بیماری پارکینسون (PD) یک اختلال عصبی است که به بهترین وجه با ترکیبی از دارو و فیزیوتراپی منظم کنترل می‌شود؛ اما آیا روش دیگری نیز وجود دارد که بتوان با آن پارکینسون را بهبود بخشید؟! روشی که با متد‌های روز دنیا همخوان‌تر باشد؟
در این زمینه، فناوری واقعیت مجازی (VR) به عنوان یک ابزار توانبخشی جدید با ارزش افزوده احتمالی نسبت به رویکردهای فیزیوتراپی سنتی پیشنهاد شده است. به طور بالقوه یادگیری حرکتی را در یک محیط امن بهینه می‌کند و با تکرار سناریوهای واقعی می‌تواند به بهبود فعالیت‌های عملکردی زندگی روزمره کمک کند.
در این مقاله از سری مقالات دکتر رضا جباری بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب همراه ما باشید تا در رابطه با روش توانبخشی پارکینسون به وسیله‌ی واقعیت مجازی بیشتر برایتان توضیح دهیم.
واقعیت مجازی (VR) به یک شبیه‌سازی رایانه‌ای گفته می‌شود که در آن فرد می‌تواند در یک محیط مصنوعی سه بعدی با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی مانند عینک مخصوص با صفحه یا دستکش مجهز به سنسور تعامل داشته باشد.
استفاده از واقعیت مجازی (VR) به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد که در آن اثرات عملکرد ورزشکاران مورد بررسی قرار گرفت. در واقع واقعیت مجازی یک فن‌آوری مدرن در حال رشد، به طور گسترده در دسترس و قابل استفاده برای کاربردهای پزشکی و پزشکی است.
VR یک تجربه تکنولوژیکی است که امکان غوطه‌وری کامل در فضاهای مجازی را فراهم می‌کند که می‌توانید از طریق پوشیدنی خاص یا فقط با استفاده از دست خود با آن تعامل داشته باشید.
دامنه VR از غیر غوطه‌وری تا کاملاً غوطه‌وری بستگی دارد، بسته به درجه‌ای که کاربر هنگام تعامل با محیط مجازی از محیط فیزیکی جدا شده است. واقعیت مجازی غیر غوطه‌وری امکان تعامل با محیط از طریق ماوس یا جوی استیک را فراهم می‌کند.
واقعیت مجازی غوطه‌وری، در عوض، از ابزارهایی استفاده می‌کند که به بدن انسان متصل هستند تا همان کار حرکتی را انجام دهند.
فناوری‌های واقعیت مجازی از دستگاه‌های چندرسانه‌ای و شبیه‌سازی رایانه‌ای برای ایجاد امکان تعامل با محیط شبیه سازی شده استفاده می‌کنند و تلاش می‌کنند تا حد امکان تجربه‌ای شبیه به زندگی واقعی برای کاربر ایجاد کنند.
برای این منظور از دستگاه‌های نمایش اطلاعات حسی مانند بینایی، شنوایی و لمسی را استفاده می‌کنند. سیستم‌های VR غیر غوطه وری به عنوان ابزاری درمانی برای بهبود علائم در اختلالات عصبی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند و پتانسیلی را برای ارتقا پیشرفت‌های شناختی و حرکتی حتی در مراحل پیشرفته بیماری‌های مختلف عصبی (به عنوان مثال سکته مغزی، آلزایمر و پارکینسون) نشان داده‌اند.
استفاده از واقعیت مجازی در درمان بیماری‌ها
فناوری واقعیت مجازی به طور فزاینده‌ای در بسیاری از حوزه‌های فناوری از جمله توانبخشی و مراقبت‌های بهداشتی رایج شده است. این شکل از پیشرفت همچنین در توانبخشی مورد استفاده قرار گرفته است. واقعیت مجازی یک شبیه سازی تعاملی رایانه‌ای است که با تأثیر بر حواس انسان، محیط واقعی را ترسیم می‌کند و تمام فعالیت‌ها را در زمان واقعی و با سرعت واقعی نشان می‌دهد.
توانبخشی مجازی چیست؟
توانبخشی مجازی به استفاده از برنامه‌های VR برای حمایت یا تقویت سلامت و عملکرد انسان اشاره دارد.
۵ مؤلفه مهم در یک برنامه توانبخشی خوب چیست؟
به طور کلی، پنج مؤلفه مهم زیر در یک برنامه توانبخشی وجود دارد:
- ارزیابی تشخیصی
- معرفی دستگاه‌های دستیار
- آموزش بیماران درمورد بیماری‌ها
- تکرار تمرین و فعالیت‌های تمرینی
- توسعه استراتژی‌های جبران و سازگاری
بیشتر مطالعات موجود با استفاده از VR در توانبخشی عمدتاً بر کاربردهای مرحله ۱ ارزیابی متمرکز شده است. بسیاری از مطالعات VR را به عنوان ابزاری برای ارزیابی سطح و نوع شناخت مورد بررسی قرار داده‌اند.
تعدادی از مطالعات نیز به بررسی اثربخشی VR طراحی شده برای مرحله ۴ (تکرار تمرین) پرداخته‌اند.
