دسته بندی ها: مقالات

آشنایی کامل با تخصص مغز و اعصاب

جراح مغز و اعصاب

یک متخصص مغز و اعصاب پزشکی است که در معالجه بیماری های سیستم عصبی تخصص دارد.سیستم عصبی از دو بخش ساخته شده است: سیستم عصبی مرکزی و محیطی که شامل مغز و نخاع است.بیماری ها ، اختلالات و صدمات سیستم عصبی اغلب به مدیریت و درمان یک متخصص مغز و اعصاب نیاز دارند.

متخصصان مغز و اعصاب باید:

  1. فارغ التحصیل دانشکده پزشکی باشند
  2. دوره طرح عمومی شان را بگذرانند
  3. در امتحان تخصص قبول شوند
  4. در یک برنامه چهار ساله رزیدنتی نورولوژی آموزش ببینند.

جراح مغز و اعصاب کار مدیریت (یعنی پیشگیری، تشخیص، معاینه، درمان، مراقبت و توانبخشی) اختلال عصب شناسی را از طریق جراحی و سایر روش ها برعهده دارد. از آن جایی که جراح مغز و اعصاب در زمینه ی تشخیص تمام بیماری های عصبی آموزش جامع دیده است، پزشکان اورژانس، عصب شناسان، پزشکان داخلی، پزشکان خانواده و متخصصان استخوان از او مشاوره می گیرند.

جراح مغز و اعصاب

بهترین متخصصین مغز و اعصاب معمولا ویژگی‌های زیر را دارند:

  1. بهترین جراح و دکتر مغز و اعصاب کسی است که از تخصص کافی برخوردار است و دوره های تکمیلی یا دورهای فلوشیپ جراحی مغز و ستون فقرات نیز گذرانده باشد تا از این طریق بتواند انواع جراحی مغز و ستون فقرات را به بهترین نحوه ممکن و با کمترین عوارضی انجام دهد. هیچ گاه از تابلوهای پزشکان بدون توجه گذر نکند. واژه های بورد تخصصی و فلوشیپ، واژه های مهمی هستند؛ که نشان دهنده متخصص بودن یک دکتر هستند.
  2. شرکت در کنگره ها و سخنرانی در کنگره ها، گذراندن دوره های تخصصی در خارج از کشور، از جمله ویژگی هایی هستند که سبب می شود از توان علمی یک پزشک مغز و اعصاب آگاه شد و با اطمینان درمان انواع بیماریهای مغز و اعصاب را به دستان این پزشکان سپرد.
  3. پس از بررسی توان علمی و تخصص های یک جراح مغز که مهم ترین، ویژگی یک جراح مغز و اعصاب خوب است. خوش اخلاق بودن و درستکار بودن جراح مغز و اعصاب به همان اندازه بار علمی پزشک اهمیت دارد زیرا بیماران با یک پزشک خوب حس همدردی دارند و راحتتر می توانند بیماری خود را برای آن پزشک توضیح دهند. از ویژگی های اخلاقی یک دکتر مغز و اعصاب خوب میتوان به خوش اخلاق بودن و روابط عمومی بالا اشاره کرد.
  4. داشتن قدرت تصمیم گیری و تشخیص بالا، از مهم ترین ویژگی های یک جراح مغز و اعصاب خوب است؛ زیرا در صورتی که تشخیص به درستی صورت نگیرد مطمئنا روش درمانی نیز به درستی انتخاب نمی شود و بیمار با مشکلات بیشتری همراه است.
  5. از آنجایی عمل جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی در نظر گرفته می شود از این رو یک جراح مغز و اعصاب خوب کسی است که از جراحی به عنوان آخرین مرحله از درمان و در موارد ضروری استفاده نماید و برای منفعت خود، بیمار را به انجام جراحی بی جا مجبور نکند.
  6. یک جراح مغز و اعصاب خوب کسی است که سلامت بیمار را در اولویت کار خود قرار دهد و هیچ تلاشی را برای بهبودی بیمار خود دریغ نکند.

بیماری های مغز و اعصاب

سیستم عصبی انسان به دو دسته کلی اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) و اعصاب محیطی (اعصاب و نورون های عضلات) تقسیم می‌شود.

کلیه شرایط و بیماری هایی که هر یک از قسمتهای سیستم اعصاب را درگیر کند، در حوزه اختیارات متخصص مغز و اعصاب قرار دارد.

