آیا تابه‌حال چیزی درباره ِ آسیب شبکه بازویی در هنگام زایمان خوانده و یا شنیده‌اید؟ آسیب شبکه بازویی در نوزادان یکی از آسیب‌های شایعی است که معمولاً در حین زایمان و به دلیل کشیدگی بیش‌ازحد سر و دست نوزاد رخ می‌دهد. در ادامه‌ی مقاله با بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران همراه باشید تا باهم درباره‌ی آسیب شبکه بازویی در زایمان، علل، علائم و درمان آن بیشتر بدانیم.
شبکه بازویی یا شبکه براکیال دسته‌ای از اعصاب است که از ریشه‌های عصبی در نخاع گردنی شروع می‌شود و شبکه‌ای را ایجاد می‌کند که به اعصاب بازو متصل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، ریشه‌های عصبی از نخاع گردنی خارج می‌شوند سپس به یکدیگر پیوسته و اتصالاتی مانند یک شبکه در محل اتصال گردن به تنه و در زیر ترقوه به وجود می‌آورند. این اعصاب موجب حس و حرکات مچ دست، دست و بازوها می‌شوند و به شما امکان می‌دهند بازوی خود را بالا بیاورید، روی صفحه‌کلید تایپ کنید یا توپ بیس‌بال را پرتاب کنید.
آسیب شبکه بازویی ممکن است در هنگام زایمان ایجاد شود. گاهی اوقات هنگام زایمان، شانه‌های نوزاد در داخل لگن مادر گیر می‌کنند و برای آزاد کردن شانه‌ها، سر به سمت مخالف متمایل می‌شود. این امر باعث کشیده شدن اعصاب شبکه بازویی می‌شود. همچنین آسیب شبکه بازویی می‌تواند به دلیل قرار گرفتن نوزاد در داخل رحم باشد و در موارد نادر ممکن است در حین سزارین رخ دهد.
انواع آسیب شبکه بازویی در زایمان چیست؟
آسیب‌های شبکه بازویی در زایمان بر اساس نحوه آسیب اعصاب و شدت آسیب به چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
نوروپراکسی شبکه بازویی
خفیف‌ترین و شایع‌ترین نوع آسیب شبکه بازویی می‌باشد که این نوع اختلال سبب آسیب به غشا و دیواره‌های محافظ و کشش و پارگی خفیف در عصب شبکه بازویی می‌گردد. به دلیل خفیف بودن چنین اختلالی عموماً پس از مدتی خودبه‌خود برطرف خواهد شد و نیاز به درمان خاصی ندارد.
فلج ارب
فلج ارب (Erb’s palsy) زمانی رخ می‌دهد که عصب‌های شبکه‌ی بازویی (براکیال) در قسمت بالایی بازو آسیب ببینند. این آسیب را همچنین تحت نام‌های فلج پارگی ارب یا پارگی شبکه‌ی بازویی می‌شناسند. میزان شدت فلج ارب متغیر است و به نوع و چگونگی ایجاد آسیب بستگی دارد.
فلج کلومپک
این نوع آسیب عموماً براثر گیرکردن شانه در لگن مادر حین زایمان می‌باشد که سبب آسیب به شبکه بازویی در نواحی پایین عصب می‌شود. درصورتی‌که این نوع اختلال به‌موقع درمان نشود ممکن است عوارضی از قبیل فلج نسبی یا فلج کامل در نوزاد ایجاد شود.
نروما
نوروما هنگامی رخ می‌دهد که بافت زخمی در اطراف و در کل صدمه رشد کند و درنتیجه فشار بسیار زیادی را روی عصب آسیب‌دیده وارد کند. این فشار باعث می‌شود تا انتقال سیگنال از طرف عصب آسیب‌دیده به عضلات بسیار دشوار شود. اگر زخم و آسیب کم و خفیف باشد، نوروما ممکن است به‌خودی‌خود از بین برود. اگرچه اگر این آسیب بسیار بزرگ باشد، ممکن است به عمل جراحی برای برداشتن بافت آسیب‌دیده نیاز باشد.
علائم آسیب شبکه بازویی در هنگام زایمان چیست؟
اعصابی که شبکه بازویی را تشکیل می‌دهند سیگنال‌های الکتریکی را از مغز به بازو منتقل می‌کنند، به‌طوری‌که بازو و دست می‌توانند احساس و حرکت کنند. اگر اعصاب آسیب ببینند، عضلات بازو و دست ممکن است تمام دستورات را از مغز دریافت نکنند. این ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- محدودیت حرکت بازوی آسیب‌دیده
- تحلیل رفتن ماهیچه‌های بازو
- احساس درد و گرما در بازوی آسیب‌دیده
- بی‌حسی
- انقباض غیرعادی در عضلات
همچنین ممکن است نوزاد درنتیجه آسیب دچار مشکلات دیگری شود، ازجمله:
- شکستگی استخوان ترقوه
- شکستگی استخوان بازو
علل آسیب شبکه بازویی در هنگام زایمان چیست؟
در بیشتر موارد آسیب شبکه بازویی در هنگام زایمان برای نوزاد اتفاق می‌افتد و دلایل تفاوتی منجر به این اتفاق می‌شود.
مهم‌ترین دلایل آسیب شبکه‌ی بازویی نوزادان شامل کشش و فشار بیش‌ازحد در حین زایمان و تولد نوزاد می‌باشند. در اکثر موارد، زایمان با فشار و به‌سختی انجام می‌شود که اغلب نیاز به استفاده از وسایل کمکی مانند فورسپس یا ابزار وکیوم دارد.
