چگونه اسپاسم یا گرفتگی عضلات را درمان کنیم؟

به چه حالتی اسپاسم عضلانی گفته می‌شود؟

انقباض ناگهانی و غیرارادی یک یا چند عضله را اسپاسم عضله می نامند. گرفتگی عضله، در نتیجه ی انقباض غیر معمول و مستمر عضله ایجاد می شود. این حالت در بیشتر اوقات بسیار دردناک است.

اسپاسم یا گرفتگی عضله از جمله مشکلات شایعی است که بیشتر در عضلات پا رخ می دهد. اما ممکن است آن را در عضلات پشت، دست، پا و پنجه پا نیز تجربه کنید.

گرفتگی در هر عضله ای که باشد، ممکن است بین چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه طول بکشد. اگر گرفتگی مزمن عضلات، طولانی تر شد، باید به پزشک مراجعه کنید. در ادامه کامل در خصوص درمان اسپاسم یا گرفتگی عضلات صحبت خواهیم کرد. پیشنهاد می کنم تا انتهای این متن با ما همراه باشید.

انواع اسپاسم عضلانی

گرفتگی عضلانی اسکلتی، با توجه به علل مختلف و گروه‌های عضلانی که بر آن‌ها تاثیر می‌گذارد، می‌توان آن را به چهار نوع عمده دسته‌بندی کرد  که عبارتند از: گرفتگی واقعی، کزاز، انقباض و گرفتگی عضلات دیستونیک.

گرفتگی واقعی

گرفتگی واقعی شامل تمام یا قسمتی از یک عضله یا گروهی از عضلات که معمولا با هم عمل می‌کنند می‌باشد. گرفتگی واقعی به دلیل تحریک‌پذیری بیش از حد اعصابی که عضلات را تحریک می‌کنند ایجاد می‌شود. گرفتگی واقعی مطمئنا شایع‌ترین نوع گرفتگی عضلات اسکلتی می‌باشند. این نوع گرفتگی ممکن است در شرایط گوناگون به شرح زیر رخ دهد:

  • آسیب‌دیدگی: اسپاسم عضله‌ای مزمن ممکن است به عنوان یک مکانیسم حفاظتی پس از آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان رخ دهد.
  • فعالیت شدید: گرفتگی واقعی معمولا با استفاده شدید از عضلات و خستگی عضلانی (در ورزش یا با فعالیت غیر عادی) در طول فعالیت و یا بعد از آن مرتبط است.
  • گرفتگی در حال استراحت: گرفتگی در حال استراحت بسیار شایع هستند، به خصوص در افراد مسن، اما ممکن است در هر سنی از جمله دوران کودکی رخ دهد. گرفتگی عضلانی راحتی اغلب در شب اتفاق می افتد.
  • کم شدن آب بدن: کم شدن آب بدن، احتمال گرفتگی واقعی را افزایش می دهد. این گرفتگی به احتمال زیاد در آب و هوای گرم رخ می دهد و می تواند از نشانه های اولیه گرمازدگی می باشد.
  • تغییر مایع بدن: گرفتگی واقعی نیز ممکن است در شرایط دیگر که از ویژگی های یک توزیع غیر معمول از مایعات بدن است رخ دهد. به عنوان مثال سیروز کبدی و دیالیز برای نارسایی کلیه است.
  • کمبود کلسیم خون یا منیزیم: سطح پایین کلسیم یا منیزیم خون به طور مستقیم باعث افزایش تحریک‌پذیری انتهای عصب و عضلاتی که باعث تحریکشان هستند، می‌شود.
  • کمبود پتاسیم
گرفتگی عصلات پا

اسپاسم کزازی

در گرفتگی کزازی، همه سلول‌های عصبی که باعث تحریک عضلات هستند در بدن فعال می‌شوند. این واکنش باعث بروز اسپاسم عضلانی در سراسر بدن می‌شود. نام کزاز از اثر سم کزاز بر اعصاب گرفته شده است . با این حال، این نام در حال حاضر معمولا برای گرفتگی عضلانی در شرایط دیگر، مانند سطوح پایین کلسیم و منیزیم خون استفاده می‌شود.

