سیستم عصبی محیطی در بدن اعصاب مغز و نخاع یا سیستم عصبی مرکزی را به بقیه بدن متصل می‌کند. وظیفه این اعصاب این است که سیگنال‌های مربوط به احساسات فیزیکی را به مغز شما برگردانند. این اعصاب همچنین مطمئن می‌شوند که عملکردهای داخلی بدن شما، مانند گردش خون و هضم غذا، همان‌طور که باید باشد، است.
نوروپاتی محیطی چیست؟
نوروپاتی محیطی درنتیجه آسیب به اعصاب واقع در خارج از مغز و نخاع (اعصاب محیطی)، رخ می‌دهد. این اتفاق، عملکرد طبیعی اعصاب را مختل می‌کند. آن‌ها ممکن است زمانی که هیچ‌چیزی باعث درد نمی‌شود سیگنال‌های درد ارسال کنند، یا حتی اگر چیزی به شما آسیب می‌رساند سیگنال درد ارسال نکنند. اغلب باعث ضعف، بی‌حسی و درد، معمولاً در دست‌ها و پاها می‌شود. همچنین می‌تواند سایر نواحی و عملکردهای بدن ازجمله هضم، ادرار و گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد.
نوروپاتی محیطی می‌تواند ناشی از آسیب‌های تروماتیک، عفونت‌ها، مشکلات متابولیک، علل ارثی و قرار گرفتن در معرض سموم باشد. یکی از شایع‌ترین علل دیابت است.
بنابراین، علل نوروپاتی محیطی، مانند انواع این بیماری، گسترده است. بیش از ۱۰۰ منبع معتبر انواع مختلف نوروپاتی محیطی وجود دارد. هر نوع دارای علائم منحصربه‌فرد و گزینه‌های درمانی خاص است.
محققان پزشکی همچنین نوروپاتی‌های محیطی را بر اساس نوع آسیب عصبی درگیر طبقه‌بندی می‌کنند. مونونوروپاتی زمانی رخ می‌دهد که تنها یک عصب آسیب‌دیده باشد. پلی نوروپاتی‌ها که شایع‌تر هستند، زمانی اتفاق می‌افتند که عصب‌های متعدد آسیب ببینند.
افراد مبتلابه نوروپاتی محیطی معمولاً درد را به‌صورت ضربه زدن، سوزش یا گزگز توصیف می‌کنند. در بسیاری از موارد، علائم بهبود می‌یابند، به‌خصوص اگر ناشی از یک بیماری قابل‌درمان باشد. داروها می‌توانند درد نوروپاتی محیطی را کاهش دهند.
این اختلال ناراحت‌کننده است، اما درمان‌ها می‌توانند بسیار مفید باشند. مهم‌ترین چیزی که باید تعیین کرد این است که آیا نوروپاتی نتیجه یک بیماری زمینه‌ای جدی است یا خیر.
علائم نوروپاتی محیطی چیست؟
سه نوع اعصاب در بدن وجود دارد. از آنجایی که انواع بسیاری از نوروپاتی محیطی وجود دارد، پزشکان نوع بیماری شما را بر اساس گروهی از اعصابی که بر آن تأثیر می‌گذارد، تشخیص می‌دهند. این سه گروه عبارت‌اند از:
۱. اعصاب خودمختار
این‌ها مسئول فرآیندهای بدن هستند که شما نمی‌بینید، مانند تنفس، ضربان قلب و هضم.
۲. اعصاب حرکتی
این اعصاب مسئول حرکت عضلات مانند راه رفتن، صحبت کردن یا استفاده از دست یا بازو هستند.
۳. اعصاب حسی
اعصاب حسی که احساساتی مانند دما، درد، لرزش یا لمس را از پوست دریافت می‌کنند.
نوروپاتی محیطی می‌تواند یک گروه عصبی، دو گروه یا هر سه را تحت تأثیر قرار دهد. گاهی اوقات فقط یک عصب را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به آن مونو نوروپاتی می‌گویند.
علائم نوروپاتی محیطی به نوع نوروپاتی بستگی دارد.
علائم نوروپاتی حرکتی عبارت‌اند از:
- گرفتگی عضلات
- تکان دادن
- ضعف عضلانی
- خالی شدن پا
- تحلیل رفتن عضلات
- فلج شدن
علائم نوروپاتی حسی عبارت‌اند از:
- احساس گزگز و گزگز یا سوزن سوزن شدن
- بی‌حسی
- کاهش احساس درد یا گرما و سرما
- افزایش درد ناشی از چیزهایی که نباید باعث درد شوند، مانند لمس سبک
- سوزش یا درد شدید
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
علائم نوروپاتی خودمختار عبارت‌اند از:
- یبوست یا اسهال
- نفخ، آروغ زدن یا احساس بیماری
- غش یا سرگیجه هنگام ایستادن به دلیل فشارخون پایین
- ضربان قلب سریع
- زیاد یا کم عرق کردن
- مشکلات عملکرد جنسی
- از دست دادن کنترل روده
- مشکل در تخلیه کامل مثانه
بازهم برای چندمین بار به مسئله‌ای که در بالا اشاره کردیم، تأکید می‌کنیم؛ نوروپاتی محیطی می‌تواند یک عصب (مونونوروپاتی)، دو یا چند عصب در نواحی مختلف (مونونوروپاتی چندگانه) یا بسیاری از اعصاب (پلی نوروپاتی) را تحت تأثیر قرار دهد. سندرم تونل کارپال نمونه‌ای از مونو نوروپاتی است. اکثر افراد مبتلابه نوروپاتی محیطی پلی نوروپاتی دارند.
