فتق دیسک کمر: علائم، علل تشخیص و درمان
فتق دیسک کمر
راهنمایی جامع حاوی تمام اطلاعات مورد نیاز در مورد فتق دیسک کمر
ممکن شما ستون فقرات را، یک ساختار انعطاف پذیر یکپارچه در نظر بگیرید، اما ستون فقرات، در حقیقت مجموعه ای از بخش‌های کوچک و متحرک است که به منظور حرکت مناسب، به طور هماهنگ با یکدیگر در ارتباطند. اما بعضی اوقات، ممکن است یکی از این بخش ها مانند دیسک‌ها که برای مهره‌های شما، مانند یک بالش عمل می کنند، از این هماهنگی خارج شوند. با آسیب دیدن دیسک ها، آن ها می توانند با حمله به ریشه‌های عصبی منشعب از نخاع باعث ایجاد درد شوند.
دیسک‌های لغزش یافته یا پاره شده، یک عارضه نسبتا شایع هستند که معمولا روی نواحی کمر و گردن تاثیر گذارند. البته، این عارضه میتواند در هر نقطه دیگری از ستون فقرات نیز رخ دهد.
فتق شدن دیسک کمر علائم خاصی نداشته و به همین علت، معمولا بسیار از افراد تنها به واسطه ی عکسبرداری به دلیل مشکلات دیگر، از بیماری خود اطلاع پیدا میکنند.
به گفته پزشکان، معمولا فتق دیسک کمر به تنهایی باعث مراجعه ی مردم به پزشک نمیشود. این عارضه زمانی برای افراد مشکل ساز میشود که بخشی از دیسک فتق شده باعث فشردگی عصب ها میشود. که با مسائل مهمی مثل درد و اختلال در تحرک همراه است.
تعریف فتق دیسک کمر
همان طور که ذکر شد، دیسک‌های ستون فقرات، مهره ها را از یکدیگر جدا کرده و از ساییدگی آن ها جلوگیری می کنند. تحمل وزن بدن یا مقاومت و جذب ضربه، بدون دیسک ها، امکان پذیر نیست.
علاوه بر نقش حفاظتی، انعطاف‌پذیری ستون فقرات و انجام حرکاتی از قبیل چرخش و خم شدن ، بدون دیسک کمر امکان پذیر نیست.
دیسک ها دارای یک لایه خارجی سخت به نام آنولوس فیبروزوس و یک هسته مرکزی ژل مانند و نرم به نام نوکلئوس پولپوزوس هستند. هر دیسک، به کمک فیبر هایی که در اطرافش قرار دارد، به مهره متصل شده و در محل خود باقی میماند.
فتق دیسک کمر
حال اگر این لایه خارجی اطراف دیسک پاره شود، ژل مرکزی آن به کانال نخاعی،کانالی که نخاع و مایع نخاع در آن قرار دارند، نشت میکند. با نشت این ژل و حتی در مواردی بخشی از لایه بیرونی دیسک، به کانال نخاعی، به ریشه‌های عصبی درون این کانال فشار وارد میشود.
با وارد شدن فشار به ریشه های عصبی، درد شدیدی در کمر به همراه حس ضعف در دست و پا ها بوجود می آید. به دلیل مسدود شدن سیگنال های عصبی، احتمال بروز بی حسی نیز وجود دارد. یکی دیگر از مشکلات این عارضه، بروز التهاب و درد عصبی، به علت ترشح محرک های شیمیایی در کانال نخاعی، توسط ژل مرکزی دیسک است.
عوامل تاثیرگذار بر فتق شدن دیسک
افزایش سن
با گذشت زمان، حجم مایعات دیسک های ستون فقرات به طور تدریجی کاهش می یابد، که به آن بیماری دژنراتیو دیسک گفته میشود. با تحلیل تدریجی دیسک، در سطح بیرونی آن ترک بوجود می آید، که باعث نشت ژل مرکزی دیسک می شود.
به گفته پزشکان، ترک های بوجود آمده در اثر افزایش سن، ابتدا ریز هستند ولی به مرور زمان مانند پارگی لاستیک اتومبیل، بزرگتر شده، و باعث نشت ژل به کانال نخاعی می شوند.
ضربه و تروما
ضربه دومین عامل شایع فتق شدن دیسک است. بلند کردن یا تاب دادن اشیاء سنگین، میتواند به دیسک فشار زیادی وارد کرده و آن را پاره کند. ضربه شدید مانند تصادف با اتومبیل یا افتادن از بلندی، نیز از عوامل پاره شدن دیسک هستند.
طبق تحقیقات، دیگر عوامل موثر در بروز فتق دیسک کمر، اضافه وزن و سابقه خانوادگی شما هستند.
