گرفتگی رگ های مغزی و ارتباط آن با سکته مغزی
بیماری شریان کاروتید زمانی اتفاق می‌افتد که رسوبات چربی (پلاک‌ها)، رگ‌های خونی (نام این رگ‌های خونی شریان‌های کاروتید است) را که خون را به مغز شما می‌رسانند مسدود می‌کنند. این انسداد رگ‌ها، جریان خون و اکسیژن به مغز را کاهش می‌دهد و منجر به آسیب یا مرگ سلول‌های مغز می‌شود و همین موضوع نیز احتمال سکته مغزی را مستقیما افزایش می‌دهد.
سکته مغزی، مغز شما را از اکسیژن محروم می‌کند. در عرض چند دقیقه، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند.
درمان بیماری شریان کاروتید معمولاً شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی، داروها و گاهی اوقات جراحی است.
آشنایی با بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب
جریان خون به مغز
قلب از طریق دو مجموعه شریان، شریان‌های کاروتید و شریان‌های مهره‌ای، خون را به سمت مغز پمپاژ می‌کند. شریان‌های کاروتید در جلوی گردن قرار دارند. شریان‌های کاروتید به شریان‌های خارجی و داخلی نزدیک بالای گردن تقسیم می‌شوند و شریان‌های کاروتید خارجی خون را به صورت می‌رسانند و شریان‌های کاروتید داخلی به داخل جمجمه می‌روند. این شریان‌ها خون را به دو سوم جلویی مغز می‌رسانند.
از آنجایی که مغز برای تامین خون خود تنها به دو مجموعه از شریان‌های اصلی متکی است، سالم بودن این شریان‌ها بسیار مهم است. اغلب، علت زمینه‌ای سکته مغزی ایسکمیک، شریان‌های کاروتید مسدود شده با تجمع چربی به نام پلاک است.
شرایط و علت اصلی هر چه باشد، بسیار مهم است که جریان خون و اکسیژن مناسب در اسرع وقت به مغز بازگردانده شود. بدون اکسیژن و مواد مغذی مهم، سلول‌های مغزی آسیب می‌بینند یا در عرض چند دقیقه می‌میرند. اگر سلول‌های مغز بمیرند، نمی‌توانند بازسازی شوند و ممکن است آسیب‌های مخربی رخ دهد که گاهی منجر به ناتوانی‌های جسمی، شناختی و ذهنی می‌شود.
پیامد مسدود شدن یک سرخرگ مغز ؟!
سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که پلاک باعث انسداد شریان شود و آن ناحیه از مغز از خون محروم شود که این به اعصاب مغز آسیب می رساند و آن را از بین می برد. در نتیجه، بخشی از بدن که توسط ناحیه آسیب دیده مغز کنترل می شده، نمی‌تواند به درستی کار کند.
تنگی شریان داخل جمجمه چیست؟!
تنگی داخل جمجمه، تنگی عروق داخل مغز است. این باریک شدن رگ‌های خونی باعث کاهش جریان خون به ناحیه‌ای از مغز می‌شود که رگ‌های آسیب‌دیده ترمیم می‌کنند. تنگی شریان داخل جمجمه ای از سه راه می‌تواند منجر به سکته شود:
- پلاک می تواند بزرگ و بزرگ‌تر شود، شریان را به شدت باریک کرده و جریان خون به مغز را کاهش دهد. پلاک در نهایت می‌تواند به طور کامل شریان را مسدود کند (انسداد).
- پلاک می‌تواند دیواره سرخرگ را زبر کند و شکلش را تغییر دهد و باعث تشکیل لخته‌های خون و مسدود شدن جریان خون به مغز شود.
- پلاک ممکن است پاره و جدا شود و به سمت پایین حرکت کند و در یک سرخرگ کوچک تر قرار بگیرد و جریان خون به مغز را مسدود کند.
سکته مغزی ایسکمیک چیست؟
سکته مغزی ایسکمیک یکی از سه نوع سکته است. به آن ایسکمی مغز و ایسکمی مغزی نیز گفته می‌شود.
این نوع سکته در اثر انسداد شریان خونرسانی به مغز ایجاد می‌شود. انسداد، جریان خون و اکسیژن به مغز را کاهش می‌دهد و منجر به آسیب یا مرگ سلول های مغز می‌شود. اگر گردش خون به سرعت بازسازی نشود، آسیب مغزی می تواند دائمی باشد.
تقریباً ۸۷ درصد از سکته های مغزی، سکته مغزی ایسکمیک هستند.
از دیگر سکته های مغزی عمده، سکته هموراژیک است که در آن یک رگ خونی در مغز پاره می‌شود و باعث خونریزی می‌شود. این خونریزی بافت مغز را فشرده می‌کند و به آن آسیب می رساند یا از بین می‌برد.
سومین نوع سکته، حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است که به عنوان سکته کوچک نیز شناخته می‌شود. این نوع سکته در اثر انسداد موقت یا کاهش جریان خون به مغز ایجاد می‌شود. علائم معمولا خود به خود ناپدید می‌شوند.
سکته مغزی ایسکمیک تا حد زیادی شایع‌ترین نوع سکته مغزی است که اکثریت سکته‌های مغزی را به خود اختصاص می‌دهد.