این علائم می‌تواند باعث ایجاد چالش‌هایی در زندگی روزمره شود، مانند مشکل در راه رفتن یا خوابیدن به دلیل درد در پاها و…
علل ابتلا به نوروپاتی محیطی چیست؟
عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند دلایل نوروپاتی محیطی باشد، بنابراین تعیین منشأ آن اغلب دشوار است. نوروپاتی‌ها با یکی از سه روش زیر رخ می‌دهند:
نوروپاتی‌های اکتسابی توسط عوامل محیطی مانند سموم، تروما، بیماری یا عفونت ایجاد می‌شوند. دلایل شناخته‌شده نوروپاتی‌های اکتسابی عبارت‌اند از:
- دیابت
- چندین بیماری ارثی نادر
- اعتیاد به الکل
- تغذیه نامناسب یا کمبود ویتامین
- انواع خاصی از سرطان و شیمی‌درمانی برای درمان آن‌ها استفاده می‌شود
- شرایطی که در آن اعصاب به‌اشتباه توسط سیستم ایمنی بدن موردحمله قرار می‌گیرند یا در اثر واکنش بیش‌ازحد تهاجمی به خطر، آسیب می‌بیند.
- داروهای خاص
- بیماری کلیه یا تیروئید
- عفونت‌هایی مانند بیماری لایم، زونا یا ایدز
همچنین نوروپاتی‌های ارثی چندان رایج نیستند. نوروپاتی‌های ارثی بیماری‌های اعصاب محیطی هستند که به‌طور ژنتیکی از والدین به فرزند منتقل می‌شوند. شایع‌ترین آن‌ها نوع بیماری شارکوماری‌توث است. این بیماری با ضعف در پاها و تا حدی بازوها مشخص می‌شود؛ علائمی که معمولاً بین اواسط کودکی تا ۳۰ سالگی ظاهر می‌شوند. همچنین نوروپاتی ایدیوپاتیک از یک علت ناشناخته است.
تقریباً یک‌سوم از تمام نوروپاتی‌ها به این ترتیب که تا به این لحظه خواندید، طبقه‌بندی می‌شوند.
انواع مختلف نوروپاتی محیطی چیست؟!
انواع بسیاری از نوروپاتی محیطی وجود دارد، پزشکان نوع بیماری شما را بر اساس گروهی از اعصابی که بر آن تأثیر می‌گذارد، تشخیص می‌دهند و عبارت‌اند از:
- فقط ۱ عصب (مونونوروپاتی)
- چندین عصب (مونونوریت مالتیپلکس)
- تمام اعصاب بدن (پلی نوروپاتی)
پلی نوروپاتی شایع‌ترین نوع است و ابتدا طولانی‌ترین اعصاب را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بنابراین علائم معمولاً در پاها شروع می‌شود.
با گذشت زمان به تدریج روی اعصاب کوتاه‌تر تأثیر می‌گذارد، بنابراین به نظر می‌رسد که به سمت بالا پخش می‌شود و بعداً روی دست‌ها تأثیر می‌گذارد.
عوارض نوروپاتی محیطی چیست؟!
چشم‌انداز نوروپاتی محیطی بسته به علت زمینه‌ای و اعصاب آسیب‌دیده متفاوت است.
اگر علت زمینه‌ای درمان شود، برخی موارد ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد، در حالی که در برخی افراد آسیب ممکن است دائمی باشد یا به تدریج با گذشت زمان بدتر شود.
اگر علت زمینه‌ای نوروپاتی محیطی درمان نشود، ممکن است در معرض خطر ابتلا به عوارض بالقوه جدی، مانند زخم پا که عفونی می‌شود، باشید.
این امر در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به قانقاریا شود و در موارد شدید ممکن است به این معنی باشد که پا باید قطع شود.
نوروپاتی محیطی ممکن است بر اعصاب کنترل‌کننده عملکرد خودمختار قلب و سیستم گردش خون (نوروپاتی اتونوم قلبی عروقی) تأثیر بگذارد.
چه گزینه‌هایی برای درمان نوروپاتی محیطی داریم؟
درمان علائم نوروپاتی محیطی بر درمان اختلال زمینه‌ای متمرکز است. اگر علت دیابت باشد، تمرکز بر کنترل قند خون است. اگر کمبود ویتامین باعث ایجاد مشکل شده است، اصلاح کمبود آن درمان است.
بسیاری از درمان‌ها می‌توانند تسکین دهند و به شما کمک کنند به فعالیت‌های معمول خود بازگردید. گاهی اوقات ترکیبی از درمان‌ها بهترین نتیجه را دارد.
اما باید به یاد داشته باشید که، همه علل زمینه‌ای نوروپاتی قابل‌درمان نیستند!
درد عصبی را می‌توان با داروهای تجویز شده‌ای به نام عوامل درد نوروپاتیک درمان کرد، زیرا مسکن‌های استاندارد اغلب مؤثر نیستند.
اگر علائم دیگری مرتبط با نوروپاتی محیطی دارید، ممکن است نیاز به درمان جداگانه داشته باشید. برای مثال، درمان ضعف عضلانی ممکن است شامل فیزیوتراپی و کمک راه رفتن باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه سوزن سوزن شدن، ضعف یا درد غیرمعمول در دست‌ها یا پاهای خود شدید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. تشخیص و درمان زودهنگام بهترین فرصت را برای کنترل علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب محیطی ارائه می‌دهد.