گاهی اوقات، گرفتگی کزازی غیر قابل تشخیص از گرفتگی عضلانی واقعی است. تغییرات همراه با اثر و یا عوامل عصبی دیگر که با کزاز رخ می‌دهد، ممکن است به دلیل درد کرامپی، پوشانده یا باعث انحراف حواس  از آن شود و ظاهر نگردد.

گرفتگی دیستونیک یا کشیدگی طبیعی عضلانی

در گرفتگی عضلات دیستونیک، عضلاتی که برای حرکت مورد نظر مورد نیاز نیستند با انقباض تحریک می‌شوند، عضلات که توسط این نوع گرفتگی تحت تأثیر قرار می‌گیرند شامل آنهایی است  که معمولا در جهت مخالف حرکت در نظر گرفته شده عمل می‌کنند، و یا دیگر عضلاتی که به صورت اغراق‌آمیزی حرکت می‌کنند.

 برخی گرفتگی‌های دیستونیک معمولا بر گروه‌های کوچکی از عضلات مانند پلک، فک، گردن، حنجره، دست‌ها و بازوها اثر می‌گذارند. عضلات ممکن است در حین عملکرد فعالیت مداوم مانند آنهایی که در ارتباط با دست خط (اسپاسم عضلانی نویسنده)، تایپ کردن، نواختن آلات موسیقی خاص، و بسیاری دیگر تحت تاثیر قرار گیرند.

چه چیزی باعث اسپاسم عضلانی می شود؟

عوامل متعددی می توانند سبب بروز اسپاسم عضلانی شوند. اغلب این موارد جدی نبوده اما ممکن است نیازمند اقدام جهت پیشگیری از بروز دوباره باشند. برخی عوامل اسپاسم عضلانی در پایین ذکر شده اند:

مصرف دارو:

دارو هایی همچون سودوافدرین (سودافید)، آلبوترول و آدرال تحریکی همگی می توانند سبب بروز اسپاسم های عضلانی شوند. آلبوترول معمولا در دارو های استنشاقی مخصوص آسم یافت می شود.

کافئین:

مصرف بیش از حد کافئین می تواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.

استرس و خستگی:

 استرس و خستگی ناشی از بی خوابی یا فعالیت زیاد دو عامل بزرگ ابتلا به گرفتگی های عضلانی هستند.

بیش کاری یک عضله:

 فعالیت های ورزشی شدید، ماندن در یک وضعیت برای مدت طولانی یا حتی انجام فعالیت های شغلی می تواند سبب بیش کاری و گرفتگی عضلانی شود.

عدم تعادل الکترولیتی:

امکان دارد این گفته را شنیده باشید که خوردن موز می تواند به رفع گرفتگی عضلانی کمک کند. گرفتگی های عضلانی می توانند ناشی از کمبود پتاسیم و دیگر مواد معدنی همچون کلسیم و سدیم باشند. موز سرشار از پتاسیم و دیگر مواد مغذی است.

کم آبی:

عضلات علاوه بر الکترولیت ها به مقادیر کافی از آب نیز نیاز دارند.

فوق تخصص مغز و اعصاب

فعالیت های جسمانی نامناسب

 افراد در صورت انجام نادرست فعالیت ها و تمرینات ورزشی یا قرار گیری در وضعیت بدنی نامناسب عضلات خود را در معرض گرفتگی قرار می دهند. بلند کردن، خم شدن، چرخیدن یا تکیه دادن به پشت از جمله این موارد هستند. زمانی که بیماران درگیر یک گرفتگی در ناحیه گردنشان می‌شوند، اغلب به علت وضعیت بدن و نحوه خوابیدن آن‌ها است.

بارداری و زایمان:

 بارداری می تواند به ضعف عضلات میانی بدن و گرفتگی عضلانی مخصوصا در پا ها منجر شود. این ضعف در هنگام انجام حرکاتی همچون بلند کردن، خم شدن یا چرخیدن فرد را در معرض گرفتگی عضلات کمر قرار می دهد.

مشکلات جسمی زمینه ای:

 بیماری های ستون فقرات همچون بیماری دژنراتیو دیسک، تنگی کانال نخاعی یا فتق دیسک بین مهره ای می توانند گرفتگی عضلانی را به وجود آورند. افراد مبتلا به گرفتگی عضلات کمر باید جهت مشکلات ساختاری خود به دنبال درمان پزشکی بوده و منتظر بهبود خود به خودی درد ها نباشند.

