سیستم عصبی

پیشنیاز لازم برای معرفی . بررسی وظایف سیستم عصبی، آشنایی با خود دستگاه عصبی انسان است.

سیستم عصبی در بدن جانوران به هماهنگی فعالیت‌های ماهیچه‌ها می‌پردازد و بر اعضای گوناگون بدن نظارت می‌کند و باعث ایجاد و توقف ورودی‌های مربوط به حواس مختلف می‌شود.

وظیفه کنترل اعمال بدن بر عهدهٔ دو سامانهٔ عصبی و غده‌ای درونی می‌باشد، که از این میان، سامانهٔ عصبی، از یاخته‌های عصبی و یاخته‌های کمکی تشکیل شده‌است.

به این ترتیب سیستم عصبی، با ساختار و کار ویژه‌ای که دارد، در جهت ایجاد هماهنگی بین اعمال سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن تمایز و تکامل یافته‌است.

خواص ویژهٔ آن عبارت‌اند از تأثیرپذیری نسبت به محرک‌های خارجی، ایجاد یک جریان عصبی که نمایانگر تاثیر محرک است، هدایت جریان عصبی از یک نقطهٔ دستگاه به نقطهٔ دیگر و سرانجام انتقال آن از یک واحد عصبی به یک واحد دیگر.

در این مقاله از سری مقالات دکتر جباری ، به طور اختصاصی به معرفی و بررسی وظایف سیستم عصبی خواهیم پرداخت اما شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله دستگاه عصبی را مطالعه کنید.

وظایف سیستم عصبی

عملکرد اصلی سیستم عصبی انسان

عملکرد اصلی و وظایف سیستم عصبی در ۳ گزینه خلاصه می شود:

•  دریافت پیامهای حواس
•  ترکیب داده‌ها 
• اعمال حرکات

 دریافت پیامهای حواس

این مورد از وظایف سیستم عصبی عبارت است از جمع‌آوری اطلاعات از گیرنده‌های حسی که وضعیت داخل و خارج بدن را درک می‌کنند. سپس این اطلاعات به‌وسیله‌ی عصب‌ها و نورون‌های آوران و به‌منظور پردازش بیشتر به دستگاه عصبی مرکزی (CNS) مخابره می‌شوند.

ترکیب داده ها و هماهنگی

عمل هماهنگی از جمله وظایف سیستم عصبی، نتیجه‌ی عبور مقادیر زیادی از اطلاعات حسی از درون دستگاه عصبی مرکزی در هر زمان می‌باشد.

این اطلاعات بررسی شده، با یکدیگر مقایسه می‌شوند و سپس برای تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است این اطلاعات در حافظه ذخیره شده و یا به دست فراموشی سپرده شوند.

این مورد از وظایف سیستم عصبی در بخش ماده‌ی خاکستری مغز و نخاع صورت گرفته و توسط نورون‌های رابط انجام می‌شود. تعداد زیادی از نورون‌های رابط همراه با هم کار کرده و شبکه‌های پیچیده‌ای را ایجاد می‌کنند که این قدرت پردازشی را ایجاد می‌کند.

اعمال حرکات 

زمانی که شبکه‌ی نورون‌های رابط در دستگاه عصبی مرکزی اطلاعات حسی را پردازش کرده و در مورد پاسخ مناسب تصمیم گرفتند، نورون‌های وابران را تحریک می‌کنند.

نورون‌های وابران (که با نام نورون‌های حرکتی نیز شناخته می‌شوند)، سیگنال‌های عصبی را از ماده‌ی خاکستری دستگاه عصبی مرکزی و از طریق اعصاب دستگاه عصبی محیطی، به سلول‌های هدف منتقل می‌کنند. سلول‌های هدف ممکن است عضله‌ی صاف، قلبی، اسکلتی و یا بافت یک غده باشند.

سپس سلول‌های هدف یک هورمون را ترشح کرده و یا بخشی از بدن را حرکت می‌دهند.

 این فعالیت‌های عصبی به طور کلی در دو جهت انجام می‌گیرند:

1. تنظیم فعالیت‌های درونی بدن و تنظیم موقعیت جانور نسبت به محیط اطراف. 
2. البته در اغلب موارد، هر دو نوع تنظیم عصبی داخلی و خارجی با هم کار می‌کنند.

وظایف سیستم عصبی

 دریافت حواس هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن از راه نورون‌ها، و سیناپس‌ها به گردآوری اطلاعات و داده‌ها می‌پردازد. دستگاه عصبی از سلولهای عصبی قابل تحریک و سیناپس‌هایی پایه ریزی می‌گردد که سلول‌ها را به یکدیگر یا به مراکز سراسری و یا به دیگر نورونها متصل می‌کنند. 

کارکرد این نورونها بر پایه تحریک و بازدارندگی است. روش ارتباط میان سلولهای عصبی است که تعیین کننده کارکرد آنها می‌باشد. رشته‌های عصبی آوران محرک‌های عصبی را از گیرنده‌های حسی به مغز و نخاع هدایت می‌کنند. پردازش اطلاعات در نهایت با ترکیب داده‌ها و فقط در مغز صورت می‌پذیرد. 

پس از پردازش اطلاعات در مغز، فرمان‌های عصبی از طریق مغز و نخاع به ماهیچه‌ها و اندامها هدایت می‌شوند که به این فرایند اعمال حرکت گفته می‌شود. در ادامه مقاله انواع وظایف سیستم عصبی انسان را معرفی و با هم بررسی خواهیم کرد.

