خلط خونی یا Hemoptysis به دفع خون از مجاری تنفسی که از طریق دهان، بصورت تف یا سرفه کردن خون یا مخاط خونی انجام می‌شود، گفته می‌شود. این خون و مخاط خونی از ریه‌ها و دستگاه تنفسی تحتانی دفع می‌شود. زمانی به دفع خون از طریق دهان خلط خونی می‌گوییم که مقدار دفع خون بیش از ۴۰۰ میلی‌لیتر در ۲۴ ساعت یا ۱۵۰ الی ۲۰۰ میلی‌لیتر در یک نوبت سرفه باشد. در این حالت، خلط خونی پرخطر توصیف می‌شود. به عبارتی، دفع خون بیش از دو قاشق چای‌خوری، نشانه‌ای جدی است که باید برای تشخیص علت آن فوراً به پزشک مراجعه کنید.
گاهی هموپتیزی دلیل خاصی ندارد و برای مدت بسیار کوتاهی رخ می‌دهد؛ به‌طوری‌که در ۳۴ درصد از بیماران، هیچ دلیلی برای این عارضه یافت نمی‌شود.
در این مقاله از بلاگ وب‌سایت دکتر رضا جباری، بهترین فوق تخصص و جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، به شرح خلط خونی، علل و درمان آن می‌پردازیم.
خلط خونی بینی
خلط بطور معمول روشن و رقیق است. چنانچه خلط خونی از بینی شما خارج شد، ممکن است بدلیل خونریزی بینی‌تان باشد. این امر به‌دلیل تحریک پوشش مخاطی بینی و خشکی هوا رخ می‌دهد. اگر خلط خونی بینی مشاهده کردید، به هیچ عنوان به بینی خود فشار وارد نکنید، مخاط خود را با فشار خارج نکنید و داخل بینی‌تان را دستکاری نکنید.
خلط خونی و سینوزیت
سینوزیت یک بیماری شایع است که در آن پوشش سینوس‌ها تحریک و ملتهب می‌شود. سینوس‌ها حفره‌های کوچک و پر از هوا در پشت استخوان گونه و پیشانی هستند. اگر سینوس‌ها بر اثر عفونت، باد سرد، آلرژی و مواردی دیگر تحریک شوند، سینوزیت اتفاق می‌افتد. در صورتی که خلط خونی و سینوزیت بطور همزمان رخ دهند، لازم است به نکات زیر توجه کنید:
- سینوزیت گاهی منجر به خونریزی بینی می‌شود.
- در صورت داشتن آلرژی، آنفولانزا و سرماخوردگی، بطور همزمان به خلط خونی و سینوزیت مبتلا می‌شوید.
- در برخی شرایط، به‌خصوص هنگام سرماخوردگی، سرفه‌های بسیار زیاد منجر به پارگی رگ‌های داخلی ریه می‌شود. این خون به سمت بینی و دهان راه باز کرده و همراه خلط خارج می‌شود.
- خلط خونی و سینوزیت می‌توانند همزمان رخ دهند. این اتفاق در زمان‌هایی که دچار سرماخوردگی شده‌اید، یک امر عادی است. سرفه‌های ناگهانی و شدید در سرماخوردگی، منجر به ایجاد خون در گلو و بینی می‌شوند. این خون بدلیل پارگی مویرگ‌های گلو و بینی است.
- گاهی پس از خون دماغ شدن، مقداری خون به پشت حلق می‌ریزد که این خون توسط عطسه یا سرفه، از دهان خارج می‌شود.
درمان سینوزیت و خلط خونی
سینوزیت و خلط خونی اغلب در سرماخوردگی بصورت همزمان رخ می‌دهند. در این صورت، نیاز است که از کمپرس گرم بر روی پیشانی و بینی خود، جهت درمان سینوزیت استفاده کنید و آب سرد ننوشید. همچنین بخور گرم می‌تواند به بهبود سینوزیتتان کمک کند.
خلط خونی بینی که اغلب همراه با سینوزیت در سرماخوردگی مشاهده می‌شوند، بدلیل خشکی هوا و تحریک پوشش مخاطی بینی است. بهتر است در این زمان‌ها به بینی خود فشار وارد نکرده و آن را دستکاری نکنید. پس از یک الی چند روز، خلط خونی و سینوزیت بهبود پیدا می‌کنند.
درمان خلط خونی
درمان خلط خونی به وضعیت خلط، میزان خونی که سرفه می‌کنید و علت آن بستگی دارد؛ اما درمان برای خلط خونی به دو دسته درمان برای خلط‌های خونی غیر تهدیدکننده و درمان برای خلط‌های خونی تهدیدکننده و حاد تقسیم می‌شود.