علائم افراد مبتلا به فتق دیسک کمر
همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شد، فتق دیسک کمر معمولا در ناحیه پایین کمر و گردن (ستون فقرات کمری و گردن) رخ میدهد. این نواحی، بر خلاف ناحیه وسط کمر (ستون فقرات قفسه سینه) بیش‌ترین حرکت و انعطاف پذیری را دارند، و به همین علت پارگی دیسک در آن ها بیشتر بوده و مایع مرکزی بیشتری از آن ها خارج میشود.
در صورتی که فتق دیسک کمر شدید نبوده و به عصب ها فشاری وارد نشود، ممکن است علائم خاصی نداشته باشد.
فتق دیسک کمر
اما در کسانی که بیماری آن ها شدیدتر است و بر عصب های آن ها تاثیر می‌گذارد، درد، معمولا شدید و غیرقابل‌تحمل بوده و در یک طرف بدن حس می شود که ممکن است در صورت فتق دیسک گردن به دست، و در صورت فتق دیسک کمر به پا سرایت کند.
علایم و نشانه‌های دیگر این بیماری عبارتند از:
- احساس درد در یک طرف بدن.
- بروز درد هنگام عطسه یا قرار گرفتن در بعضی موقعیت ها.
- بی حسی، مورمور شدن، یا سوزش به دلیل فشرده شدن عصب.
- بروز یا افزایش درد هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن یا خم شدن.
- عدم توانایی بلند کردن یا نگه داشتن اشیا به دلیل ضعف یا اسپاسم ماهیچه‌ای.
- مشکل بودن حفظ تعادل و یا لنگی به دلیل ضعف یا درد.
- عکس‌العمل های کند.
- دشواری هنگام برخواستن از حالت نشسته.
- عدم توانایی ثابت ماندن در یک موقعیت.
- ایستادن ضعیف.
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه (که میتواند نشان‌دهنده سندرم کودا اکوینا که یک حالت پزشکی اورژانسی است، باشد).
تشخیص فتق شدن دیسک
برای تشخیص دیسک فتق شده، باید به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. یکی از عوارض احتمالی دیسک فتق شده، کمر درد و پا درد همزمان است.
با مراجعه به پزشک، احتمالا از شما تست “بلند کردن پای راست” گرفته میشود، در این تست شما دراز کشیده، و سپس باید یک پای خود را به سمت بالا صاف کنید، در صورت ابتلا به فت دیسک کمر و وجود فشار روی عصب ها، با این حرکت در پای خود فشار و درد حس خواهید کرد. سپس پزشک برای اطلاعات بیشتر، از شما در مورد بی‌حسی، ضعف یا کند بودن عکس‌العمل هایتان سوال می کند.
پس از این مرحله، معمولا باید تصویربرداری انجام شود. برخی از این تصویربرداری ها عبارتند از:
تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا MRI
در این نوع عکس برداری، ستون فقرات و بافت های نرم و عصب های اطراف آن به خوبی قابل مشاهده هستند. MRI بهترین روش عکس برداری برای تشخیص دیسک فتق شده است.
مطالعات هدایت عصبی NCS)) و الکترومایوگرام EMG))
در این روش ها، با استفاده از ایمپالس‌های الکتریکی، تاثیر فشار دیسک فتق شده بر عصب ها را اندازه‌گیری میکنند. البته این دو روش، شامل تست‌های معمول تشخیص فتق شدن دیسک نبوده و تنها در مواقعی که بیمار دارای مشکلات عصبی نظیر بی حسی و درد باشد، یا MRI و معاینات فیزیکی بی‌نتیجه باشند، مورد استفاده قرار میگیرند.
اشعه‌ی ایکس
در این روش، بافت‌های نرم مانند دیسک‌ها و اعصاب، به خوبی قابل تشخیص نیستند و به همین علت معمولا از آن برای تشخیص دیسک های فتق شد استفاده نمیشود. اما ممکن است به عنوان یک روش اولیه برای تشخیص اختلالات احتمالی دیگر مانند خار های استخوانی یا شکستگی استفاده شود.
فتق دیسک کمر
روش های درمان بدون جراحی دیسک فتق شده
دیسک‌های فتق شده در اغلب موارد، با روش های محافظه کارانه قابل درمان بوده و نیازی به جراحی ندارند.
به گفته ی پزشکان، در درمان بدون جراحی دیسک های فتق شده، حتی در مواردی که ژنتیک نیز دخیل باشد، استراتژی واحدی وجود ندارد ، بلکه درمان با اتخاذ شیوه‌های سالم زندگی همراه با برخی روش های دیگر مانند فیزیوتراپی انجام می شود.
شما می تواند برای بهبود خود علاوه بر فیزیوتراپی و داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک، موارد زیر را نیز رعایت کنید:
- رسیدن به یک وزن سالم. اضافه وزن، فشار وارده به ستون فقرات را افزایش میدهد، بنابراین با کاهش وزن ممکن است از درد شما کاسته شود.
