کندروزیس به معنی “خرابی غضروف” و بصورت دقیق‌تر، تحلیل بافت همبند بالشتکی بین مفاصل، به دلیل عواملی مانند استفاده بیش از حد، آسیب‌دیدگی و افزایش سن است. کندروزیس که معمولاً با نام آرتروز هم شناخته میشود، اغلب در زانو، دست، لگن، گردن و کمر اتفاق می افتد و باعث درد و خشکی در مفصل میشود. همچنین باید توجه داشت که کندروز بطور کامل قابل درمان نیست، اما روش‌های درمان مناسب، میتوانند به کندی پیشرفت بیماری، کاهش ناراحتی و بازیابی تحرک کمک کنند.
انواع آرتروز
آرتروز (کندروزیس) می تواند در هر مفصلی ایجاد شود، اما موارد زیر رایج‌ترین مکان‌هایی هستند که امکان بروز آرتروز در آنها وجود دارد.
زانو
دونده‌ها و افرادی که اضافه وزن دارند، مستعد ساییدگی و فرسودگی در زانوها هستند. این وضعیت که به نام کندروزیس پاتلوفمورال (PF) نیز شناخته میشود به معنی تحلیل غضروف در سطح کلاهک زانو میباشد. این بیماری با نام کندرومالاسی نیز شناخته میشود و شدت آن در مقیاس یک تا چهار درجه بندی می شود.
دست‌ها
خارهای استخوانی ممکن است در مفاصل انگشتان دست نیز، منجر به تورم و حساسیت شوند. بسیاری از بیماران مبتلا به این وضعیت، درد را در پایه انگشت شست خود تجربه می کنند. تحلیل رفتن غضروف در دست، مهارت‌های حرکتی ظریف را در فعالیت‌های روزمره‌ای مانند نوشتن، بستن بند کفش، نگه داشتن وسایل آشپزی، بستن دکمه لباس و تایپ کردن، مختل می کند.
لگن
مفصل لگن یک مفضل توپی (گوی و کاسه) است که وظیفهی آن تحمل وزن بدن است. غضروف‌های این مفصل برای فراهم کردن امکان حرکت روان و آسان، سطح داخلی مفصل را می‌پوشانند. اما اگر این غضروف‌ها تحلیل بروند، اصطکاک بین استخوان‌ها منجر به رشد خارهای استخوانی می شود. کندروزیس در مفصل لگن می تواند راه رفتن را دشوار کند و باعث خشکی و درد شود.
گردن
آرتروز (کندروزیس) می تواند در ستون فقرات و گردن نیز رخ دهد. از آرتروز در ناحیه گردن معمولا با عنوان اسپوندیلوز گردنی یاد میشود. غلافهای غضروفی در بین هر مهره ستون فقرات، از فشرده شدن استخوان‌ها به یکدیگر محافظت می کنند. اما تحلیل این غضروف‌ها، موجب بروز التهاب و درد میشود و امکان خواب یا انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکل روبرو میکند.
کمر
با اینکه اکثریت قریب به اتفاق کمردردها کوتاه مدت هستند و در عرض یک هفته برطرف می شوند. اما، آرتروز ناحیه کمر یکی از دلایل احتمالی کمردردهای مزمنی است که به نظر می رسد با گذشت زمان برطرف نمی‌شوند.
تحلیل رفتن غضروف در ستون فقرات، به رشد زائده‌های استخوانی در مهره‌ها کمک میکند و این زائده ها، میتوانند به اعصاب کمر فشار وارد کنند.
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
کندروزیس زانو اغلب با انواع خاصی از ورزش یا چاقی مرتبط است، به گونه ای که هر پوند وزن اضافی در قسمت بالاتنه، نیرویی معادل چهار پوند نیرو بر روی مفصل زانو وارد میکند.
ورزشکاران استقامتی که در مسافت های طولانی می‌دوند نیز، یکی از گروه های مستعد درد مفاصل هستند. زیرا ورزش‌های سرعتی که به حرکات سریع و پویا نیاز دارند (مانند بسکتبال و تنیس) نیز روی زانوها فشار زیادی وارد میکنند.