مغز و اعصاب

از آنجایی که در همه جای بدن اعصاب وجود دارند، بیماری های عصبی می‌توانند هریک از اعضای بدن از جمله چشم، پوست، عضلات، گوش، حلق، دست و پا، سیستم گوارشی از دهان تا مقعد و … را درگیر کنند برای همین طیف وسیعی از بیماری ها در حوزه تخصصی نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب قرار می‌گیرند.

مانند:

  • بیماری های درگیر کننده عروق مغزی: سکته های مغزی
  • بیماری های از بین برنده سلول های عصبی (نورودژنراتیو): آلزایمر، پارکینسون
  •  انواع ضعف های عضلانی مثل  ای ال اس (بیماری استیون هاوکینگ!)
  • بیماری های از بین برنده میلین(بافت اطراف سلول های عصبی) مثل ام اس که باعث مشکلات عدیده ای از جمله ضعف عضلانی می‌شود
  • عفونت های سیستم عصبی مانند مننژیت و انواع آبسه های مغزی
  • انواع سردرد
  • اختلالات حرکتی مانند پارکینسون و پرش های عضلانی و حرکات اضافی و غیرارادی  
  • انواع تشنج
  • بیماری های مربوط به آسیب های نخاعی (دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی و …)
  • اختلال تکلم و اختلالات شنوایی که مربوط به سیستم عصبی اند به ویژه در مواردی که ناگهانی ایجاد می‌شود
  • تومورهای مغزی سیستم عصبی (مسائل مربوط به جراحی در حوزه فعالیت های نوروسرجری یا جراحی مغز و اعصاب قرار دارد)
  • اختلالات خواب

تشخیص بیماری های مغز و اعصاب

مراجعه سریع به دکتر مغز و اعصاب و در پی آن تشخیص به موقع اختلالات و بیماری های مغزی بخشی مهمی از روند درمانی اینگونه اختلالات می باشد. یک جراح مغز و اعصاب، نمی تواند تنها به کمک معاینات عصبی و بالینی به نوع مشکل مغزی دست یابد از این رو از انواع روش ها و تجهیزات تشخیصی و تصویربرداری برای تشخیص این اختلالات استفاده می کند. از جمله روش های تشخیص و تصویربرداری در تعیین اختلالات مغز و اعصاب شامل:

ام آر آی مغز و نخاع

 در این روش تصویربرداری از امواج رادیویی برای دستیابی به تصاویر دقیق از جزئیات مغز و نخاع استفاده می شود. تصویربرداری به کمک ام آر آی یک روش تشخیصی کاملا بی خطر است و جراح مغز و اعصاب از این روش تصویر برداری جهت تشخیص اختلالاتی از قبیل آسیب های عروق مغز، آسیب مغزی، تومورها و انواع سکته مغزی استفاده می کند.

ام آر آی

سی تی اسکن از مغز و نخاع

در این روش تشخیصی از اشعه ایکس جهت دستیابی به تصاویر مغز و نخاع استفاده می شود. تشخیص آسیب دیدگی های سر، سردردهای شدید، آنوریسم مغزی، تومور مغزی و سکته مغزی از جمله اختلالاتی هستند که برای تشخیص آن می توان از روش تصویربرداری سی اسکن استفاده کرد.

نوار مغزی

جراح مغز و اعصاب از این روش، برای تشخیص حملات صرعی، اختلالات روانی، اختلالات مربوط به خواب و آسیب های وارده به مغز استفاده می کند. تشخیص انواع اختلالات توسط این نوع روش بوسیله ثبت الکتریکی وقایع مغز صورت می گیرد.

نوار مغزی

آنژیوگرافی

در ابتدا باید این نکته را اشاره کرد که از این روش تصویربرداری جهت تشخیص اختلالات عروقی مغز استفاده می شود. برای انجام این روش تصویربرداری از رگ های خونی، از یک ناحیه بدن همچون ران پا جهت عبور دادن داروی بی حسی و کاتتر استفاده می شود تا از این طریق با انتقال یک رنگ مخصوص و استفاده از اشعه ایکس، به بررسی جریان خون مغز بپردازیم.

