بالا رفتن فشار مغز عمدتا به دلیل خونریزی در مغز، تومور و فشار خون بالا است. این عارضه در انگلیسی با نام Increased Intracranial Pressure یا ICP شناخته می‌شود که معمولا به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد. دلایل دیگر این موضوع عمدتا ضربه شدید به سر، سکته مغزی یا پارگی آنوریسم مغزی است. همچنین ICP می‌تواند ناشی از شرایطی که بر مغزتان تاثیر می‌گذارد، رخ دهد؛ مانند آبسه مغزی، تومور مغزی، مننژیت و انسفالیت. این شرایط در صورت عدم دریافت درمان، منجر به عوارض جدی مانند آسیب مغزی یا سایر اتفاقات کشنده خواهد شد.
در این مقاله از وب‌سایت دکتر جباری، متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات همراه ما باشید تا علت بالا رفتن فشار مغز، علائم و تسکین این عارضه را با یکدیگر بررسی کنیم.
فشار داخل جمجمه
افزایش فشار داخل جمجمه (ICP) افزایش فشار در اطراف مغز است که احتمالاً به دلیل ترشح یا نشت مایع بیش از حد است. این عارضه زندگی فرد را تهدید می‌کند و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. افزایش ICP همچنین می‌تواند به این معنی باشد که بافت مغز شما به دلیل آسیب یا بیماری مانند تومور، عفونت (مانند مننژیت یا آنسفالیت)، یا فشار خون داخل جمجمه که ایدیوپاتیک نامیده می‌شود، متورم شده است. افزایش ICP می‌تواند نتیجه آسیب مغزی باشد و همچنین می‌تواند باعث آسیب مغزی شود.
علت بالا رفتن فشار مغز
ضربه به سر یکی از دلایل اصلی افزایش فشار داخل جمجمه‌ای است، اما موارد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به این مشکل شود. از علل بالا رفتن فشار مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب مغزی یا سر؛
- تومور مغزی؛
- عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت؛
- هیدروسفالی؛
- فشار خون بالا؛
- سکته.
- وجود بیش از حد مایع مغزی نخاعی (مایع اطراف مغز و نخاع شما)؛
- خونریزی در مغز؛
- تورم در مغز؛
- آنوریسم؛
- تجمع خون در قسمتی از مغز؛
به طور کلی، فشار داخل جمجمه شما معمولاً در نتیجه مستقیم مایع بیش از حد داخل جمجمه یا نوعی التهاب یا تورم در مغز شما افزایش می‌یابد.
علائم بالا رفتن فشار مغز
برخی از افراد با شرایطی به دنیا می‌آیند که منجر به افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود و برخی دیگر ممکن است پس از بیماری‌های عصبی یا آسیب به سر به این وضعیت مبتلا شوند. علائم فشار خون داخل جمجمه (ICP) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردردهای شدید و ضربان‌دار مداوم که ممکن است در صبح یا هنگام سرفه یا زور زدن بدتر شود. این سردرد به‌طور معمول هنگام ایستادن بهبود می‌یابد؛
- از دست دادن موقت بینایی. بینایی شما ممکن است برای چند ثانیه تاریک یا “خاکستری” شود. این علامت می‌تواند با سرفه، عطسه یا خم شدن ایجاد شود. همچنین تاری دید به‌دلیل افزایش فشار مغز رخ می‌دهد؛
- مردمک‌هایی که به تغییرات نور پاسخ نمی‌دهند؛
- احساس هوشیاری کمتر از حد معمول
- تهوع و استفراغ
- احساس تحریک‌پذیری
- مشکلات هماهنگی و تعادل بدن
- از دست دادن احساس یا ضعف
- ضعف یا مشکلات در حرکت یا صحبت کردن
- کمبود انرژی و خواب‌آلودگی
بسیاری از این علائم می‌توانند همراه با شرایط دیگر ظاهر شوند؛ اما مواردی مانند سردرگمی و تغییرات رفتاری از علائم اولیه افزایش فشار داخل جمجمه هستند. پزشک شما معمولاً از علائم دیگر یا آگاهی از سابقه‌ی پزشکی شخصی و خانوادگی شما برای تعیین علت علائمتان استفاده می‌کند.
این علائم گاهی با علائم یک بیماری، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و سایر شرایط پزشکی اشتباه گرفته می‌شوند. بنابراین لازم است حتما در صورت مشاهده این علائم، با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
تریاد کوشینگ (Cushing’s Triad) اصطلاحی است که برای توصیف سه علامتی که با هم اتفاق می‌افتند. این علائم معمولاً نشان‌دهنده افزایش فشار داخل جمجمه‌ای است که نیاز به مراقبت فوری دارد. این علائم عبارتند از:
- الگوهای تنفس نامنظم
- افزایش شکاف بین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک شما (فشار نبض گسترده)
- افت ضربان قلب
علائم افزایش ICP در نوزادان
علائم افزایش ICP در نوزادان شامل علائم بزرگسالان است، اما برخی علائم اضافی منحصربه‌فرد برای نوزادان زیر ۱۲ ماه وجود دارد.
