احتمال زیاد تابه‌حال کلمه متخصص مغز و اعصاب به گوشتان خورده است؛ اما آیا می‌دانید به چه کسی متخصص مغز و اعصاب می‌گویند؟ متخصص این رشته به چه کارهایی می‌پردازد؟ چه موقع باید به آن‌ها مراجعه کرد؟ و چه توقعی باید از یک جلسه ویزیت داشت؟ با ما همراه باشید تا به جواب این سؤالات برسید.
متخصصان مغز و اعصاب پزشکانی هستند که مشکلات مربوط به مغز و سیستم عصبی را تشخیص داده و درمان می‌کنند. این متخصصان جراحی نمی‌کنند اگر شما نیاز به جراحی داشته باشید شما را به متخصص دیگری ارجاع می‌دهند.
پزشک عمومی بعد از سپری کردن ۴ سال رزیدنتی درزمینه‌ی بیماری‌های مغز و اعصاب به‌عنوان متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست شناخته می‌شود، اما باید در ادامه دوره‌های تکمیلی فوق تخصص مغز و اعصاب را در رشته‌های مربوطه مثل بیماری‌های حرکتی، سردرد، دمانس، صرع و … بگذراند تا بتواند به‌صورت فوق تخصصی بیماران مبتلا به بیماری‌های مغز و اعصاب را درمان کند.
متخصصان مغز و اعصاب پزشکانی هستند که در تشخیص و درمان اختلالات مختلف مربوط به مغز، نخاع و به‌طور کلی سیستم عصبی تخصص دارند.
سیستم عصبی انسان از سیستم عصبی مرکزی و پیرامونی تشکیل شده است. مغز و نخاع کلید سیستم عصبی مرکزی شما هستند. شبکه وسیع سلول‌های عصبی در سراسر بدن شما سیستم عصبی پیرامونی را تشکیل می‌دهد.
بسیاری از مشکلات عصبی با درد مشخص می‌شوند و می‌توانند مزمن، ناتوان‌کننده و دشوار برای درمان باشند. بخش بزرگی از فعالیت‌های مغز و اعصاب به‌صورت مشورتی و شورایی با دیگر متخصصان است، اما متخصص مغز و اعصاب نیز ممکن است جز پزشکان اصلی باشد. این تخصص پیوند نزدیکی با روان‌پزشکی دارد.
همان‌طور که گفته شد متخصص مغز و اعصاب اختلالاتی را که بر مغز، نخاع و اعصاب تأثیر می‌گذارد، اختلالاتی مانند:
- بیماری عروق مغزی، مانند سکته مغزی
- بیماری‌های دمیلینه کننده سیستم عصبی مرکزی، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا ام‌اس
- اختلالات سردرد
- عفونت‌های مغز و سیستم عصبی محیطی
- اختلالات گفتار و زبان
- اختلالات حرکتی، مانند بیماری پارکینسون
- اختلالات نورودژنراتیو، مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (بیماری لو گریگ)
- اختلالات تشنجی، مانند صرع
- اختلالات نخاعی
نکته قابل‌توجه این است که متخصصان مغز و اعصاب جراحی انجام نمی‌دهند و اگر یکی از بیماران نیاز به جراحی داشته باشد، آن‌ها را به یک جراح مغز و اعصاب ارجاع می‌دهند.
اگر در مورد علائمی که ممکن است عصبی باشند نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است پزشک به شما در مدیریت مشکل کمک کند یا به شما توصیه کند به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. علائم زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث ارجاع به متخصص مغز و اعصاب شود، ازجمله:
- سردردهای شدید
- سرگیجه
- گزگز یا بی‌حسی طولانی‌مدت در یک‌طرف بدن
- درد مزمن، ازجمله درد همراه با ضعف یا بی‌حسی
- تشنج
- ضعف عضلانی شدید
- مشکلات در راه رفتن
- لرزش‌هایی که بر فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد
- برخی از مشکلات بینایی
- تغییر در شخصیت شما
- مشکل در صحبت کردن
- مشکلات حافظه
- مشکلات خواب
- برخی از مشکلات عصبی، زمانی که به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شوند، می‌توانند نشانه‌های سکته مغزی باشند. برخی از علائمی که باید از آن‌ها آگاه باشید و هنگام بروز از پزشک کمک بگیرید عبارت‌اند از:
- گزگز یا بی‌حسی
- ضعف در بازو، دست یا پا
- بی‌حسی در یک‌طرف بدن
- مشکل ناگهانی در صحبت کردن
- از دست دادن ناگهانی بینایی
- سرگیجه
- گیجی
اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار سکته شده باشید، با ۱۱۵ تماس بگیرید.
