دیسک‌های ستون فقرات نقش مهمی در قسمت پایین کمر دارند، زیرا نه‌تنها به‌عنوان ضربه‌گیر بین مهره‌ها عمل می‌کنند بلکه قسمت بالایی بدن را پشتیبانی می‌کنند و طیف وسیعی از حرکات بدن را امکان‌پذیر می‌سازند. بیماری دیسک کمر ازجمله مشکلات رایج در سراسر دنیاست که می‌تواند باعث ایجاد کمردرد و احتمالاً درد و علائم عصبی در پا شود و زندگی روزمره را مختل کند.
خوشبختانه امروزه با پیشرفت تکنولوژی روش‌های مختلفی برای تشخیص زودهنگام دیسک کمر وجود دارد که یکی از آن‌ها نوار عصب و عضله است. در ادامه‌ی مقاله با بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب همراه باشید تا باهم درباره‌ی نوار عصب و مغز برای تشخیص دیسک کمر بیشتر بدانیم.
به‌طورکلی بدن انسان دارای ۲۶ مهره ستون فقرات است. هر دو مهره‌ی ستون فقرات به‌وسیله‌ی بالشتک‌های ژله‌ای به نام دیسک بین مهره‌ای از هم جدا می‌شوند. وظیفه‌ی دیسک بین مهره‌ای ایجاد فاصله بین مهره‌ها و جذب و انتقال بار در ستون مهره‌ای است. ساختار دیسک ستون فقرات بدین‌صورت است که در مرکز مهره‌ها ماده‌ای ژله‌ای و نرم، درپوششی از لایه بیرونی سفت و محکم قرارگرفته است. لایه بیرونی‌تر ستون فقرات حاوی رگ‌های خونی است و به همین دلیل بخش اعظمی از دیسک از قابلیت ترمیم کمتری برخوردار است. دیسک کمر زمانی اتفاق می‌افتد که لایه و غشاء بیرونی آسیب ببیند و قسمتی از مایع ژله‌ای بین مهره‌ها، از آن بیرون بزند. این آسیب و بیرون زدن مایع بین مهره‌ای می‌تواند باعث ایجاد بی‌حسی، درد و گزگز پاها و علائم دیگر شود.
تشخیص زودهنگام دیسک کمر می‌تواند باعث جلوگیری از ایجاد درد شدید و علائم مختل‌کننده زندگی شود، اما چگونه می‌توان به این تشخیص رسید؟ تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر ازجمله بهترین روش‌های موجود است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.
تست نوار عصب و عضله چیست؟
تست نوار عصب و عضله درواقع خود از دو آزمون تشکیل‌شده است؛ الکترومیوگرافی و هدایت عصبی. این دو آزمون اغلب برای دستیابی به بهترین نتیجه و تشخیص به‌طور هم‌زمان انجام می‌شوند.
۱. الکترومیوگرافی چیست؟
الکترومیوگرافی (EMG) یک روش تشخیصی برای ارزیابی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی کنترل‌کننده آن‌ها (نورون‌های حرکتی) است.
نورون‌های حرکتی، سیگنال‌های الکتریکی را منتقل می‌کنند که این سیگنالها باعث انقباض و حرکت ماهیچه‌ها می‌شوند. الکترومیوگرافی میزان واکنش عضلات به این سیگنالها را اندازه‌گیری می‌کند و نتایج آن می‌تواند اختلال عملکرد عصبی، اختلال عملکرد عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال عصب به عضله را نشان دهد.
۲. تست سرعت هدایت عصبی چیست؟
سیگنال‌های عصبی تکانه‌های الکتریکی هستند که به‌سرعت در سراسر سیستم عصبی حرکت می‌کنند. گاهی اوقات، اشکال و اختلال در فعالیت الکتریکی در اعصاب می‌تواند باعث درد، سوزن سوزن شدن یا ضعف در عضلات شود.
تست سرعت هدایت عصبی، سرعت و شدت فعالیت الکتریکی یک عصب را اندازه‌گیری می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا عصب آسیب‌دیده است یا خیر.
کاربرد نوار عصب و عضله چیست؟
از نتایج تست نوار عصب و عضله می‌توان برای تشخیص موارد متفاوتی استفاده کرد.
به‌طورکلی کاربرد نوار عصب و عضله در تشخیص علل موارد زیر است:
- خارش، بی‌حسی یا ضعف عضلانی
- درد یا گرفتگی عضلانی
- فلج
- انقباض غیرارادی عضلانی یا تیک
- اختلالات عضلانی
- اختلالات مربوط به سیستم عصبی مثل ای آل اس
- اختلالات مربوط به ناتوانی نورون‌های عصبی در ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اندام موردنظر
- رادیکولوپاتی
- اختلالات مربوط به اعصاب محیطی مثل سندروم تونل کارپال
- دیسک کمر
همانطور که دیدید یک کاربرد نوار عصب و عضله برای دیسک کمر است. اما حال بیاید به نحوه انجام تست و علت اهمیت و کاربرد نوار عصب و عضله برای دیسک را بیشتر باز کنیم.
چگونه برای تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر آماده شویم؟
- اگر داروی آسپرین یا داروهای رقیق‌کننده خون (مثل کومادین) استفاده می‌کنید یا ضربان‌ساز قلب (پیس میکر) دارید و یا به هموفیلی مبتلا هستید حتماً از قبل آن را با متخصص در میان بگذارید.
- به مدت سه ساعت قبل از تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر یا گردن خوراکی یا نوشیدنی حاوی کافئین مصرف نکنید یا سیگار نکشید.