درمان خلط خونی غیرتهدید‌کننده
- اگر خلط خونی غیرتوده‌ای باشد، اولین راه درمان، تشخیص علت زمینه‌ای است. در این صورت، خلط خونی توسط عفونت ایجاد شده (مانند برونشیت) که توسط آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد ویروس‌ها و ضد قارچ‌ها درمان می‌شود؛
- داروی سرفه به منظور رفع خلط خونی از طرف پزشکان توصیه می‌شود؛
- در صورت وجود هرگونه شرایط التهابی، استروئیدها تجویز می‌شوند.
چنانچه خلط خونی را ساعاتی پیش در سرفه‌های خود دیده‌اید، بهتر است از درمان‌های خانگی که در زیر لیست شده‌اند استفاده کنید:
- مرطوب نگه داشتن هوا؛
- نوشیدن آب گرم به مقدار زیاد جهت حفظ رطوبت بدن؛
- تهیه دمنوش با ترکیبی از نعنا، عسل، زنجبیل، سیر، ریشه‌ی شیرین بیان و لیمو؛
- غرغره کردن آب نمک.
درمان خلط خونی حاد
در صورت خطرناک بودن عارضه، پزشک شما را به ICU منتقل می‌کند. در ICU، درمان‌های زیر بر روی شما انجام می‌شود:
- انتوباسیون: لوله‌ای که به راه‌های هوایی شما می‌رود؛
- اکسیژن اضافی (تهویه و اکسیژن‌رسانی)
- تغییر وضعیت بدن، بطوری‌که ریه در حال خونریزی، پایین‌تر از ریه دیگر است.
وقتی پزشک منبع خونریزی را پیدا کرد، سعی می‌کند آن را با موارد زیر متوقف کند:
- نمک یخی
- اپی نفرین یا وازوپرسین، به‌منظور باریک کردن عروق خونی (منقبض کننده عروق)
- ترانگزامیک اسید؛ دارویی برای کمک به لخته شدن و انعقاد خون
- محاصره برونش یا تامپوناد با بالون توسط بکار گرفتن بالون‌ها یا کاف‌های کوچک برای فشار دادن به ناحیه
- لیزر درمانی
- انعقاد پلاسما آرگون (APC)
- سرما درمانی
- آمبولیزاسیون
- برونکوسکوپی
در موارد نادر ممکن است خلط خونی نیاز به جراحی داشته باشد. این جراحی شامل موارد زیر است:
- بیرون آوردن بخشی از ریه (لوب)
- برداشتن کل ریه
در صورتی که به سرطان ریه مبتلا شده باشید، درمان‌هایی نظیر شیمی درمانی یا پرتودرمانی دریافت می‌کنید.
اگر به دلیل مصرف داروها خونتان بسیار رقیق شود، ممکن است نیاز به دریافت خون داشته باشید و از داروهایی که روند از دست دادن خون را کاهش می‌دهند، استفاده کنید.
خونریزی سینوزیت
سینوس‌ها حفره‌هایی در پشت استخوان گونه و پیشانی هستند که در صورت تحریک و ملتهب شدن، منجر به سینوزیت می‌شوند. در صورتی که دچار خونریزی سینوزیت شوید، به معنی خون بینی شدن شما است. خونریزی بینی، همراه با عود کردن سینوزیت به دلیل خشکی هوا، سرماخوردگی، آلرژی و تحریک سینوس‌ها است که با دریافت بخور گرم، عدم استفاده از آب سرد و درمان عفونت، خونریزی سینوزیت برطرف می‌شود.