- ترک سیگار. سیگار علاوه بر افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر، یک عامل عمده در بروز بیماری‌های دژنراتیو دیسک، به ویژه در ناحیه کمر و گردن است.
- ترک کم تحرکی. استراحت زیاد علارغم وسوسه انگیز بودن، میتواند منجر به تضعیف بیشتر ماهیچه ها شود.
- انجام ورزش های تقویت کننده مرکز بدن. شما باید کمربند عضلانی خود، در ناحیه شکم و کمر را تقویت کنید. برای اینکار، میتوانید در مورد انواع ورزش ها، با پزشک خود مشورت کنید.
- تزریق ژل استروئید اپیدورال: تزریق ژل استروئید اپیدورال یا ESI یک روش کم تهاجمی است که که میتواند در عصب آسیب‌دیده، التهاب را کاهش دهد. این کاهش التهاب معمولا تا سه ماه دوام میاورد، که تا آن زمان به احتمال زیاد کمر شما بهبود کافی پیدا کرده است.
درمان دیسک فتق شده با جراحی
در صورت عدم موفقیت روش های بدون جراحی و ادامه ی علائم بیش از سه ماه، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید. جراحی های دیسک اغلب سرپایی هستند و کم‌تر از یک ساعت طول میکشند.
جراحی های ستون فقرات طی سال های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته و اغلب افراد می توانند در همان روز، تنها از چند ساعت بعد عمل، به منزل برگردند.
برای درمان فتق دیسک کمر، به طور عمده دو نوع عمل جراحی انجام میشود:
میکرودیسکتومی
در این روش، برای کاهش فشار از روی ستون فقرات، بخش‌هایی از دیسک حذف می شوند. از این رو گاهی به میکرودیسکتومی، عمل میکرودیکامپرشن نیز، اطلاق می شود.
لامینکتومی
در لامینکتومی برای ایجاد فضای بیشتر برای عصب ها و ستون فقرات، بخشی از استخوان مهره برداشته می شود.
برای درمان دیسک های فتق شده در ناحیه گردن، دو روش دیگر نیز وجود دارند:
برداشتن دیسک قدامی گردن با فیوژن (ACDF) یا جایگزینی دیسک گردن (CDR)
در هر دوی این جراحی ها، دیسک گردن برداشته شده و به جای آن یک دیسک دیگر قرار داده می شود، اگر این دیسک با پیوند استخوان جایگذاری شود به آن ACDF و اگر دیسک مصنوعی باشد به آن CDR گفته می شود.
میکرو لامینورفورامینوتومی
در این جراحی، جهت ایجاد فضای بیشتر برای عصب ها، یک قطعه استخوان کوچک را از مهره‌های شما جدا میکنند.
در اغلب بیماران پس از جراحی علائمی مثل درد، بی حسی و ضعف بلافاصله رفع میشوند. اما با این حال، ممکن است برای ترمیم کامل عصب ها، به هفته ها یا ماه ها زمان نیاز باشد.
با توجه به گستردگی گزینه‌های درمان دیسک فتق شده، بهتر است هر چه زودتر برای پیگیری درمان به پزشک مراجعه کنید.
با گذر زمان درمان شما میشود. بنابراین اگر درد دارید و دیگر از تحمل آن خسته شده اید با مراجعه ی هرچه سریعتر به پزشک، زندگی خود را بهبود دهید.
فتق دیسک کمر
سوالات متداول
چه عواملی باعث فتق دیسک میشوند؟
افزایش سن، ضربه، کشش بیش از حد، اضافه وزن و ژنتیک همگی از عوامل موثر در این بیماری هستند و معمولا ترکیبی از این موارد موجب فتق دیسک میشوند.
در صورت عدم درمان چه اتفاقی رخ میدهد؟
پاسخ این سوال به نوع و شدت فتق دیسک و تاثیر آن بر شما تاثیر بستگی دارد. در صورتی که علائمی در خود مشاهده نکنید، شاید نیازی به درمان نداشته باشید، اما در غیر اینصورت، بدون اقدام برای درمان، علائم بدتر خواهند شد. زیرا در بسیاری از موارد به علت درد، فعالیت فیزیکی کاهش میکند که باعث تضعیف ماهیچه‌های پشتی ستون فقرات میشود.
آیا امکان درمان دیسک‌ها بدون عمل جراحی نیز وجود دارد؟
بله، بسیاری از مردم بدون جراحی با تغییر سبک زندگی و تقویت ماهیچه های پشت از طریق ورزش های ملایم، شرایط خود را بهبود میدهند. پزشک شما نیز برای کمک به شمامی تواند دارو های مسکن و فیزیوتراپی را تجویز کند.
آیا دیسک فتق شده و دیسک سرخورده، یکی هستند؟
بله، این دو عارضه یکسانند و اصطلاح دیگری با نام دیسک پاره شده، نیز دارند.