گرفتگی های عضلانی به ندرت می توانند در اثر بیماری های عصبی جدی تر به وجود آیند. در این موارد، گرفتگی های عضلانی مرتبط با بیماری به صورت مکرر، گسترده و همراه با دیگر علائم عضلانی بروز می دهند. از جمله این علائم می توان به ضعف، مشکل در راه رفتن یا بی حسی و گزگز اشاره کرد.

درمان اسپاسم عضلات

برخی درمان های خانگی برای تسکین اسپاسم عضلانی توصیه می شوند. این درمان ها، برای بسیاری از افراد کارآمد است.

آشنایی با بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب

انجام دادن حرکات کششی

انجام دادن حرکات کششی در ناحیه ای که به اسپاسم عضلانی دچار شده، معمولاً به بهبود یا توقف اسپاسم و پیشگیری از ایجاد آن کمک می کند. در ادامه برخی حرکات کششی در مناطقی مانند ماهیچه های ساق پا، ران، پشت و گردن را باهم مرور می کنیم:

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ساق پا

  • ابتدا به پشت بخوابید. سپس، پاهای خود را بکشید و پنجه و انگشتان پا را به سمت سرتان خم کنید. (چرخش پنجه به سمت خودتان Dorsiflexion نام دارد).
  • این حالت را برای چند ثانیه یا تا زمان برطرف شدن اسپاسم حفظ کنید.
  • می توانید یک کش ورزشی یا کمربند را به دور کف پای خود گیر دهید و آرام ‌آرام با کمک آن پا را به سمت خود بکشید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ران

  • بایستید و برای حفظ تعادل، دستان خود را به یک صندلی تکیه دهید.
  • سپس، پای خود را از زانو خم کنید و از قسمت مفصل ران آن را به عقب بکشید.
  • قوزک پای خود را نگه‌ دارید. سپس، پای خود را از پشت به سمت باسن و بالا بکشید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات پشت (باسن)

  • به پشت روی زمین یا تخت دراز بکشید و یک توپ تنیس (یا هر توپ کوچک دیگر) را تا چند دقیقه در قسمتی که دچار اسپاسم شده، قرار دهید.
  • سعی کنید آرام باشد و به طور طبیعی نفس بکشید.
  • توپ را به طور مرتب، روی نواحی مجاور حرکت دهید و این کار را چند بار تکرار کنید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات گردن

  • به صورت نشسته یا ایستاده‌، شانه های خود را به شکل مدور به ترتیب به سمت جلو، بالا، پایین و پشت بچرخانید، این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
  • سپس، این حرکت دایره ای را ۱۰ بار در جهت مخالف تکرار کنید، یعنی با چرخش شانه ها به سمت پشت، بالا، جلو و پایین.

ماساژ

یکی دیگر از بهترین راه‎‌های درمان گرفتگی عضلات و دردهای فیزیکی ماساژ دادن است. به آرامی عضله ای را که دچار اسپاسم شده، بمالید. برای اسپاسم شدید ناحیه ی پشت، اگر قسمتی که دچار گرفتگی و اسپاسم شده در دسترس نیست، نواحی مجاور آن را نیشگون بگیرید.

این کار را برای چند دقیقه و تا برطرف شدن اسپاسم ادامه دهید. ممکن است به کمک فرد دیگری نیاز داشته باشید تا آن قسمت را نیشگون بگیرد و فشاری یکنواخت به آن وارد کند.

از عدم تعادل الکترولیتی جلوگیری کنید

کمبود پتاسیم و منیزیم می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. اگر بدون اینکه مواد از دست‌رفته‌ی بدن را جایگزین کنید ورزش کنید، یا اگر زودتر از موعد قاعده شده‌اید و یا اگر فقط غذاهای آماده مصرف می‌کنید، ممکن است این دو ماده را که برای انقباض طبیعی ماهیچه‌ها نیاز است نداشته‌ باشید.

کمبود پتاسیم (هیپوکالمیا)، یعنی وقتی مقدار پتاسیم خون از حد نرمال کم‌تر شود، یکی از دلایل اصلی گرفتگی عضلات پا (شامل مواردی که نیمه‌شب هنگام خواب رخ می‌دهد)، فشار خون بالا و انرژی پایین است.