اگرچه ورزش‌های با ایمپکت بالا خطر آرتروز را افزایش می دهند، اما سبک زندگی بی تحرک نیز خود یک عامل خطر برای کندروز محسوب میشود. زیرا،س عضلات ضعیف قادر به حمایت از مفاصل نیستند، و آنها را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهند.
آرتروز (کندروزیس) در افراد بالای ۵۰ سال نیز شایع است. زیرا، افزایش سن دلیل اصلی تحلیل رفتن غضروف در طول زمان است. البته عامل ژنتیک نیز به خصوص هنگامی که آرتروز در اثر التهاب ایجاد شود، در بروز آن نقش دارد. ساختار استخوان‌های ما نیز می‌تواند احتمال بروز کندروزیس را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال افرادی که سوکت‌های مفصل لگن آنها به طور طبیعی کم عمق است (بیماری به نام دیسپلازی مفصل لگن)، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز لگن هستند.
همچنین، انجام حرکات تکراری در طی چندین سال منجر به استفاده بیش از حد از مفصل میشود و می‌تواند غضروف را فرسوده کند. در جراحات و جراحی‌ها نیز ممکن است غضروف آسیب ببیند و در گذر زمان منجر به بروز آرتروز شود.
گزینه‌های درمانی غیر جراحی
در صورتی که کندروزیس در مراحل اولیه و قبل از پیشرفت آرتروز شدید تشخیص داده شود، می‌توان عوارض آن را با گزینه های درمانی غیرتهاجمی مدیریت کرد. کالج روماتولوژی آمریکا (ACR)، برای افراد مبتلا به آرتروز دست، زانو یا مفصل لگن، اقدامات زیر را توصیه میکند:
- ورزش. ورزش در صدر لیست اقدامات مربوط به سبک زندگی برای مدیرت کندروز قرار دارد. ورزش‌هایی نظیر تای چی، یوگا و آموزش حرکات تعادلی از جمله ورزش هایی هستند که پزشکان به افراد مبتلا به کندروز توصیه میکنند.
- ارتزها و بریس‌ها و مهاربندی حمایتی مفصل آسیب دیده به همراه استفاده از عصا از موارد دیگری هستند که در مدیریت بیماری موثرند. طب سوزنی و همچنین گرما و سرما درمانی نیز میتوانند مفید باشند.
- درمان فیزکی. مراجعه و کار با یک متخصص طب فیزیکی و یادگیری تمرینات ایمن برای تقویت عضلات اطراف مفصل آسیب دیده، باعث پشتیبانی و ثبات بهتر و جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر میشود.
- کار درمانی. مراجعه به یک متخصص کاردرمانی می تواند به شما برای محافظت از مفاصل خود در محیط کار نیز، کمک کند. این موضوع به ویژه اگر شغل شما در ایجاد مشکل نقش داشته باشد،اهمیت زیادی دارد. تغییر فضای کار و رعایت اصول ارگونومی می تواند منجر به کاهش درد به خصوص در گردن ، کمر و مچ، شود.
- کاهش وزن. کاهش وزن نه تنها فشار را در مفاصل تحمل کننده وزن، کاهش می دهد بلکه باعث کاهش سطح التهاب درجه پایین نیز میشود. چنین التهاب‌هایی خود میتوانند باعث ایجاد کندروز در سایر نواحی بدن (از جمله دست ها) شوند.
در افراد دیابتی نیز، کنترل سطح قند خون از طریق انتخاب سبک زندگی سالم می تواند پیشرفت آرتروز را متوقف کند. زیرا قند خون بالا غضروف را سفت، ضعیف و در نتیجه مستعد آسیب میکند. دیابت همچنین به ایجاد التهاب کمک می کند و باعث تشدید درد مفصل میشود.
داروها و مکمل‌ها
معمولا به منظور کاهش درد مفصل مرتبط با کندروز خفیف تا متوسط، همراه با روش‌های درمانی غیر جراحی، از دارو هم استفاده میشود. معمولا پزشکان برای تسکین درد، داروهای بدون نسخه مناسب درد و التهاب نظیر استامینوفن و داروهای ضد التهاب خوراکی یا موضعی غیر استروئیدی (NSAID) را تجویز میکنند.