بررسی مایع مغز و نخاعی

 از این روش برای تشخیص اختلالات از قبیل تومورهای مغزی، هیدروسفالی و … استفاده می شود. برای انجام این روش، جراح مغز از مایع مغزی و نخاعی ناحیه ستون فقرات و نخاع، جهت انجام این آزمایش استفاده می کند تا بدین طریق فشار داخل مغز را اندازه گیری کند.

مراجعه به دکتر مغز و اعصاب

علائمی که خواهید خواند، همیشه و همیشه ناشی از بیماری مغز و اعصاب یا اختلالی در سیستم عصبی نیستند، بلکه از آن‌ها به عنوان علائمی یاد می‌شود که اگر آن‌ها را در خود دیدید، بد نیست خودتان را به یک متخصص مغز و اعصاب نشان دهید چون ممکن است به بیماری‌های مغز و اعصاب دچار شده باشید. این علائم به این ترتیب‌اند:

  • اگر هر کدام از حواس پنج‌گانه‌تان را از دست داده‌اید یا در آن‌ها اختلالاتی احساس می‌کنید (مثلاً بو و مزه احساس نمی‌کنید، دیدتان تاری شده است، یا دچار دوبینی یا کم‌بینی شده‌اید، در شنوایی‌تان اختلال ایجاد شده است و مثلاً صدای صوتی را به طور مداوم می‌شنوید)
  • اگر هنگام راه رفتن یا ایستادن بی‌ثباتید و تعادل تان را مدام از دست می‌دهید
  • اگر بی‌هوا تشنج می‌کنید و بی‌هوش می‌شوید یا هوشیاری‌تان افت می‌کند
  • اگر ناگهانی و شدید دچار سردردهای و سرگیجه‌های متناوب و غیر معمول می‌شوید (البته سردرد عارضه‌ای است که تقریباً برای تمام افراد در طول زندگی‌شان پیش می‌آید. منظور انواع شدید و ناگهانی آن است.)
  • اگر در ماهیچه‌ها یا اندام‌های حرکتی‌تان (دست و پا) احساس لرزش یا ضعف یا سفتی بیش از حد می‌کنید
  • اگر به انواع کمردرد دچار هستید
  • اگر احساس سردرگمی و گیجی دارید و برخی چیزها را فراموش می‌کنید (که ممکن است نشانه‌ی بیماری‌های مربوط به زوال عقل و آلزایمر باشد)

مغز و اعصاب

دوره تحصیلی رشته مغز و اعصاب

دانشجویان پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی که معمولا هفت سال به درازا می‌کشد، در امتحان تخصصی شرکت می‌کنند. در صورت قبول شدن در این امتحان دوره دستیاری خود را شروع می‌کنند. این دوره در برخی مراکز پنج ساله و در برخی دیگر مانند بیمارستان شریعتی دانشگاه تهران شش ساله است.در طی این دوره آموزش های در زمینه علوم پایه مغز و اعصاب، بیماری های این رشته و روش‌های جراحی آموزش داده می‌شود. پس از طی دوران آموزشی امتحان جامع رشته تخصصی که به آزمون بورد معروف است برگزار می‌شود. این آزمون دو مرحله دارد. کسانی که در مرحله اول که همان پره‌بورد است قبول می‌شوند مدرک گواهینامه تخصصی دریافت کرده و اجازه کار در مراکز دولتی و خصوصی را دارند. کسانی که امتحان مرحله دوم یا بورد تخصصی را با موفقیت پشت سر می‌گذارند مدرک دانشنامه تخصصی یا بورد تخصصی را دریافت کرده و علاوه بر مراکز دولتی و خصوصی می‌توانند در مراگز دانشگاهی نیز به تدریس مشغول شوند.

جراح مغز و اعصاب

دوره های تکمیلی مانند جراحی عروق مغز، تومورهای قاعده جمجمه، جراحی مغز و اعصاب اطفال و جراحی ستون فقرات نیز پس از فارغ التحصیلی توسط افرادی که تمایل داشته باشند در مراکز مختلف که اغلب در خارج از کشور هستند طی می‌شوند.

