تنگی کانال نخاعی کمری عارضه‌ای است که در اثر ضربه به ستون فقرات، برخی کیست‌ها و… ایجاد می‌شود. تنگی کانال نخاعی کمری به معنای باریک شدن یک یا چند فضای داخل کانال نخاعی است. کانال نخاعی تونلی است که از میان هر یک از مهره‌های ستون فقرات می‌گذرد. یک فضای سفت می‌تواند باعث تحریک، فشرده شدن یا تنگی کانال نخاع کمری یا اعصاب فرد شود. این موضوع می‌تواند منجر به کمردرد و سایر مشکلات عصبی مانند سیاتیک شود. تنگی کانال نخاعی می‌تواند هر کسی را درگیر کند، اما در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است.
شرایط و آسیب‌های متعددی می‌توانند منجر به تنگی کانال نخاع کمری شوند که در ادامه این مقاله از وب‌سایت دکتر رضا جباری، متخصص مغز و ستون فقرات، به بررسی علل و درمان تنگی کانال نخاع کمری، مراقبت بعد از عمل و تغذیه پس از جراحی خواهیم پرداخت.
علت تنگی کانال نخاع کمری
تنگی ستون فقرات دلایل مختلفی دارد. تغییرات یا آسیب‌های مختلف در ستون فقرات می‌تواند باعث تنگی کانال نخاعی کمری شود. علل به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- اکتسابی که شرایط زندگی یا برخی حوادث عامل آن است؛
- مادرزادی که از بدو تولد عارضه‌های ستون فقرات و کمر همراه فرد است.
تنگی اکتسابی ستون فقرات شایع‌تر از نوع مادرزادی آن است. این اتفاق معمولا از تغییراتی مانند ساییدگی و پارگی که به طور طبیعی در ستون فقرات شما با افزایش سن رخ می‌دهد، اتفاق می‌افتد. اما تنگی کانال نخاع کمری در افرادی که به صورت مادرزادی به آن مبتلا هستند، تنها ۹ درصد شایع است. در ادامه به تشریح علل اکتسابی و مادرزادی تنگی کانال نخاعی کمری می‌پردازیم.
علل اکتسابی تنگی کانال نخاعی کمری
تنگی نخاعی اکتسابی به این معنی است که شما بعد از تولد به آن مبتلا می‌شوید – معمولا بعد از ۵۰ سالگی. این موارد اغلب به دلیل آسیب یا تغییراتی در ستون فقرات شما اتفاق می‌افتد که با افزایش سن رخ می‌دهند (تغییرات دژنراتیو).
علل تنگی اکتسابی ستون فقرات عبارتند از:
- رشد بیش از حد استخوان: استئوآرتریت وضعیت ساییدگی است که غضروف مفاصل فرد، از جمله ستون فقرات را تجزیه می‌کند. غضروف پوشش محافظ مفاصل است. همانطور که غضروف فرد از بین می‌رود، استخوان‌های او شروع به ساییدگی روی یکدیگر می‌کنند. بدن افراد با رشد استخوان جدید، به این وضعیت پاسخ می‌دهد که در نهایت، منجر به رشد خارهای استخوانی می‌شود. خارهای استخوانی روی مهره‌های ستون فقرات تا کانال نخاع امتداد می‌یابد، فضا را باریک می‌کند و اعصاب ستون فقرات را فشرده می‌کند.
- دیسک‌های برآمده یا فتق شده: بین هر مهره یک بالشتک صاف و گرد (دیسک مهره‌ای) قرار دارد که به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. با افزایش سن، دیسک‌ها خشک و صاف می‌شوند. ترک خوردن در لبه بیرونی دیسک‌ها می‌تواند باعث شکستن مرکز ژل مانند شود. سپس دیسک برآمده روی اعصاب نزدیک دیسک فشار می‌آورد و منجر به تنگی کانال نخاعی کمری می‌شود.
- رباط‌های ضخیم‌شده: رباط‌ها نوارهای فیبری هستند که ستون فقرات فرد را در کنار هم نگه می‌دارند. آرتریت می‌تواند باعث ضخیم شدن رباط‌ها در طول زمان و برآمدگی در کانال نخاعی فرد شود.
- شکستگی‌ها و آسیب‌های ستون فقرات: استخوان‌های شکسته یا دررفته در مهره‌های کمر یا نزدیک ستون فقرات می‌تواند فضای کانال نخاعی را باریک کند. التهاب ناشی از صدمات در نزدیکی ستون فقرات فرد نیز می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
- کیست‌ها یا تومورهای نخاعی: رشد هرگونه کیست در طناب نخاعی یا بین نخاع و مهره‌ها می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاع کمری شود.