انجمن ACR، استفاده موضعی از NSAID ها را قبل از استفاده از داروهای خوراکی توصیه می کند. هدف از این کار این است که ابتدا مسیری که دارای اثر محلی باشد امتحان شود و نه یک مسیری که کل بدن را تحت تاثیر قرار میدهد.
داروهای تجویزی که برای آرتروز توصیه می شوند نیز، ترامادول و دولوکستین هستند. در حال حاضر، تزریق کورتیکواستروئید ها به طور مستقیم به مفصل آسیب دیده دست یا مفصل لگن یا زانو نیز، توسط ACR قویاً توصیه میشود.
کرم‌های حاوی کپسایسین نیز (یک ترکیب طبیعی در فلفل تند) ممکن است در تسکین درد موقتی آرتروز زانو موثر باشند. انجمن ACR نیز در حال حاضر استفاده موضعی از کپسایسین را برای آرتروز زانو بلامانع میداند. اما، در ارتباط با آرتروز دست، توصیه میکند که از این کرم‌ها استفاده نشود. البته دلیل توصیه به عدم استفاده از این کرم‌ها برای دست، کمبود شواهد مثبت و احتمالاً در نظر گرفتن افزایش احتمال خطر ورود دارو به چشم از طریق دست است.
همچنین، پزشک ممکن است مکمل‌هایی مانند ویتامین K و کلسیم را نیز به منظور تقویت استخوان‌ها و مفاصل پیشنهاد دهد. اما، برای آنکه چنین مکمل‌هایی تاثیر قابل توجهی ایجاد کنند، به دو تا سه ماه زمان نیاز است.
گلوکزآمین نیز یکی از مکمل‌های غذایی پر کاربرد است که برای سلامت استخوان و مفاصل همراه با کندرویتین استفاده میشود. اما هیچگونه شواهدی مبنی بر تاثیر مثبت این مکمل‌ها در ارتباط با کنترل آرتروز مفصل لگن یا زانو یافت نشده است و استفاده از آنها در این موارد اکیداً منع میشود. هرچند مکمل‌های کندرویتین ممکن است برای آرتروز دست مفید باشند. در ارتباط با داروها و مکمل‌ها، همیشه باید با پزشک خود مشورت کنید.
عمل جراحی
در صورتی که عوارض کندروزیس تا حد بروز درد یا محدودیت‌های حرکتی شدید پیشرفت کند، درمان از طریق جراحی می‌تواند یک راه حل دائمی و موثر باشد. زیرا مصرف مقادیر بالایی از داروهای مسکن، عدم امکان ورزش یا نداشتن خواب راحت، سناریوهای ایده‌آلی برای سلامتی نیستند.
همچنین در صورتی که خطرات وضعیت و برنامه درمانی فعلی شما بیش از مزایای آن باشد نیز، زمان خوبی برای در نظر گرفتن جراحی میباشد. اما برای اطلاع از جزئیات و روش‌هایی که برای شرایط شما توصیه میشود، باید با پزشک خود مشورت کنید.
جراحی ممکن است شامل چندین مرحله، از جمله جراحی آرتروسکوپی برای از بین بردن بافت ملتهب و به دنبال آن،فرایند تثبیت یا جایگزینی غضروف از دست رفته، باشد.
روند بهبودی پس از جراحی مفصل نیز می‌تواند مسیری طولانی باشد و نیاز به همکاری و مشارکت بیمار در مراحل توانبخشی دارد. اینکه سلامتی شما پیش از عمل جراحی، در بهترین حالت ممکن باشد نیز، شانس بهبودی پس از درمان را افزایش میدهد.
سخن پایانی
این جمله مشهور “پیشگیری بهتر از درمان است”، در مورد مفاصل معنی بیشتر پیدا میکند. محافظت از مفاصل در جوانی، باعث ساده‌تر شدن مشکلات مربوط به آن ها، در سال های پیری میشود.
اما گاهی اوقات، عوامل مرتبط با کندروزیس در کنترل ما قرار ندارند و برای رسیدن به کیفیت زندگی بهتر، انجام عمل جراحی، تنها گزینه ما خواهد بود. در هر صورت، مشورت با پزشک و متخصصان آگاه، به شما در انتخاب راه حل صحیح کمک خواهد کرد.