متخصص مغز و اعصاب چه‌کاری انجام می‌دهد؟
۱. تشخیص دادن
متخصصان مغز و اعصاب پزشکان بسیار آموزش دیده‌ای هستند که قادر به تشخیص شرایط پیچیده از طریق شرح‌حال دقیق و معاینه فیزیکی هستند، ازجمله آزمایش وضعیت ذهنی، بینایی، گفتار، قدرت، حس، هماهنگی، رفلکس‌ها و راه رفتن. حتی زمانی که پزشکی بیشتر به فناوری وابسته می‌شود، معاینه عصبی جزء مهم ارزیابی بیمار باقی خواهد ماند.
۲. انجام تست
برخی از تست‌های عصبی رایج که برای تکمیل ارزیابی استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا توموگرافی به کمک کامپیوتر (CAT).
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- الکتروانسفالوگرافی (EEG)
- مطالعات هدایت عصبی و الکترومیوگرافی (NCS/EMG)
- سوراخ کمری (LP) برای تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی
۳. انجام رویه
متخصص مغز و اعصاب با جراحان مغز و اعصاب تفاوت دارد زیرا جراحی مغز یا نخاع انجام نمی‌دهند. بااین‌حال، آن‌ها و جراحان مغز و اعصاب برای بسیاری از بیماری‌ها، حتی گاهی در اتاق عمل باهم همکاری نزدیکی دارند.
متخصصان مغز و اعصاب عمومی روش‌های مختلفی را ازجمله LP و NCS/EMG در کنار نظارت حین عمل مغز و ستون فقرات، آزمایش‌ها اتونومیک، روش‌های اندوواسکولار ازجمله آنژیوگرافی و پیچش آنوریسم، تزریق سم بوتولینوم، بیوپسی پوست و عضله انجام می‌دهند.
متخصص مغز و اعصاب شما همه‌چیز را در مورد سابقه سلامتی شما می‌پرسد. همچنین یک معاینه فیزیکی برای آزمایش هماهنگی، رفلکس، بینایی، قدرت، وضعیت ذهنی و احساسات شما انجام می‌دهد. متخصص مغز و اعصاب ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد مانند:
- MRI: این آزمایش از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای گرفتن عکس از مغز و سایر قسمت‌های جمجمه شما استفاده می‌کند. حدود ۳۰ دقیقه داخل دستگاه دراز خواهید کشید.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا توموگرافی به کمک کامپیوتر (CAT): اشعه ایکس و کامپیوترها تصاویر چندبعدی از بدن شما ایجاد می‌کنند. یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است رنگ تزریق کند تا شریان‌ها، رگ‌های خونی، تومورها یا سایر مناطق در تصویر قابل مشاهده باشد.
- الکتروانسفالوگرام (EEG): الکترودهای متصل به پوست سر فعالیت الکتریکی مغز شما را ثبت می‌کنند.
- داپلر ترانس کرانیال (TCD): یک کاوشگر اولتراسوند که روی سر شما قرار می‌گیرد، جریان خون را در مغز با استفاده از امواج صوتی اندازه‌گیری می‌کند.
- اسپینال تپ یا سوراخ کمری: پزشک کمر شما را بی‌حس می‌کند و مایع نخاعی را با سوزن خارج می‌کند. سپس پزشک می‌تواند خونریزی، عفونت و سایر اختلالات را بررسی کند.
- الکترومیوگرام (EMG): این تست فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب شما را ردیابی می‌کند تا بتواند علت درد، بی‌حسی و ضعف شما پی ببرد. پزشک برای آزمایش، سوزن‌های کوچکی را به عضلات شما وارد می‌کند و شوک‌های خفیفی را روی سطح بدن شما وارد می‌کند تا فعالیت عصبی را ثبت کند.
علاوه بر معاینه فیزیکی و آزمایش‌ها، می‌توانید اطلاعات زیادی را در قرار ملاقات خود دریافت کنید. همراه داشتن یکی از اعضای خانواده یا دوستتان می‌تواند مفید باشد. فردی که می‌آورید می‌تواند به گوش دادن، پرسیدن سؤال و یادداشت‌برداری کمک کند.
یادداشت‌برداری کنید. اگر در مورد چیزی گیج شده‌اید از پرسیدن سؤال نترسید. مطمئن شوید که تشخیص و درمان خود و هر قدم دیگری که باید بردارید را درک کرده‌اید.
این کار ها کمک می‌کند تا برای مشاوره خود آماده شوید:
- علائم و سایر اطلاعات سلامتی خود، ازجمله داروها، آلرژی‌ها، بیماری‌های قبلی و سابقه بیماری در خانواده خود را یادداشت کنید.
- فهرستی از سؤالات خود تهیه کنید.
- نتایج آزمایش قبلی خود را برای متخصص مغز و اعصاب ارسال کنید، یا آن‌ها را با خود ببرید.
- یکی از دوستان یا اعضای خانواده را بیاورید تا مطمئن شوید چیزی را از دست ندهید.
متخصص مغز و اعصاب احتمالاً اطلاعات زیادی به شما می‌دهد، بنابراین ممکن است بخواهید