در بیش‌تر موارد، شریان‌های کاروتید یا مهره به طور کامل مسدود نمی‌شوند اما تنها جریان کوچکی از خون به مغز می‌ریزد. کاهش جریان خون به مغز سلول‌ها را از مواد مغذی محروم می‌کند و به سرعت منجر به اختلال در عملکرد سلول‌ها می‌شود. با توقف عملکرد بخشی از مغز، علائم سکته مغزی رخ می‌دهد. در طول سکته مغزی، یک ناحیه مرکزی وجود دارد که خون تقریبا به طور کامل قطع می‌شود و سلول‌ها در عرض پنج دقیقه می‌میرند. با این حال، ناحیه بسیار بزرگ‌تری وجود دارد که به نام نیم سایه ایسکمیک شناخته می‌شود که هسته سلول‌های مرده را احاطه کرده است. نیم سایه ایسکمیک متشکل از سلول هایی است که آسیب دیده‌اند و نمی‌توانند عمل کنند، اما هنوز زنده هستند. این سلول‌ها سلول های بیکار نامیده می‌شوند و می‌توانند در این حالت حدود سه ساعت زنده بمانند.
علائم سکته مغزی را بشناسید
علائم هشدار دهنده شامل برخی یا همه علائم زیر می‌باشند که معمولا ناگهانی رخ می‌دهند:
- سرگیجه، حالت تهوع یا استفراغ
- سردرد شدید غیر معمول
- گیجی، سردرگمی یا از دست دادن حافظه
- بی حسی، ضعف در بازو، پا یا صورت، به خصوص در یک طرف
- گفتار غیر طبیعی یا نامفهوم
- مشکل در درک مطلب
- از دست دادن بینایی یا مشکل در بینایی
با توجه به مطالب گفته شده در قسمت سکته مغزی ایسکمیک، میتوان نتیجه گرفت که بیماری شریان کاروتید، یکی از اصلی‌ترین و مستقیم‌ترین علل سکته از نوع ایسکمیک است.
با این وجود بد نیست به سراغ ریسک فاکتور‌ها و عوامل خطر سازی که باعث گرفتگی رگ‌های مغزی می‌شوند برویم تا با شناسایی آن‌ها بتوانیم آن‌ها را کاهش دهیم.
عوامل خطرساز گرفتگی رگ‌های مغز
عواملی که خطر ابتلا به بیماری شریان کاروتید را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- فشار خون بالا: فشار بیش از حد بر روی دیواره شریان‌ها می‌تواند آن‌ها را ضعیف کرده و در برابر آسیب، آسیب پذیرتر کند.
- مصرف تنباکو: نیکوتین می‌تواند پوشش داخلی رگ های شما را تحریک کند. سیگار همچنین ضربان قلب و فشار خون شما را افزایش می‌دهد.
- دیابت: دیابت توانایی شما برای پردازش موثر چربی‌ها را کاهش می‌دهد و شما را در معرض خطر بیش‌تر فشار خون بالا و گرفتگی رگ‌ها قرار می‌دهد.
- سطوح بالای چربی خون: سطوح بالای کلسترول لیپوپروتئین با تراکم کم و سطوح بالای تری‌گلیسیرید، چربی خون، تجمع پلاک‌ها را تقویت می‌کند.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از بستگان مبتلا به آترواسکلروز یا بیماری عروق کرونر باشد، خطر ابتلا به بیماری شریان کاروتید بیش‌تر می‌شود.
- سن: شریان‌ها با افزایش سن انعطاف کم‌تری پیدا می‌کنند و بیش‌تر مستعد آسیب می‌شوند.
- چاقی: اضافه وزن احتمال ابتلا به فشار خون بالا، گرفتگی رگ و دیابت را افزایش می‌دهد.
- ایست تنفسی در خواب: دوره های متوالی توقف تنفس در شب ممکن است خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
- فقدان ورزش: باعث فشار خون بالا، دیابت و چاقی که به شریان‌های شما آسیب می رسانند، می‌شود.
مهمترین قدم: جلوگیری از گرفتگی رگ‌ها
برای جلوگیری یا کند کردن پیشرفت بیماری شریان کاروتید، این پیشنهادات را در نظر بگیرید:
- سیگار نکشید: چندین سال پس از ترک سیگار، خطر سکته مغزی در یک سیگاری سابق مشابه افراد غیرسیگاری است.
- وزن مناسب را حفظ کنید: اضافه وزن به عوامل خطر دیگری مانند فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و آپنه خواب کمک می‌کند.
- کلسترول و چربی را محدود کنید: کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده، تجمع پلاک‌ها را در شریان‌های شما کاهش می‌دهد.
- از انواع میوه ها و سبزیجات استفاده کنید: میوه و سبزیجات حاوی مواد مغذی مانند پتاسیم، فولات و آنتی اکسیدان هستند که از شما در برابر TIA یا سکته مغزی محافظت می‌کنند.
- نمک را محدود کنید: نمک اضافی (سدیم) ممکن است فشار خون را در افرادی که به سدیم حساس هستند افزایش دهد.کارشناسان توصیه می‌کنند که بزرگسالان سالم کم‌تر از ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم در روز مصرف کنند.
- به طور منظم ورزش کنید: ورزش می‌تواند فشار خون شما را کاهش دهد، سطح کلسترول لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL) – کلسترول “خوب” – را افزایش دهد و سلامت کلی رگ های خونی و قلب شما را بهبود بخشد. ورزش همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می‌کند.
- الکل را محدود کنید.
- شرایط مزمن را کنترل کنید: مدیریت شرایطی مانند دیابت و فشار خون بالا به محافظت از شریان‌ها کمک می‌کند.