علل مادرزادی تنگی کانال نخاعی کمری
تنگی مادرزادی کانال نخاعی بر نوزادان و کودکان تاثیر می‌گذارد که در ادامه به علل آن اشاره می‌کنیم.
- مشکلات تشکیل ستون فقرات در طول رشد جنین؛
- شرایط ژنتیکی (ارثی) که بر رشد استخوان تاثیر می‌گذارد؛
- آکندروپلازی: یک اختلال رشد استخوان که به دلیل یک جهش ژنتیکی منجر به کوتولگی می‌شود؛
- دیسرافیسم ستون فقرات: زمانی که ستون فقرات، نخاع یا ریشه‌های عصبی به درستی در طول رشد جنین تشکیل نمی‌شوند؛
- کیفوز مادرزادی: زمانی که ستون فقرات کودک بیش از آنچه که باید به سمت بیرون خم می‌شود. این امر به دلیل مشکل در رشد ستون فقرات جنین اتفاق می‌افتد؛
- ساقه‌های کوتاه مادرزادی: زمانی که کودک شما با ساقه‌های مهره‌ای (استخوان‌های اطراف کانال نخاعی) که طول آن‌ها کوتاه‌تر است به دنیا می‌آید. این موضوع باعث کاهش اندازه کانال نخاعی آن‌ها می‌شود.
- پوکی استخوان: یک بیماری ژنتیکی نادر که باعث می‌شود استخوان‌های کودک به طور غیر طبیعی رشد کرده و بیش از حد متراکم شوند.
- سندرم مورکیو: یک بیماری ژنتیکی نادر که بر استخوان‌ها، ستون فقرات و سایر سیستم‌های بدن کودک تاثیر می‌گذارد.
- آکلازیس دیافیز: یک بیماری ژنتیکی نادر که باعث ایجاد چندین استخوان (برجستگی) می‌شود.
علائم تنگی کانال نخاعی کمری
بسته به اینکه تنگی کانال نخاعی کمری کجا و چقدر شدید است، ممکن است فرد موارد زیر را در گردن، پشت، بازوها، پاها و دست‌ها احساس کند.
- درد، به خصوص در ناحیه کمر. دردی که از باسن شروع شده و تا پایین ساق پا کشیده می‌شود. این درد ممکن است تا کف پا هم کشیده شود؛
- احساس سنگینی در پاها که ممکن است همراه با گرفتگی در یک یا هر دو پا باشد؛
- بی‌حسی یا مور مور شدن در باسن، ساق یا کف پا؛
- دردی که با ایستادن طولانی مدت، راه رفتن یا پیاده‌روی در سراشیبی بدتر می‌شود؛
- دردی که با خم شدن به جلو، راه رفتن در سربالایی یا نشستن کاهش می‌یابد؛
- ضعف در نواحی مذکور.
تنگی کانال نخاعی کمری معمولا به کندی ایجاد می‌شود. به همین دلیل، ممکن است فرد برای مدتی هیچ علامتی نداشته باشد، حتی اگر در عکس‌برداری اشعه ایکس یا سایر آزمایشات تصویربرداری، تنگی کانال نخاعی کمری نمایان باشد. علائم ممکن است زودگذر باشند و روی هر فردی، نشانه‌های متفاوتی دیده شود. به یاد داشته باشید که علائم ذکر شده در برخی افراد مشهود است و هر فرد ممکن است برخی از علائم را به طور کل تجربه نکند.
درمان تنگی کانال نخاعی کمری
گزینه‌های درمانی زیادی برای تنگی کانال نخاعی کمری وجود دارد. بهترین انتخاب بستگی به موارد زیر دارد.
- دلیل؛
- محل تنگی؛
- شدت علائم.
اگر علائم فرد خفیف باشد، پزشک مغز و ستون فقرات ممکن است ابتدا مراقبت در منزل را توصیه کند. اگر این روش‌ها جواب نداد یا بدتر شدن علائم رخ داد، پزشک ممکن است فیزیوتراپی، داروها، تزریقات و در نهایت جراحی را توصیه کند.
درمان های خانگی تنگی کانال نخاعی کمری
- اعمال گرما: گرما معمولا انتخاب بهتری برای درد آرتروز است. گرما جریان خون را افزایش می‌دهد و ماهیچه‌ها را شل می‌کند و در نهایت، منجر به تسکین درد مفاصل می‌شود.