علت‌های دیگر بروز این آسیب عبارت‌اند از:
- زایمان در حینی کودک در حالت بریچ (پایین‌تر بودن پاها بجای سر) است.
- وزن زیاد کودک موقع تولد
- گیرکردن شانه‌های کودک در ناحیه‌ی لگن مادر
- دیابت مادر در دوران بارداری
- ضعف و رشد ناکافی عضلات گردن
- چاقی مادر در دوران بارداری
حتی اگر از ابزارهای کمکی زایمان استفاده نشود، درصورتی‌که پزشک در حین زایمان، فشار زیادی را با دست به کودک وارد کند ممکن است شبکه‌ی بازویی آسیب ببیند. به‌عنوان‌مثال، هنگامی‌که سر نوزاد بیرون بیاید اما شانه‌ها در بین ناحیه‌ی لگن مادر گیر افتاده باشد، دیستوشی شانه رخ خواهد داد. ممکن است پزشک مجبور باشد برای نجات نوزاد از خفگی یا جلوگیری از وقوع هرگونه شرایط خطرناک دیگر، شانه‌های او را با فشار زیادی بکشد. این کار می‌تواند منجر به پارگی کشیدگی عصب‌های شبکه‌ی بازویی نوزاد شود. در برخی موارد، ممکن است آسیب شبکه‌ی عصبی بازوی نوزاد به خاطر انقباضات باشد. اگر فرایند زایمان خیلی طولانی شود و کودک در کانال زایمان برای مدتی طولانی بماند، انقباضات بدن مادر می‌توانند فشاری روی شانه‌های نوزاد وارد کنند و درنتیجه منجر به کوفتگی، پارگی و در موارد نادر منجر به شکستگی شود.
آسیب شبکه بازویی در هنگام زایمان چگونه درمان می‌شود؟
درمان کودک شما به‌شدت و نوع آسیب شبکه بازویی بستگی دارد.
فیزیوتراپی و جراحی
در طول ۳ ماه اول، متخصصان اغلب با تمرینات ویژه از طریق کاردرمانی و فیزیوتراپی و معاینات تیمی از کودک شما مراقبت خواهد کرد تا بهترین برنامه درمانی را تعیین کنند.
اگر نوزاد شما آسیب بسیار خفیفی داشته باشد، ممکن است در ۱ تا ۲ ماه اول خودبه‌خود به‌طور کامل بهبود یابد. در این صورت کودک عملکرد طبیعی خواهد داشت و به‌احتمال‌زیاد نیازی به درمان بیشتر نخواهد داشت.
اگر نوزاد به شکل متوسط آسیب عصبی (پارگی یا اسکار) داشته باشد، معمولاً باگذشت زمان و ورزش، برخی از عملکردهای بازو بهبود می‌یابد. تمرینات و ورزش‌های درمانی برای کشش بازو بسیار مهم هستند زیرا از سفت شدن ماهیچه‌ها جلوگیری می‌کنند. اگر عملکرد و حرکت بازو باگذشت زمان و ورزش بهتر نشد، ممکن است کودک نیاز به جراحی داشته باشد. عمل جراحی معمولاً در حدود ۶ تا ۹ ماهگی انجام می‌شود.
اگر کودک شما آسیب عصبی شدید داشته باشد، معمولاً در حدود ۳ ماهگی به جراحی نیاز است. جراحی باعث بهبود حرکت و حس بازوها می‌شود. بااین‌حال معمولاً ۱ تا ۲ سال طول می‌کشد تا نتایج نهایی عمل را ببینید.
عمل جراحی برای آسیب شبکه‌ی بازویی در نوزاد ممکن است شامل روشی بنام انتقال عصب باشد. با روش انتقال عصبی، پزشک عصب سالم و فعال را از عضله‌ای که کاربرد کمتری دارد برمی‌دارد و آن را به عصب آسیب‌دیده انتقال می‌دهد، که به این کار پیوند عصب می‌گویند. اگرچه این کار ممکن است آسیب شبکه‌ی بازویی را کاملاً درمان نکند، اما مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهند که بسیاری از نوزادانی که تحت عمل انتقال و پیوند عصب قرارگرفته‌اند، بهبود یافتند و توانستند قسمت آسیب‌دیده‌شان را بکار بی اندازند. این جراحی معمولاً تا سه ماه بعد از وقوع آسیب انجام می‌گیرد؛ زیرا اکثر نوزادانی که دچار آسیب شبکه‌ی بازویی می‌شوند در طی سه‌ماهه‌ی اول زندگی‌شان یا حتی بیشتر بهبود می‌یابند و پزشکان معمولاً منتظر می‌مانند تا ببینند آیا آسیب به‌خودی‌خود برطرف می‌شود یا خیر. اگرچه در این مدت، همان‌طور که گفته شد، درمان‌های فیزیکی و ماساژ منظم و روزانه‌ی ناحیه‌ی آسیب‌دیده توصیه می‌شود.
دارو
در اصل از دارو برای کاهش درد و کمک به شل کردن عضلات برای کسانی که انقباضات دردناک و سفت کننده‌ی عضله دارند، استفاده می‌شود. اگر به انجام جراحی نیاز باشد، کمی داروی بی‌حسی یا بیهوشی خفیف (برای جلوگیری از احساس درد) به کودک می‌دهند.
گاهی اوقات درمان‌های دیگری برای کمک به نوزاد برای استفاده و حرکت کامل از بازو موردنیاز است. این موارد ممکن است شامل آتل، گچ گیری یا تزریق بوتاکس باشد.