علل هموپتیزی
دلایل گسترده‌ای برای هموپتیزی وجود دارد که شامل عفونت، درگیری عروقی، بدخیمی و آسپیراسیون جسم خارجی یا تروما می‌شود. در کشورهای در حال توسعه، یکی از شایع‌ترین علل هموپتیزی، سل است. با این حال، در کشورهای توسعه‌یافته، دلایل دیگری مانند عفونت باکتریایی، مانند فیبروز کیستیک ممکن است منشاء آن باشد. برونشیت حاد، ذات الریه و سایر عوامل عفونی مانند آسپرژیلوس، نوکاردیا و مایکوباکتری‌های غیر سل نیز ممکن است مسئول بوجود آمدن هموپتیزی باشند. سایر علت‌ها که منجر به این عارضه می‌شوند:
- اختلال در عملکرد سیستم قلبی عروقی یکی دیگر از علل شایع هموپتیزی است. فشار خون وریدی ریوی، که می‌تواند در شرایط تنگی میترال، نارسایی قلبی یا آمبولی ریوی رخ دهد، منجر به برگشت خون به ریه‌ها می‌شود؛
- افزایش فشار در رگ‌های خونی ریه‌ها می‌تواند منجر به ادم ریوی شود؛
- سایر بیماری‌های عروقی، مانند گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت، همچنین به عنوان گرانولوماتوز وگنر (یعنی شرایطی که باعث التهاب رگ‌های خونی می‌شود)، یا بیماری غشای پایه ضد گلومرولی؛
- ناهنجاری‌های شریانی وریدی (یعنی اتصالات نابجای مادرزادی بین سیستم‌های شریانی و وریدی)؛
- تلانژکتازی هموراژیک ارثی (یعنی وضعیتی که با رشد غیرطبیعی عروق مشخص می‌شود).
- کارسینوم برونکوژنیک؛
- رشد غیرطبیعی سلولی شامل متاستاز به ریه‌ها یا سارکوم کاپوزی (به عنوان مثال، سرطانی که باعث ایجاد ضایعات در بافت‌های نرم مانند رگ‌های خونی می‌شود)؛
- افراد مبتلا به کووید ۱۹ که درگیری ریوی دارند؛
- اختلالات خونریزی؛
- استفاده از داروهای ضد انعقاد؛
- آسپیراسیون جسم خارجی؛
- ترومای ریه (ضربه و آسیب به ریه)
- ابتلا به ویروس HIV
خلط خونی در کودکان
علت اصلی خلط خونی (هموپتیزی) در کودکان عفونت دستگاه تنفسی تحتانی است. اما دلایل زیر نیز منجر به ایجاد خلط خونی در کودکان می‌شود:
- دومین علت شایع آسپیراسیون جسم خارجی است که بیشتر در کودکان کمتر از چهار سال رخ می‌دهد؛
- سرماخوردگی نیز منجر به ایجاد خلط خونی در کودکان می‌شود؛
- برونشکتازی که اغلب بدلیل فیبروز کیستیک است؛
- سل ریوی یک علت نادر است که تخمین زده می‌شود در کمتر از ۱ درصد موارد رخ دهد.
- گرچه این علت نادر است، اما ضربه و آسیب در اثر لوله‌گذاری در مجاری هوایی کودک یکی دیگر از علل احتمالی بروز هموپتیز در کودکان است.
- تروما می‌تواند منجر به کوفتگی ریوی و خونریزی در آن شود.
- خونریزی ناشی از خفگی (عمدی یا تصادفی) از دلایل هموپتیزی در کودکان است.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان خلط خونی بینی
در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید:
- خون در مدفوع یا ادرار که بیش از یک هفته طول کشیده است، بدتر شده، یا در طی زمان می‌آید و می‌رود؛
- درد قفسه سینه
- سبکی سر، سرگیجه
- از دست دادن اشتها
- تنگی نفس
- کاهش وزن بی‌دلیل
- احساس ضعف در بدن
- تعریق بدن در شب
- تب، بیش از ۱۰۱ درجه
تشخیص هموپتیزی
پزشک متخصص ریه و مجاری تنفسی، پس از گرفتن شرح حال کامل از بیمار، انجام رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز می‌کند. چنانچه توسط تصاویر رادیوگرافی علت مشخص نشود، پزشک سی‌تی اسکن را برای بیمار تجویز می‌کند. معمولا توسط تصاویر سی‌تی اسکن و برونکوسکوپی، علت خلط خونی مشخص می‌شود. چنانچه علائم شدید باشند و پزشک تشخیص خلط خونی پر خطر را بدهد، رادیوگرافی قفسه سینه و برونکوسکوپی فیبر اپتیک می‌توانند علت را مشخص کنند.
اگر بیمار، مرد بالای ۴۰ سال، با سابقه مصرف سیگار بیش از ۴۰ بسته در سال، و مدت هموپتیزی بیش از یک هفته باشد، احتمال پر خطر بودن خلط‌های خونی او بالاتر می‌رود.
سخن پایانی
اگر کمی خون سرفه می‌کنید، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. ممکن است این خون بدلیل خون دماغ شدن یا خون موجود در گلو دفع شود.
اما اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، بیشتر در معرض خطر سرفه و خلط خونی قرار دارید.
در صورتی که سرفه خونی و دفع خلط خونی ادامه دارد، حتما با یک متخصص ریه مشورت کنید و درمان لازم را دریافت کنید.