جدا از الکترولیت‌ها، تحقیقات نشان داده‌ است که کمبود ویتامین ب نیز باعث گرفتگی عضلات، به‌خصوص در پاها، می‌شود. تخم‌مرغ، گوشت قرمز، ماهی، دانه‌ها و سبزیجات همه در حالت طبیعی دارای ویتامین ب هستند.

کمپرس گرم یا سرد

گاهی، درمان درد و اسپاسم با استفاده از گرما یا سرما درمانی بسیار موثر است. برای تسکین اسپاسم مداوم، یک پک یخ را چند مرتبه در روز و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی عضله ی اسپاسم شده قرار دهید. یخ را حتماً با حوله یا پارچه ی نازک بپوشانید تا به طور مستقیم با پوست شما در تماس نباشد.

قرار دادن کیسه ی گرم نیز ممکن است موثر واقع شود. کیسه ی گرم را چند بار در روز و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی عضله ی مورد نظر بگذارید. البته بهتر است بعد از آن از کمپرس سرد هم استفاده کنید. زیرا اگرچه گرما درد را تسکین می دهد ولی ممکن است از طرفی ورم و التهاب را بدتر کند. از سوی دیگر یخ ورم را کاهش می دهد.

حمام گرم، دوش آب داغ و استفاده از وان آب گرم و سونا گزینه های گرما درمانی دیگر است که اگر به یکی از آنها دسترسی داشته باشید، به آرام کردن عضله ی شما کمک می کنند.

نوشیدن آب

اگر دچار اسپاسم عضلانی هستید، مقداری آب بنوشید. برای کمک به پیشگیری از اسپاسم باید به مقدار مناسب و کافی آب بنوشید، مخصوصاً اگر ورزش می کنید یا اینکه هوا خیلی گرم است.

اگرچه آب مورد نیاز بدن افراد مختلف بر اساس نیازهای شخصی، فعالیت های فردی، سبک زندگی و آب و هوا متفاوت است، مقادیری برای این امر ذکر شده است.

با نمک سولفات منیزیم حمام کنید

نمک سولفات منیزیم به طور طبیعی غنی از منیزیم است که اگر به آب گرم اضافه ‌شود در پوست نفوذ می‌کند و به عضلات می‌رسد. نمک سولفات منیزیم راهی آسان برای جبران کمبود منیزیم است که استرس را کاهش می‌دهد؛ عضلات را شل و بدن را سم‌زدایی می‌کند. همچنین گرما باعث شل شدن ماهیچه‌ها و حتی کاهش اضطراب می‌شود که با گرفتگی گردن و کمر مرتبط هستند.

اگر در خانه وان ندارید، دوش آب را به سمت عضله‌ی خود بگیرید. بعد از یک دوش آب گرم، می‌توانید عضلات خود را با روغن‌های مسکن مثل روغن اسطوخودوس و نعناع فلفلی ماساژ دهید.

راه های درمانی اسپاسم عضلات

تمرین ها و ورزش های ملایم

بیش از۶۰ درصد بزرگسالان با گرفتگی شبانه ی عضلات پا درگیر هستند. در کنار روش های درمان گرفتگی عضلات راه‌هایی هم برای جلوگیری از ایجاد آن‌ها وجود دارد. شما می‌توانید قبل از خواب، با انجام دادن برخی تمرینات ورزشی سبک، با این مشکل مقابله کنید. برخی از این تمرینات سبک شامل موارد زیر است:

  • درجا زدن
  • بالا و پایین رفتن از پله ها
  • استفاده از دوچرخه ی ثابت برای چند دقیقه
  • استفاده از دستگاه پارویی سیم کش (Seated Cable Rows)
  • پرش روی ترامپولین

اگرچه، انجام دادن ورزش های سبک مفید است ولی ورزش‌ شدید روی خواب شما تاثیر می گذارد؛ بنابراین از انجام دادن ورزش های شدید پیش از خواب بپرهیزید.