انواع جراحی های  مغز و اعصاب 

یک جراح مغز و اعصاب علاوه بر اینکه در تشخیص و درمان اختلالات مغز تخصص دارد. با توجه به دوره های تکمیلی و دوره های فلوشیپ ستون فقرات که گذرانده است می تواند به درمان و جراحی انواع اختلالات ستون فقرات بپردازد. از این رو برای درمان انواع کمردردها و دردهای ناحیه ستون فقرات خود نیز می توانید به این نوع جراحان ستون فقرات مراجعه کنید. انواع جراحی ستون فقرات که توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات صورت می گیرد. شامل:

جراحی کایفوپلاستی

جراحی کایفوپلاستی یکی از روش های کم تهاجمی، جراحی ستون فقرات است که از این روش جراحی ستون فقرات برای درمان شکستگی ها و ترک خوردگی ها ستون فقرات استفاده می شود. در این روش جراحی ستون فقرات، از سیمان های استخوانی جهت ترمیم و بازسازی شکستگی های مهره های ستون فقرات استفاده می شود. مغز و اعصاب

جراحی لغزندگی مهره های ستون فقرات

جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات از روش های مختلفی برای درمان اختلالات استفاده می کند. که از شایع ترین جراحی های ستون فقرات در زمینه لغزندگی مهره ها می توان به، جراحی فیوژن ستون فقرات( تثبت مهره ها کنار یکدیگر) و جراحی دکمپرشن ستون فقرات اشاره کرد.

جراحی تنگی کانال نخاعی ستون فقرات

عموما درمان قطعی تنگی کانال نخاعی، انجام جراحی است زیرا در صورتی که این اختلال به موقع درمان نشود ممکن است آسیب های جبران ناپذیری برای نخاع و کارکرد آن بوجود بیاورد. از پرکاربردترین روش جراحی در عارضه تنگی کانال نخاعی، جراحی لامینای ستون فقرات می باشد.

جراحی بیرون زدگی دیسک کمر و گردن

از مرسوم ترین روش های جراحی  که توسط جراح مغز و اعصاب صورت می گیرد جراحی بیرون زدگی دیسک می باشد که این نوع جراحی ستون فقرات نیز به چندین روش جراحی با لیزر دیسک کمر، جراحی دیسککتومی ستون فقرات و جراحی فیوژن انجام می شود.

جراحی توراسکوپی ستون فقرات

به جراحی های انجام شده در ناحیه مهره های پشتی یا سینه ای ستون فقرات، جراحی توراسکوپی ستون فقرات می گویند. انجام چنین جراحی در این ناحیه از ستون فقرات به دلیل نزدیکی آن به نواحی حساس بدن از جمله قلب و ریه از حساسیت بالایی برخوردار است به همین منظور اینگونه جراحی ها باید توسط یک جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات با تجربه صورت بگیرد که جداگانه دوره های تخصصی جراحی توراسکوپی ستون فقرات را گذرانده باشد. تا بدین طریق خطرات جراحی به حداقل برسد. مغز و اعصاب

درمان بیماری های مغز و اعصاب

با توجه به گسترده بودن طیف بیماری های مغز و اعصاب، طبیعتا درمان های وسیعی برای انواع مختلف بیماری ها وجود دارد.

از جمله دارو درمانی، جراحی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، درمان های نوین طب فیزیکی مانند مگنت تراپی، شوک ویو و …

همین موضوع باعث شده است که برای درمان بسیاری از بیماری های نورولوژیک از چندین متخصص همزمان استفاده شود.

مانند اشتراکات زیادی که بین نورولوژی و نوروسرجری، روماتولوژی، طب فیزیکی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، روانپزشکی و … وجود دارد.

به طور مثال در مواردی که بیمار با علائم مربوط به تومور مغزی مراجعه می‌کند. پس از انجام معاینات اولیه و انجام تستهای پاراکلینیکی، درنهایت تشخیص به عهده متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) بوده و در صورت نیاز به جراحی، بیمار به متخصص جراح مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شود.

پیگیری های ادامه درمان مجددا بر عهده نورولوژیست است و در صورت نیاز به تقویت عملکرد حرکتی عضلانی بیمار، به متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست و در مواردی که تومور قبل و یا بعد از جراحی نیازمند پرتودرمانی و یا شیمی درمانی است بیمار به ترتیب به متخصص رادیوتراپی و فوق تخصص انکولوژی (سرطان شناسی) ارجاع داده می‌شود. 

در سیر درمان ممکن است برای حفظ شرایط روحی و کمک به خواب و آرامش و کنترل اضطراب ناشی از بیماری و کمک به روند درمانی، بیمار به متخصص روانپزشکی و روانشناس ارجاع داده شود.