- لباس‌های راحت و آزاد بپوشید زیرا ممکن است لازم شود این تست بر روی گردن، دست‌ها، پاها و ناحیه پایین کمر انجام شود.
- سعی کنید قبل از انجام تست دوش بگیرید تا چربی پوست پاک شود و در روز انجام آزمایش به‌هیچ‌وجه از لوسیون استفاده نکنید.
در طول انجام تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر چه اتفاقی می‌افتد؟
تست نوار عصب و عضله، آزمونی است که در بیمارستان یا کلینیک پزشکی انجام می‌شود و یک روش سرپایی است؛ به این معنا که شما پس‌ازآنجام تست عصب و عضله نیازی نیست در بیمارستان منتظر بمانید و می‌توانید به خانه برگردید.
تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر توسط متخصصان مغز و اعصاب و یا تکنسین‌های بیمارستان انجام می‌شود.
در طی انجام آزمون سرعت هدایت عصبی آزمایش‌کننده دو الکترود را به پوست کمر (جایی که عصب قرار دارد) وصل می‌کند. یک الکترود تکانه و سیگنال‌های الکتریکی خفیف به عصب می‌فرستد و الکترود دیگر پاسخ‌های عصب را ثبت می‌کند. سپس با اندازه‌گیری فاصله بین الکترودها و زمان لازم برای حرکت تکانه‌های الکتریکی بین الکترودها سرعت محاسبه می‌شود.
انجام آزمایش برای تشخیص دیسک کمر معمولاً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و اغلب قبل از تست الکترومیوگرافی انجام می‌شود.
برای انجام تست الکترومیوگرافی یک سوزن بسیار ریز (در بیشتر موارد از طریق بی‌حسی موضعی) را به زیرپوست فرد وارد می‌کنند تا از طریق آن بتوانند پالس‌های الکتریکی را به‌دقت بررسی کنند. در ادامه بیمار با توجه به راهنمایی پزشک برخی از عضلات کمر خود منقبض و سپس ریلکس می‌کند تا اطلاعات لازم برای تشخیص دیسک در اختیار دستگاه اوسیلوسکوپ (دستگاهی که فعالیت‌های الکتریکی را به شکل موج نشان می‌دهد) قرار گیرد. به‌وسیله‌ی این تست پزشک می‌تواند متوجه شود که آیا مشکل به خود بافت عضله مرتبط است یا به اعصاب کنترل‌کننده آن.
به‌طورکلی، کل تست نوار عصب و عضله بین ۲۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.
اهمیت و کاربرد نوار عصب و عضله برای دیسک کمر چیست؟
یکی از تست‌های شایعی که برای تشخیص علت درد کمر و دیسک کمر انجام می‌شود، MRI است.
MRI یا اشعه ایکس از ستون فقرات می‌تواند اطلاعات و سرنخ‌هایی در مورد ساختار ستون فقرات و دیسک کمر ارائه دهد، اما تست نوار عصب و عضله داده‌هایی دقیق درباره نحوه عملکرد عضلات و اعصاب ارائه می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر نوار عصب و عضله مشخص می‌کند که دقیقاً دیسک کمر روی چه عصبی فشار وارد می‌کند و میزان این فشار چقدر است و حتی آیا علائم پوسیدگی عصب در اثر فشار دیسک کمر یا دیسک گردن وجود دارد یا نه.
پس نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر بسیار دقیق‌تر از سایر تست‌ها و آزمون‌ها است و نتیجه آن می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را به آنچه پزشک از قبل از شرح‌حال، معاینه فیزیکی و اسکن‌های تصویربرداری می‌داند، اضافه کند.
عوارض جانبی و خطرات نوار عصب و عضله چیست؟
خوشبختانه تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر عوارض جانبی کمی دارد و حتی می‌تواند برای افرادی که دارای دفیبریلاتور هستند هم انجام شود. تنها عوارض جانبی‌ای که ممکن است به وجود آید این است که گاهی اوقات، انجام الکترومیوگرافی واردکردن سوزن الکترود به داخل پوست می‌تواند باعث کبودی شود. این در بیمارانی که از داروهای رقیق‌کننده خون (کومادین، پلاویکس) یا داروهای ضدالتهابی (ایبوپروفن، آسپرین) استفاده می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. بااین‌وجود با توجه به دفاع طبیعی پوست و اندازه کوچک سوزن، امکان ایجاد عفونت بسیار نادر است. همچنین ممکن است برای یک یا دو روز بعد از آزمایش کمی احساس درد کنید اما شدت درد اصلاً ناتوان‌کننده نیست.
نکته مثبت این است که بعد از انجام تست هیچ محدودیتی برای انجام فعالیت وجود ندارد و شما می‌توانید حتی پس‌ازآن تا خانه رانندگی کنید.
آیا تست نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر دردناک است؟
دردناک بودن یا نبودن این تست به آستانه تحمل درد افراد بستگی دارد.
به‌طورکلی در برخی افراد، تست سرعت هدایت عصبی، ممکن است باعث ایجاد درد یا احساس ناراحتی شود. اکثر بیماران این درد یا احساس ناخوشایند را شبیه به دریافت یک شوک خفیف از دستگیره در یا فرش در زمستان توصیف کرده‌اند. اما این شوک برای بیشتر بیماران قابل‌تحمل است.
در تست الکترومیوگرافی نیز ورود سوزن به زیرپوست ممکن است باعث ایجاد احساس ناراحتی جزئی باشد. توجه داشته باشید که اگر این مرحله برای بیماری ناخوشایند باشد (که به‌ندرت اتفاق می‌افتد)، تست می‌تواند متوقف شود.