استفاده از داروهای بدون نسخه

داروهای خوراکی متعددی وجود دارند که به تسکین اسپاسم عضلات کمک می کنند:

  • NSAIDs: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که به نسخه نیاز ندارند. این داروها به دلیل کاهش درد، التهاب و ورم، تسکین دهنده هستند.
  • نوشیدن آب ترشی یا سرکه: گزارشات نشان می دهد نوشیدن مقداری آب ترشی یا سرکه، اسپاسم عضلات را در ۳۰ تا ۳۵ ثانیه تسکین می دهد. احتمالاً این امر به دلیل ایجاد تعادل در میزان الکترولیت هاست.
  • مکمل ها: قرص های نمک، ویتامین B۱۲ و مکمل های منیزیم (Mg) برای درمان و پیشگیری از اسپاسم عضلانی استفاده می شوند. البته شواهد محدودیت مبنی بر موثر بودن آنها وجود دارد.
  • شل کننده عضلات طبیعی: این موارد شامل نوشیدن چای بابونه، افزودن کپسایسین یا فلفل چیلی به غذا و بهبود خواب است.

مصرف کرم های موضعی ضد التهاب و تسکین دهنده

مصرف کرم های تسکین دهنده ی درد که نیازی به نسخه ندارند (OTC) نیز برای درمان گرفتگی عضلات مفید است. این موارد شامل محصولاتی است که لیدوکائین، کافور و منتول (جوهر نعناع) دارند. ژل گیاهی منتونیکا از عصاره نعناع (منتول) تهیه شده است. این ژل به کاهش درد، ورم و التهاب ناشی از آسیب های مفصلی و عضلانی کمک می کند.

بازدم بیش از حد (هایپرونتیلاسیون)

در سال ۲۰۱۶ در جریان تحقیقی اسپاسم عضلانی سه نفر بررسی شد که طبق نتایج آن، بازدم بیش از حد (هایپرونتیلاسیون)، موجب درمان گرفتگی عضلات بعد از ورزش در این افراد شد.

در این نوع تنفس، فرد باید شدیدتر و سریع تر از معمول (۲۰ تا ۳۰ تنفس در دقیقه) نفس بکشید. اگر استرس و اضطراب دارید، این عمل ممکن است برای شما انتخاب خوبی نباشد و سبب بروز واکنش پانیک، هراس و وحشت شود.

داروهای نسخه ای

اگر به اسپاسم شدید و مستمر عضلانی دچار هستید، ممکن است پزشک داروی شل کننده عضلات و ضد درد برایتان تجویز کند. شل کننده های عضلانی که برای اسپاسم عضلانی استفاده می شوند، شل کننده عضلات اسکلتی با اثر روی سیستم عصبی مرکزی (SMRs) نامیده می شوند (از جمله تیزانیدین، باکلوفن و متوکاربامول) این داروها اغلب برای دوره های ۲ تا ۳ هفته ای تجویز می شوند.

درمان های فیزیوتراپی

اگر چه درمان های فیزیوتراپی مانند منوال تراپی و الکتروتراپی برای اسپاسم های عضلانی کم معمولا استفاده نمی شوند، اما اگر اسپاسم عضلانی طولانی و شدید دارید ممکن است خدمات فیزیوتراپی برای شما مفید باشد.

در ضمن در صورت نیاز می توانید از خدمات فیزیوتراپی در منزل هم بهره ببرید، جهت دریافت خدمات تنها کافیست با شماره ۶۴۰۶۴ به صورت شبانه روزی تماس گرفته و از خدمات ویژه فیزیوتراپی مرکز درمان در منزل دم و کادر درمانی مجرب این مجموعه استفاده نمایید.

 

پیشگیری از گرفتگی عضلات

  • پیشنهادات در مورد چگونگی کاهش احتمال گرفتگی عضلانی عبارتند از:
  • افزایش سطح آمادگی جسمانی خود
  • گنجاندن کشش‌های منظم در روال تناسب اندام خود
  • گرم کردن و سرد کردن به طور کامل هر زمان که شما ورزش یا بازی‌های ورزشی انجام می‌دهید.
  • نوشیدن مقدار زیادی آب قبل و بعد و در طول ورزش
  • اطمینان حاصل کنید که رژیم غذاییتان از نظر مواد مغذی کافی است، و شامل مقدار زیادی از میوه ها و سبزیجات می‌باشد.
  • ماساژ به طور منظم ممکن است به کاهش تنش عضلانی کمک کند.
  • پوشیدن کفش مناسب و استفاده نکردن از کفش پاشنه بلند