودشان و انحنای کمرشان داشته باشند.
علت کیفوز
استخوان‌ها (مهره‌ها) که ستون فقرات سالم را تشکیل می‌دهند، مانند استوانه‌هایی هستند که در یک ستون روی هم چیده شده‌اند. کیفوز زمانی اتفاق می‌افتد که مهره‌های پشت بد شکل‌تر می‌شوند. در ادامه به علت‌های ایجاد کیفوز اشاره خواهیم کرد.
شکستگی
شکستگی مهره‌ها می‌تواند منجر به انحنای ستون فقرات شود. شکستگی‌های فشاری، که می‌تواند در استخوان ضعیف رخ دهد، شایع‌ترین علت شکستگی ستون فقرات هستند. شکستگی‌های فشاری خفیف اغلب علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند.
پوکی استخوان
استخوان‌های ضعیف می‌توانند باعث انحنای ستون فقرات شوند، به خصوص اگر مهره‌های ضعیف شده دچار شکستگی‌های فشاری شوند. پوکی استخوان در زنان مسن و افرادی که برای مدت طولانی کورتیکواستروئید مصرف کرده‌اند، شایع‌تر است.
تخریب دیسک
دیسک‌های نرم و دایره‌ای شکل به عنوان بالشتک بین مهره‌های ستون فقرات عمل می‌کنند. با افزایش سن، این دیسک‌ها صاف و منقبض می‌شوند که اغلب باعث بدتر شدن کیفوز می‌شود.
بیماری شوئرمن
این بیماری که کایفوز شوئرمن نیز نامیده می‌شود، معمولا در طول جهش رشدی که قبل از بلوغ رخ می‌دهد، شروع می‌شود.
شرایط عصبی عضلانی
بسیاری از بیماری‌های عصبی- عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی، آتروفی عضلانی نخاعی و فلج مغزی، می‌توانند باعث ضعف و آتروفی عضلانی شوند. زمانی که عضلات حمایت کننده از ستون فقرات ضعیف باشند، ممکن است نتوانند به اندازه کافی از هم ترازی طبیعی ستون فقرات حمایت کنند که منجر به افزایش انحنا و بدتر شدن کیفوز می‌شود.
عدم تعادل عضلانی
برخی از شرایط عصبی عضلانی می‌توانند منجر به عدم تعادل فرد شود، مانند فلج مغزی یا اسپاسم. این عدم تعادل می‌تواند باعث سفت شدن و فعالیت بیش از حد برخی از ماهیچه‌ها شود، در حالی که برخی دیگر ضعیف می‌مانند. عدم تعادل عضلانی ناشی از آن می‌تواند به تراز غیر طبیعی ستون فقرات، از جمله کیفوز کمک کند.
مشکلات دیگر
استخوان‌های ستون فقرات که قبل از تولد به درستی رشد نمی‌کنند می‌توانند باعث کایفوز شوند. کایفوز در کودکان همچنین می‌تواند با برخی شرایط پزشکی مانند سندرم اهلرز- دانلوس همراه باشد.
درمان کیفوز
هدف از درمان کیفوز توقف پیشرفت منحنی و جلوگیری از تغییر شکل استخوان‌ها است. پزشک مغز و استخوان و ستون فقرات، هنگام تعیین درمان کیفوز چندین چیز را در نظر می‌گیرد، از جمله:
- سن کودک و سلامت کلی او
- تعداد سال‌های رشد باقیمانده
- نوع کیفوز
- شدت منحنی
درمان غیر جراحی
درمان غیر جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز وضعیتی (پاسچرال) توصیه می‌شود. همچنین برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که انحنای کمتر از ۷۰ تا ۷۵ درجه دارند توصیه می‌شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی و انجام ورزش‌های خاص می‌توانند با تقویت عضلات شکم و پشت به تسکین کمردرد و بهبود وضعیت بدن کمک کنند. برخی ورزش‌ها همچنین می‌توانند به کشش سفت همسترینگ و تقویت قسمت‌هایی از بدن که ممکن است تحت تاثیر قرار گرفتن نادرست ستون فقرات قرار گیرند، کمک کنند.
داروهای ضد التهابی
داروهای غیر استروئیدی (NSAIDs). NSAID از جمله آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به تسکین کمردرد کمک کنند.
مهار
بریس ممکن است برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که بیماری آن‌ها هنوز در حال پیشرفت است مناسب باشد. نوع بریس و تعداد ساعاتی که در روز باید از آن استفاده شود به شدت منحنی بستگی دارد که پزشک نوع بریس و تعداد ساعات استفاده از آن را مشخص می‌کند. با بهبود منحنی، پزشک به طور منظم بریس را تنظیم می‌کند. به طور معمول، کودک تا زمانی از بریس استفاده می‌کند که به بلوغ اسکلتی برسد و رشدش تمام شود.
کاربردی ترین روش های درمان کیفوز کدامند؟
کاربردی‌ترین روش های درمان کیفوز شامل فیزیوتراپی و استفاده از بریس می‌شوند. توسط فیزیوتراپی، تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری می‌توانید ماهیچه‌های حمایت‌کننده‌ی ستون فقرات را بهبود دهید. همچنین استفاده از بریس برای کودکان و نوجوانان مبتلا به کیفوز متوسط تا شدید توسط بسیاری از پزشکان مغز و ستون فقرات توصیه می‌شود.
سخن پایانی
کیفوز وضعیتی است که با انحنای بیش از حد به سمت جلو در قسمت فوقانی ستون فقرات مشخص می‌شود که منجر به گرد شدن یا خمیدگی پشت می‌شود. این عارضه می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله وضعیت نامناسب، پوکی استخوان، ناهنجاری‌های ستون فقرات، یا برخی شرایط پزشکی باشد. در حالی که موارد خفیف کیفوز ممکن است مشکلات قابل توجهی ایجاد نکند، اشکال شدید آن می‌توانند منجر به درد، ناراحتی و محدودیت در حرکت شوند.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب در مدیریت موثر کیفوز بسیار مهم است. مداخلات غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، ورزش‌ها و تکنیک‌های تصحیح وضعیت بدن می‌توانند به بهبود وضعیت ستون فقرات، تقویت عضلات پشتیبان آن و کاهش علائم کمک کنند. بهترین راه برای درمان کیفوز، مراجعه به متخصص مغز و ستون فقرات است تا شیوه‌ی مناسب برای درمان کیفوز شما تبیین شود.