انواع وظایف سیستم عصبی در بدن انسان

وظایف سیستم عصبی موارد بسیار زیادی را در بر می گیرد که در این جا به برخی از وظایف کلی تر و مهمتر آن اشاره می کنیم:

هماهنگ کننده حرکت قطعات بدن

اصلی ترین مورد از وظایف سیستم عصبی، دریافت اطلاعات و ایجاد پاسخ به یک محرک معین است. اطلاعات و پاسخ می‌تواند ساده، ضعیف یا پیچیده باشد.

به عنوان مثال، هنگامی‌ که یک جسم داغ با دست لمس می‌شود، دمای آن به سرعت به سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌شود و پاسخ آن یک بازتاب فوری در برداشتن دست از طریق عملکرد عضلات اسکلتی است.

چند مورد از این دست حوادث همچنین می‌تواند منجر به شکل گیری یادگیری شود و حافظه طولانی مدت رمزگذاری شده و به عنوان یک سری از اتصالات عصبی در مغز ایجاد شود.

از طرف دیگر، اطلاعات دریافتی محرکی است که می‌تواند احساس نوشیدنی سرد در یک روز گرم باشد، جایی که بدن با احساس لذت به آن پاسخ می‌دهد.

این پاسخ از طریق فعالیت عصبی در قسمت‌های مختلف بدن بیان می‌شود. از طرف دیگر این طیف، محرک می‌تواند غیرمستقیم باشد، مانند صدای خش خش برگ‌ها در یک جنگل آرام که نشانگر حرکت آرام حیوانات بر روی آن‌ها است.

هر محرک می‌تواند در سیستم عصبی آبشاری از پیام‌های عصبی ایجاد کند که منجر به پاسخ شود.

وظایف سیستم عصبی

بدن انسان ممکن است با افزایش آدرنالین به صدای حرکت حیوانات بر روی برگ‌ها پاسخ دهد و این افزایش آدرنالین موجب تغییر وضعیت متابولیکی عضلات اسکلتی، صاف و قلبی شود.

از سوی دیگر با استفاده از مکانیسم حافظه طولانی مدت رمزگذاری شده، سیستم عصبی می‌تواند حافظه را بازیابی کند و سعی کند احتمال این که حیوان یک مار سمی باشد را یادآوری کرده‌ و بهترین مسیر ممکن برای فرار را به یاد بیاورد.

بخش عمده این عملکردها تقریباً بلافاصله بعد از دریافت محرک اتفاق می‌افتد. برخی از قسمت‌‌های سیستم عصبی می‌توانند اطلاعات مربوط به محرک‌‌ها را چنان پیچیده و عمیق رمزگذاری کنند که فردی با تجربه مجدد حوادث خطرناک قبلی، لحظه‌‌های دردناک آن و تمام پاسخ‌‌های فیزیولوژیکی مربوط به محرک را تجربه کرده و به دقت به یاد آورد.

درک و پاسخ به احساسات

از جمله حالت‌‌های اصلی ورود به سیستم عصبی، تکانه‌‌های الکتریکی ناشی از اندام‌‌های حسی است. به منظور ادغام اطلاعات و ارزیابی ماهیت دنیای خارجی، لمس، صدا، دیدن، بو‌ئیدن و چشیدن به سیستم عصبی منتقل می‌شود.

به طور مشابه، تعدادی از نورون‌ها به عنوان حسگر برای وضعیت داخلی بدن عمل می‌کنند. از جمله این نورون‌ها می‌توان به نورون‌‌های حسی در چشم، بینی و زبان اشاره کرد. این نورون‌های حسی می‌توانند فرد را از وجود غذای خوشمزه آگاه سازند و میل به خوردن را در او تحریک  کنند.

پس از مصرف مواد غذایی، سلول‌های عصبی در سیستم گوارش می‌توانند کشش عضلات معده را حس کنند. هنگامی ‌که این اطلاعات به سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌شود، یک واکنش سیری ایجاد می‌شود که موجب ارسال پیام احساس «پر بودن» و تمایل به قطع غذا خوردن به مغز می‌شود.

این‌ها پاسخ‌های پیچیده‌ای هستند که مستقیماً شامل یک سلول ماهیچه‌ای نمی‌شوند. یک ادغام پیچیده‌تری در این مرحله اتفاق می‌افتد، جایی که حافظه، یادگیری، شناخت و وضعیت عاطفی بر پاسخ فیزیولوژیکی ایجاد شده توسط سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد.

وظایف سیستم عصبی

اندیشه و پردازش

در حالی که سیستم عصبی می‌تواند به عنوان مرکز دریافت، پردازش و انتقال اطلاعات در نظر گرفته شود، عملکرد آن در اکثر ارگانیسم‌‌ها پیچیده است. این عملکرد پیچیده در انسان برای تفکر، استدلال، زبان، ادراک و گفتار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بخش‌‌هایی از سیستم عصبی مرکزی حرکات عضلانی ارادی وغیر ارادی را کنترل می‌کند، از جمله این حرکات می‌توان به حرکات دست و پا و حرکات لوله‌های گوارشی اشاره کرد.

این بخش از سیستم عصبی برای حفظ تعادل، تنظیم دمای داخلی و ریتم شبانه روزی بدن بسیار مهم است. میزان تنفس، فشار خون و ضربان قلب نیز توسط سیستم عصبی تعدیل می‌شود.

سیستم عصبی این عمل خود را با سیستم غدد درون ریز ادغام می‌کند تا بدن بتواند با هماهنگی و تنظیم دقیق به یک محرک پاسخ دهد.