توانبخشی پارکینسون با واقعیت مجازی
به تازگی محققان موفقیت در استفاده از ابزاری جدید برای کمک به افراد مبتلا به پارکینسون برای تقویت تعادل و کاهش بالقوه‌ی دفعات افتادن گزارش کرده‌اند، این امر با استفاده از تکنولوژی پیشرفته واقعیت مجازی انجام می‌شود.
برای بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون، عمل ساده‌ی راه رفتن در خانه یا اطراف آن می‌تواند یک فعالیت خطرناک باشد. مشکلات ماهیچه‌ای و حرکتی ناشی از بیماری، دامنه حرکت فرد را کاهش داده و تعادل را مختل می‌کند که اغلب منجر به افتادن یا آسیب می‌شود.
با ظهور و محبوبیت اخیر فناوری واقعیت مجازی یا VR، واقعیت مجازی به عنوان یک ابزار توانبخشی ممکن در ارتباط با رویکردهای فیزیوتراپی سنتی پیشنهاد شده است. یک بررسی اخیر نشان داده است که احساس کنترل، موفقیت و سطح مناسب چالش، اجزای کلیدی هستند که غوطه ور شدن و لذت بردن بیمار از سیستم‌های واقعیت مجازی (VR) را توضیح می‌دهند. سیستم‌های واقعیت مجازی، یادگیری حرکتی را در یک محیط امن بهینه می‌کنند و می‌توانند با تکرار سناریوهای واقعی به بهبود فعالیت‌های زندگی روزمره کمک کنند.
در واقعیت مجازی، بازخورد تقویت‌شده در مورد یک فرد مبتلا به عملکرد پارکینسون، تمرین تکراری، وظایف حرکتی را ممکن می‌سازد؛ بنابراین واقعیت مجازی فرآیندهای حرکتی و شناختی را به طور همزمان تحریک می‌کند. واقعیت مجازی (VR) به بیماران مبتلا به نقایص عصبی مانند پارکینسون، فرصتی برای توسعه استراتژی‌های حرکتی جدید یا یادگیری مجدد توانایی‌های حرکتی که به دلیل آسیب یا فرآیندهای بیماری از دست رفته است، ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به پارکینسون و آکینزی در شروع یک مرحله مشکل خواهد داشت، اما می‌تواند از روی شیئی که در مسیر او ظاهر می‌شود گام بردارد.
با استفاده از این مفهوم، واقعیت مجازی می‌تواند اشیاء را در میدان بینایی بیمار پوشش دهد و شروع یک مرحله را تشویق کند. علاوه بر این، سایر فناوری‌های واقعیت مجازی بر بهبود علائم گسترده‌تر پارکینسون، مانند افزایش طول گام و بهبود تعادل، در محیط‌های ایمن و کنترل‌شده تمرکز می‌کنند.
در مقایسه با فیزیوتراپی سنتی، آزمایش‌هایی که در مورد اثربخشی واقعیت مجازی در بهبود نتایج راه رفتن و تعادل، یعنی تست پیاده‌روی شش دقیقه‌ای و مقیاس تعادل برگ، مطالعه می‌کنند، نشان داده‌اند که آموزش مبتنی بر واقعیت مجازی در افراد مبتلا به پارکینسون منجر به بهبود متوسطی در قدم زدن و تعادل می‌شود.
محدودیت‌های واقعیت مجازی برای پارکینسون
فناوری VR محدودیت‌هایی را برای مبتلایان به پارکینسون در نظر گرفته است. این موارد شامل امکان اضافه بار شناختی، بیماری سایبری یا سطح نامناسب و محتوای تمرینات برای توانبخشی پارکینسون است.
علاوه بر این، سیستم‌های VR خانگی که برای توانبخشی استفاده می‌شوند ممکن است برای عملکرد مضر باشند، زیرا بیماران ممکن است از حرکات جبرانی برای افزایش عملکرد بازی استفاده کنند.
بیماران ممکن است شروع به اولویت‌بندی امتیازات بازی نسبت به کیفیت حرکت خود کنند، بنابراین اثرات آموزشی را کاهش می‌دهد. سیستم‌های VR خانگی آینده که برای توانبخشی عصبی طراحی شده‌اند، باید اطمینان حاصل کنند که نمی‌توان از حرکات جبرانی برای بهبود عملکرد بازی استفاده کرد.
هنوز مشخص نیست که سیستم‌های VR چگونه می‌توانند با نیازهای خاص افراد مبتلا به پارکینسون تنظیم شوند. سیستم‌های VR تجاری برای افراد مبتلا به اختلالات عصبی هنوز توسعه نیافته است.
سیستم‌های کنونی که برای جمعیت سالم عمومی طراحی شده‌اند، مانند Xbox Kinect و Nintendo Wii، می‌توانند از تأثیر چنین مداخلات و ایمنی برای چنین جمعیتی جلوگیری کنند.
با این حال، مداخلات VR و فیزیوتراپی هر دو تأثیر کلی مشابهی بر راه رفتن، تعادل و کیفیت زندگی دارند. در یک بررسی سیستماتیک اخیر در سال ۲۰۱۶، نتیجه‌گیری شد که تنها شواهد با کیفیت پایین وجود دارد که نشان می‌دهد VR می‌تواند به عنوان یک گزینه مفید برای فیزیوتراپی سنتی در بهبود راه رفتن و تعادل در افراد مبتلا به پارکینسون باشد.
