عوارض جراحی مغز و اعصاب 

با توجه به گسترده بودن طیف بیماری‌های مغز و اعصاب، طبیعتاً درمان‌های وسیعی برای انواع مختلف بیماری‌ها وجود دارد.

از جمله دارو درمانی، جراحی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، درمان‌های نوین طب فیزیکی مانند مگنت تراپی، شوک ویو و …. جراحی‌ها از رایج‌ترین درمان‌های بیماری‌های مغز و اعصاب هستند که می‌توانند عوارضی به دنبال داشته باشند.

بیمار باید با آگاهی کامل پا به اتاق عمل بگذارد در این راستا ما در سایت شخصی دکتر جباری مطلبی تحت عنوان عوارض جراحی مغز و اعصاب تهیه و منتشر کردیم.

چه عواملی موجب بروز عوارض جراحی مغز و اعصاب می‌شود؟

ممکن است این تصور وجود داشته باشد که اگر جراحی از نوع بسته و کم تهاجمی باشد، به دنبال آن خطرات و عوارض جراحی مغز و اعصاب  کمتر است. جراح مغز و اعصاب باتجربه و مجرب نوع جراحی را بر اساس ویژگی‌های فردی و نوع مشکل هر فرد مشخص می‌کند.

نوع جراحی مغز و اعصاب تأثیر زیادی بر عوارض جراحی مغز و اعصاب نمی‌تواند داشته باشد. در بروز عوارض جراحی مغز و اعصاب عوامل زیادی تأثیرگذار هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

ویژگی‌های فردی بیمار:

آیا جوان یا پیر بودن بیمار تأثیری بر کم شدن عوارض جراحی مغز و اعصاب دارد یا خیر؟ البته به طور قطع نمی‌توان گفت که پایین بودن سن در کم شدن عوارض تأثیرگذار است؛ اما به طور کلی افراد جوان در مقابل دردها و  عوارض جراحی مغز و اعصاب مقاوم‌تر بوده و بالا بودن قدرت در ترمیم باعث بهبود فرد می‌شود.

تجربه جراح مغز و اعصاب:

طبیعتاً تجربه و مهارت جراح مغز و اعصاب بر عوارض جراحی مغز و اعصاب تأثیرگذار خواهد بود. ویژگی‌هایی که جراح باید داشته باشد بررسی شرایط بیمار و انتخاب بهترین روش جراحی و تسلط بر جراحی است که تومور را باید به صورتی از مغز خارج کند که کمترین آسیب به مغز وارد شود.

نوع جراحی مغز و اعصاب:

طبیعتاً نوع جراحی بسته و کم تهاجمی نسبت به جراحی باز از عوارض جراحی مغز و اعصاب کمتری برخوردار است. جراحی بسته به این صورت است که جراح با استفاده از وسیله‌ای به نام آندوسکوپ تومور را برمی‌دارد. جراحی باز مانند کرانیوتومی جراح مجبور به شکافتن جمجمه هست که شکافتن جمجمه خطرات و عوارض جراحی را افزایش می‌دهد.

شایع‌ترین عوارض جراحی مغز و اعصاب

به دلیل ماهیت مغز بدون شک عمل مغز یکی از خطرناک‌ترین جراحی‌ها با بیشترین عوارض است و مشکلی که این‌گونه جراحی‌ها برای فرد ایجاد می‌کنند نه تنها مغز را در برمی گیرد بلکه ممکن است بخش‌های دیگر بدن را نیز در بر بگیرد.

شایعترین عوارض که بیماران جراحی مغز و اعصاب ممکن است به آنها دچار شود، ایجاد لخته در عروق پا، آمبولی ریوی، عفونت و آسیب بافت عصبی شامل مغز و نخاع باشد.

در میان انواع جراحی مغز و اعصاب، جراحی کرانیوتومی نسبت به دیگر جراحی مغز از عوارض بیشتری برخوردار است و اگر سن بیمار مبتلا به مغز و اعصاب بالا باشد و جراح مغز و اعصاب از مهارت بالایی برخوردار نباشد ممکن است بیمار به عوارض شایعی همچون:

فراموشی بعد از جراحی مغز و اعصاب:

به از یاد بردن اطلاعات و داده‌های ذخیره شده در مغز را فراموشی می‌گویند. فراموشی به دلیل مختلفی ایجاد می‌شود که یکی از علت‌های آن بروز آسیب در حین جراحی تومور است.

برای مثال اگر در جراحی تومور مغزی، جراح مغز و اعصاب در حین برداشتن تومور از مغز آسیبی را به مغز وارد کند و این محلی که آسیب دیده است مربوط به بخش یادآوری اطلاعات باشد؛ در این صورت بیمار ممکن است بعد از جراحی مغز و اعصاب به فراموشی دچار شود.

درمان چنین موردی از عوارض جراحی مغز و اعصاب، تنها دارو درمانی است. با مراجعه به جراح مغز و اعصاب یکسری داروهای مخصوص داده می‌شود که با مصرف این داروها و استفاده مداوم از حافظه می‌توان به درمان چنین عارضه‌ای پرداخت.