از آنجایی که صفحات استخوانی تشکیل‌دهنده جمجمه در نوزادان نرم‌تر از کودکان و بزرگسالان است، ممکن است در نوزادی با افزایش ICP از هم جدا شوند. به این بخیه‌های جداشده جمجمه می‌گویند.
افزایش ICP همچنین می‌تواند باعث برآمدگی فونتانل- نقطه نرم بالای سر نوزاد- به سمت بیرون هدایت شود.
افزایش ICP در نوزادان می‌تواند نتیجه یک آسیب باشد؛ مانند افتادن از تخت، یا می‌تواند نشانه‌ای از کودک‌آزاری باشد، وضعیتی که در آن کودک کوچک تا حد آسیب مغزی تحت فشار قرار گرفته است.
آیا داروها می‌توانند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شوند؟
علاوه بر صدمات و شرایطی که در بالا مورد بحث قرار گرفت، چندین دارو وجود دارد که می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شود، مانند:
- آمیودارون
- کلردکون
- ترک کورتیکواستروئیدهای سیستمیک
- سیکلوسپورین
- هورمون‌های رشد نوترکیب
- لوپرولید
- لووتیروکسین
- کربنات لیتیوم
- نالیدیکسیک اسید
- آنتی بیوتیک های سولفونامید
- آنتی بیوتیک‌های خانواده تتراسایکلین مانند داکسی سایکلین و مینوسیکلین
- ایزوترتینوئین
- مکمل‌های ویتامین A و اسیدهای رتینوئیک
- برخی از داروهای ضد بارداری خوراکی
تسکین علائم بالا رفتن فشار مغز
تسکین علائم بالا رفتن فشار مغز توسط برخی داروها یا عمل‌های جراحی امکان‌پذیر است. درمان فشار مغز شامل موارد زیر می‌شود:
- دارو برای کاهش تورم، مانند مانیتول و هیپرتونیک سالین؛
- آرام بخش برای کاهش اضطراب و پاسخ‌های عصبی؛
- تخلیه مایع مغزی نخاعی اضافی یا خونریزی در اطراف مغز توسط قرار دادن یک شانت از طریق سوراخ کوچکی در جمجمه یا نخاع؛
- برداشتن بخشی از جمجمه (کرانیوتومی) برای کاهش تورم (اگرچه این عمل در موارد نادری انجام می‌شود)؛
- ایجاد هیپوترمی به‌منظور پایین آوردن دمای کلی بدن و کاهش متابولیسم؛
- همچنین ممکن است برای علت زمینه‌ای فشار داخل جمجمه خود که می‌تواند عفونت، فشار خون بالا، تومور یا سکته باشد، تحت درمان قرار بگیرید.
قدم بعدی در درمان افزایش ICP این است که در وهله اول بفهمیم چه چیزی باعث این مشکل شده است. اگر افزایش فشار داخل جمجمه ناشی از مواردی مانند عفونت یا سکته مغزی باشد، این مشکلات زمینه‌ای محسوب شده و باید در کنار افزایش ICP شما درمان شوند.
حل هر چیزی که باعث مشکل شده است به کاهش فشار کمک می‌کند.
آیا می‌توان از افزایش ICP جلوگیری کرد؟
شما نمی‌توانید از افزایش ICP جلوگیری کنید؛ اما می‌توانید از آسیب به سر جلوگیری کنید.
همیشه هنگام دوچرخه‌سواری یا ورزش‌های تماسی از کلاه ایمنی استفاده کنید. هنگام رانندگی حتما کمربند ایمنی را ببندید و به صندلی خود تا حد امکان از داشبورد یا صندلی جلو فاصله دهید و دور نگه دارید. همیشه کودکان را در صندلی ایمنی کودک ببندید و او را روی صندلی‌های پشت ماشین بگذارید.
افتادن در خانه یکی از علل شایع آسیب سر، به ویژه در افراد مسن است. با خشک و منظم نگه داشتن کف خانه از زمین خوردن جلوگیری کنید.
سخن پایانی
علت فشار داخل مغز یا ICP (Increased Intracranial Pressure) یک وضعیت پزشکی یا آسیب مغزی است که باعث فشار داخل جمجمه می‌شود. به‌عنوان مثال، ممکن است مقدار مایع مغزی نخاعی افزایش یافته باشد که منجر به مهار مغز شما در جمجمه می‌شود؛ یا اینکه جریان خون و مقدار آن در مغز به دلیل آسیب یا پارگی تومور افزایش یافته باشد. از اولین عارضه این اتفاق می‌توان به سردرد اشاره کرد. همچنین این فشار به مغز یا نخاع شما آسیب می‌رساند. عوارض جدی این موضوع شامل تشنج، سکته، تشنج، آسیب عصبی و در موارد نادر مرگ است. اگر سردرد شدید ناگهانی را تجربه می‌کنید، هوشیاری خود را از دست می‌دهید یا سایر بیماری‌های عصبی غیرقابل توضیح دارید، حتما به فوق تخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید؛ چرا که بهترین راه برای جلوگیری از عوارض کشنده این فشار است.