- استفاده از سرما: اگر گرما علائم و درد را کاهش نمی‌دهد، یخ را امتحان کنید؛ مانند کیسه یخ. یخ را به مدت ۲۰ دقیقه روی محل درد قرار دهید و ۲۰ دقیقه به محل استراحت دهید. یخ تورم، حساسیت و التهاب را کاهش می‌دهد.
- ورزش: ابتدا با پزشک خود در این مورد مشورت کنید، اما ورزش می‌تواند به تسکین درد کمک کند. همچنین ماهیچه‌های اطراف نخاع را برای حمایت از ستون فقرات تقویت می‌کند و انعطاف‌پذیری و تعادل فرد را بهبود می‌بخشد.
درمان های غیر جراحی تنگی کانال نخاعی کمری
درمان‌های غیرجراحی تنگی کانال نخاعی کمری عمدتا به مدیریت علائم کمک می‌کنند. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند.
- داروهای خوراکی: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (NSAIDs) می‌توانند به تسکین التهاب و درد ناشی از تنگی کانال نخاعی کمری کمک کنند. همچنین پزشک ممکن است داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین یا داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین در تجویز کند. اگر گرفتگی یا اسپاسم عضلانی دارید، شل کننده‌های عضلانی درمان مناسبی هستند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست‌ها به فرد کمک می‌کنند تا قدرت عضلات خود را بدست آورده، تعادل و انعطاف‌پذیری خود را بهبود بخشند. تقویت عضلات کمر و شکم، ستون فقرات را انعطاف‌پذیرتر می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به فرد یاد بدهند که چگونه راه برود تا کانال نخاعی او باز شود. این امر منجر به کاهش فشار روی اعصاب فرد می‌شود.
- تزریق استروئید: تزریق کورتیکواستروئید در فضای اطراف اعصاب نخاعی تحت فشار ممکن است به کاهش التهاب، درد و تحریک کمک کند.
جراحی برای تنگی کانال نخاعی کمری
تنگی نخاع پیچیده است و ستون فقرات هر فرد ناحیه ظریفی است. به همین دلیل، پزشک جراحی را تنها در صورتی تجویز می‌کند که گزینه‌های درمانی دیگر پاسخگو نبوده باشند. خوشبختانه اکثر افرادی که تنگی کانال نخاعی دارند نیازی به جراحی ندارند.
انواع جراحی ستون فقرات عبارتند از:
- لامینکتومی (جراحی رفع فشار): این عمل شایع‌ترین نوع برای تنگی کانال نخاعی کمری است. این جراحی شامل برداشتن لامینا است که بخشی از مهره فرد است. جراح ممکن است برخی از رباط‌ها و خارهای استخوانی را نیز بردارد. این روش فضای بیشتری را برای نخاع و اعصاب فرد ایجاد می‌کند.
- لامینوتومی: در این روش، جراح تنها بخش کوچکی از لامینا را برمی‌دارد – ناحیه‌ای که بیشترین فشار را بر عصب وارد می‌کند.
- فورامینوتومی: فورامن ناحیه‌ای در مهره‌های کمر است که ریشه‌های عصبی از آنجا خارج می‌شوند. این روش شامل برداشتن استخوان یا بافت در این ناحیه است تا فضای بیشتری برای ریشه‌های عصبی فراهم شود.
- اسپیسرهای فرآیند بین خاری: این یک جراحی کم تهاجمی برای برخی از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمری است. جراح فاصله‌هایی را بین استخوان‌ها قرار می‌دهد که از پشت هر مهره امتداد می‌یابند. فاصله‌دهنده‌ها کمک می‌کنند مهره‌های کمر فرد از هم دور باشند و فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد کنند.
- فیوژن ستون فقرات: متخصص مغز و ستون فقرات از هم‌جوشی ستون فقرات به عنوان آخرین گزینه استفاده می‌کند. آن‌ها فقط در صورتی این جراحی را تجویز می‌کنند که فرد درد عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی کمری داشته باشد، ستون فقرات او ناپایدار باشد و سایر درمان‌ها کمکی نکرده باشند. جراحی فیوژن ستون فقرات به طور دائم دو مهره را به هم متصل می‌کند.
مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر
مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر شامل برخی اقدامات می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- روی ستون فقرات خود فشار وارد نکنید، به ویژه در هفته‌های اول؛
- از خم شدن، بلند کردن یا چرخش خودداری کنید؛
- از بلند کردن هر چیزی که بیش از دو کیلو وزن دارد خودداری کنید؛
- از فعالیت‌های بدنی شدید، از جمله ورزش‌هایی مانند دویدن، وزنه‌برداری و ایروبیک اجتناب کنید.
- از انجام کارهای خانه که نیاز به فعالیت فیزیکی دارند، مانند جاروبرقی، طی‌کشی و شستن لباس‌ها خودداری کنید؛
- از کارهای سخت باغبانی مانند بیل زدن و چمن‌زنی اجتناب کنید؛
- تا مدتی که پزشک تعیین می‌کنید، فعالیت جنسی خود را متوقف کنید؛
- هرگونه رانندگی یا کار با وسیله نقلیه، تا زمانی که جراح اجازه دهد، ممنوع است.
- از ماندن در یک وضعیت برای مدت طولانی خودداری کنید؛
- سعی کنید برای فعال ماندن و جلوگیری از لخته شدن خون هر یک تا دو ساعت در روز از جای خود بلند شوید و پیاده‌روی کنید؛
- تکنیک‌های صحیح بلند کردن را یاد بگیرید تا از عضلات مرکزی و ساق پا برای جلوگیری از افزایش فشار بر ستون فقرات خود استفاده کنید؛
- در تمام جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید و برنامه تمرینی خود را پیگیری کنید.
تغذیه بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر
تغذیه بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر در این بخش توضیح داده می‌شود.
- کالری با کیفیت دریافت کنید. پس از جراحی، متابولیسم بدن افزایش می‌یابد. بنابراین بدن شما به دو برابر حد معمول نیاز به کالری دارد. غذاهای سالم مانند غلات، حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات تازه بهترین منبع دریافت کالری در این زمان هستند.
- ویتامین‌های C و A مصرف کنید. ویتامین‌های مذکور منجر به جلوگیری از خطر عفونت پس از عمل تنگی کانال نخاعی کمری می‌شود. همچنین روی در این موضوع نقش مهمی دارد. غذاهایی مانند مرکبات، توت فرنگی، گوجه، کلم سرشار از ویتامین سی هستند. مرکباتی مانند سیب‌زمینی، هویج، اسفناج، بروکلی، شیر، پنیر و جگر سرشار از ویتامین A هستند. منابع روی مانند غذاهای دریایی، گوشت و جگر هستند.
- پروتئین به ترمیم بافت و رشد مجدد آن‌ها کمک می‌کند. منابع سرشار از پروتئین شامل گوشت قرمز، با حداکثر ۱۰% چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات کم چرب هستند. همچنین حبوبات شامل لوبیا، عدس، نخود، آجیل و دانه‌ها حاوی پروتئین هستند.
- وعده‌های غذایی را کم، اما تعداد آن‌ها را بیشتر کنید. به جای سه وعده غذای زیاد، چهار تا شش وعده کوچک با فاصله در روز میل کنید.
- از شیک‌ها و مکمل‌ها غافل نشوید. این خوراکی‌ها یک راه عالی برای دریافت کالری و پروتئین بیشتر است. می‌توانید انواع شیک را با شیر یا ماست و انواع نوشیدنی‌های و خوراکی‌های ویتامینی درست کنید. در خصوص استفاده از این خوراکی‌ها، حتما با پزشک خود مشورت کنید. حواستان باشد که در مصرف مکمل و شیک زیاده‌روی نکنید.
- مصرف آب و فیبر را افزایش دهید. اگر داروها بعد از عمل تنگی کانال نخاعی کمری منجر به یبوست می‌شوند، باید مصرف آب را بیشتر کنید. همچنین آب به دفع سموم و رساندن مواد مغذی به بدن کمک می‌کند. منابع سرشار از فیبر شامل غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، آلو و لیمو ترش است.
سخن پایانی
تنگی کانال نخاعی کمری عارضه‌ای است که در اثر عوامل متعددی ایجاد می‌شود. درمان این عارضه شامل مراقبت‌های خانگی، فیزیوتراپی و عمل جراحی می‌شود. تنگی کانال نخاع کمری به وسیله‌ی فضای کم در ستون فقرات ایجاد می‌شود و بهترین راه برای جلوگیری از آن، ورزش است. اگر این عارضه منجر به درد، ضعف و بی‌حسی شود، حتما باید به متخصص مغز و ستون فقرات مراجعه کنید.