سردردهای بعد از جراحی مغز و اعصاب:

سردرد بعد از جراحی مغز و اعصاب به دلیل مختلفی رخ می‌دهد. علت اغلب سردردها بعد از جراحی کرانیوتومی به دلیل استفاده از داروی بیهوشی هست.

این‌گونه سردردها قابل درمان هستند و با مصرف مسکن تسکین می‌یابند؛ اما در صورتی که سردرد شما بیش از دو هفته طول بکشد باید موضوع را از جراح مغز و اعصاب خود جویا شوید زیرا ممکن است در پی این سردردها خطرات بیشتری شما را تهدید کند.

ورم سر بعد از جراحی مغز و اعصاب:

همیشه بروز ورم در سر خطرناک نیست و در بیشتر مواقع به دلیل کشش پوست جمجمه در حین جراحی است. در صورتی که علت ورم سر بعد از جراحی ناشی از اقدامات جراحی باشد پس از چند روز ورم کم می‌شود و ظرف ده روز حالت جمجمه به حالت اولیه خود بازمی‌گردد.

ولی در مواردی ورم سر به علت عفونت یا جمع شدن مایع مغزی و نخاعی در ناحیه بین جمجمه و مغز است که در این صورت نیز به اقدام سریع و به موقع دارد و در مواردی حتی مشاهده‌شده بیمار باید تحت جراحی مجدد قرار بگیرد.

آسیب دیدن اجزای مغز در حین جراحی مغز و اعصاب:

با آنکه جراحی مغز و اعصاب باعث نجات جان بیمار می‌شود اما در مواردی به دلیل بی تجربه بودن جراح مغز  ممکن است بخشی از اعصاب یا بافت مغز آسیب ببیند.

این مورد از عوارض جراحی مغز و اعصاب یکی از خطرناک‌ترین عوارضی است که ممکن است برای یک فرد بیمار اتفاق بیفتد؛ زیرا در صورتی که عارضه آسیب به مغز شدید باشد نیاز به انجام جراحی مجدد است تا از این طریق عارضه ایجاد شده را درمان کرد.

تشنج‌های مکرر بعد از جراحی مغز و اعصاب:

در صورتی که فرد جراح مهارت و تجربه کافی نداشته باشد، احتمال آسیب دیدن به بافت مغز بسیار بالا خواهد بود یکی از عوارض خطرناک آن تشنج‌های مکرر بیمار است، در این صورت نیاز به جراحی مجدد خواهد بود.

سایر عوارض بعد از عمل جراحی مغز و اعصاب:

مواردی که در ادامه اشاره خواهند شد، زمانی به وجود می‌آید که قسمتی از بافت مغزی فرد بیمار در حین عمل آسیبی وارد شده باشد، از جمله مهم‌ترین این عوارض که از لحظه پایان عمل و تا چند هفته ادامه خواهند داشت، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشنج‌های پی در پی فرد بیمار
• سردردهای شدید و مداوم
• عفونت مغز
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری مننژیت
• بروز خونریزی در داخل مغز
• افزایش احتمال ابتلا به سکته مغزی
• کاهش یا افزایش میزان مایع مغزی و نخاعی در مغز

عوارض دیر هنگام بعد از عمل جراحی مغز و اعصاب:

این عوارض نیز زمانی نمایان می‌شوند که به قسمتی از بافت مغزی بیمار آسیب وارد شده باشد و در دراز مدت خود را نشان خواهد داد که گاهی ممکن است پس از چند سال اتفاق بیفتد. در صورت بروز چنین عوارض جراحی مغز و اعصاب، باید بیمار را دوباره مورد عمل جراحی قرار داد. این عوارض به عبارت زیر هستند: 

• افزایش یا کاهش در میزان ترشح هورمون‌ها
• اختلالات رفتاری و مشکل در شناخت
• به وجود آمدن اختلال در رشد
• پیدا شدن مشکلات دیداری و شنیداری
• پیدایش و رشد دوباره تومور در مغز

روش‌های مقابله و پیشگیری از عوارض

قطعاً تنها اشخاصی که می‌توانند از بروز عوارض جراحی مغز و اعصاب جلوگیری کنند، فرد جراح و خود بیمار است، به همین منظور پزشک قبل از اقدام به عمل، بیمار را از عوارض جراحی مغز و اعصاب آگاه می‌سازد تا بیمار برای مقابله با عوارض جدی‌تر عمل کند. 

پزشکان با تجربه و ماهر از عوارض شایع این عمل با خبر هستند و با تجویز داروهایی مانند آنتی بیوتیک، مسکن و داروهای ضد درد و تشنج از شدت گرفتن عوارض و حاد شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند. 

فرد بیمار نیز باید از مصرف دخانیات و مشروبات الکلی پرهیز کند و از فشار آوردن به محل عمل و قرار گرفتن در معرض سرمای شدید خودداری کنند.