Multiple sclerosis, MRI scan

آتروفی مغز

آتروفی مغز چیست؟

یکی از بیماری هایی که در رابطه با مغز می تواند رخ دهد، آتروفی مغز است که به معنای از دست رفتن پیش‌رونده سلول‌های مغزی در طول زمان است. آتروفی به معنای کاهش اندازه و یا از دست رفتن بخشی از بافت در هر یک از اندام‌های بدن است. آتروفی مغزی می‌تواند در کل مغز رخ داده و یا فقط بخشی از مغز را درگیر نماید که در پی آن ممکن است حجمی از بافت مغز از بین رفته و در عملکرد سلول‌های عصبی اختلال ایجاد شود. در ادامه قصد داریم تا کامل در خصوص آتروفی مغز صحبت کرده و راه های پیشگیری از آن را به شما معرفی کنیم.

انواع آتروفی مغزی

در دسته‌بندی‌ای کلی، آتروفی مغزی دو نوع دارد:

  • آتروفی کانونی (focal Atrophy): نوع اول بیماری است که در آن، فقط سلول‌های قسمت‌هایی بخصوص از مغز درگیر می‌شوند. در نتیجه، کارکرد مغز فقط در همین قسمت‌ها دچار خلل می‌شود.
  • آتروفی عمومی/ تعمیم‌یافته (Generalized Atrophy): نوع دوم بیماری است و تأثیر مخرب آن تمامی قسمت‌ها و نواحی مغز را دربرمی‌گیرد.

در دسته‌بندی دیگری، که کمی جزئی‌تر است، آتروفی مغزی را به سه نوع زیر تقسیم می‌کنند:

  • آتروفی مغزی پیش‌رونده (Progressive Atrophy)
  • آتروفی مغزی کانونی حاد (Acute Focal Brain Atrophy)
  • آتروفی مغزی مادرزادی
دلایل آتروفی مغز

علائم آتروفی مغزی چیست؟

علائم آتروفی مغزی می‌تواند عمومی باشد (کل مغز را تحت تاثیر قرار دهد) یا موضعی باشد (فقط یک قسمت از مغز یا یک عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد). علائم عمومی شامل علائم زوال عقل مانند مشکلات حافظه یا تغییر شخصیت است. علائم موضعی شامل تشنج و مشکلات گفتاری، بینایی یا حرکتی است.

علائم عمومی آتروفی مغزی:

علائم عمومی آتروفی مغزی در اثر از دست دادن سلول‌های مغزی در سراسر مغز بوجود می‌آید. ممکن است روزانه یا هر چند وقت یک بار علائم آتروفی مغزی را تجربه کنید. در بعضی مواقع هر یک از علائم زیر می‌تواند شدید باشد:

  • تغییر در خلق و خو، شخصیت یا رفتار
  • مشکل در قضاوت یا تفکر انتزاعی
  • مشکل در حافظه، فکر کردن، صحبت کردن، درک مطلب، نوشتن یا خواندن
  • گمراهی
  • اختلالات یادگیری

علائم موضعی آتروفی مغزی:

اگر آتروفی مغزی در اثر از دست دادن سلول‌های مغزی در یک منطقه خاص از مغز به وجود آید، ممکن است علائم موضعی داشته باشید از جمله:

  • تاری دید یا دوبینی
  • مشکل در تولید یا درک گفتار (آفازی)
  • اختلال در تعادل و هماهنگی
  • ضعف موضعی، از دست دادن حس یا فلج شدن

علائم جدی که ممکن است بسیار خطرناک باشند

در برخی موارد، آتروفی مغزی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اگر شما یا شخصی که با او در ارتباط هستید، یکی از علائم زیر را دارید، فوراً برای درمان آن اقدام کنید:

  • خطرناک بودن برای خود یا دیگران، از جمله رفتار تهدید آمیز، غیر منطقی یا خودکشی
  • تغییر در سطح هوشیاری یا کم‌حواسی، مانند غش کردن یا نداشتن واکنش
  • تغییر در وضعیت ذهنی یا تغییر رفتار ناگهانی، مانند گیجی، هذیان، بی‌حالی، توهم و خیال‌پردازی
  • تشنج
  • تغییر ناگهانی در بینایی، از دست دادن بینایی یا درد چشم
علائم اتروفی مغز

علل ایجاد آتروفی مغزی چیست؟

آسیب‌ها، بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌توانند به سلول‌های مغزی آسیب برسانند و باعث آتروفی شوند.

آسیب‌ها

  • سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون در بخشی از مغز قطع شود. بدون تأمین خون غنی از اکسیژن، سلول‌های عصبی در آن منطقه می‌میرند. عملکردهایی که توسط آن مناطق مغزی کنترل می‌شوند – از جمله حرکت و گفتار – از بین می‌روند.
  • آسیب مغزی آسیبی است که ممکن است در اثر زمین خوردن، تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا ضربه دیگر به سر ایجاد شود.

بیماری‌ها و اختلالات

 

آلزایمر

بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل شرایطی است که در آن سلول‌های مغزی به تدریج آسیب می‌بینند و توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر را از دست می‌دهند. باعث از بین رفتن حافظه و توانایی تفکر می‌شود که در نهایت باعث تغییر در زندگی می‌شود. بیماری آلزایمر که به طور معمول پس از ۶۰ سالگی شروع می‌شود، اصلی‌ترین علت زوال عقل است. این بیماری عامل ۶۰ تا ۸۰ درصد کل موارد است.

فلج مغزی

فلج مغزی یک اختلال حرکتی است که در اثر رشد غیرطبیعی مغز در رحم ایجاد می‌شود. باعث عدم هماهنگی عضلات، دشواری در راه رفتن و سایر اختلالات حرکتی می‌شود.

هانتینگتون

بیماری هانتینگتون یک بیماری ارثی است که به تدریج به سلول‌های عصبی آسیب می‌رساند. این معمولا از اواسط زندگی شروع می‌شود. با گذشت زمان، بر توانایی‌های ذهنی و جسمی فرد تأثیر می‌گذارد که شامل افسردگی شدید و کوریا (حرکات غیرارادی، رقص‌مانند در سراسر بدن) است.

لکودایستروفی ها

لکودایستروفی‌ها گروهی از اختلالات نادر و ارثی هستند که به غلاف میلین آسیب می‌رسانند، غلاف میلین یک پوشش محافظ است که سلول‌های عصبی را احاطه کرده است. معمولا از کودکی شروع می‌شود و می تواند باعث ایجاد مشکل در حافظه، حرکت، رفتار، بینایی و شنوایی شود.

مولتیپل اسکلروزیس

مولتیپل اسکلروزیس، که معمولاً در بزرگسالی شروع می‌شود و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ اطراف سلول‌های عصبی حمله می‌کند. با گذشت زمان، سلول‌های عصبی آسیب می‌بینند. در نتیجه، مشکلات در احساس، حرکت و هماهنگی ممکن است ایجاد شود. با این حال، مانند سایر بیماری‌های ذکر شده، همچنین می‌تواند منجر به زوال عقل و آتروفی مغز شود.

فوق تخصص مغز و اعصاب

عفونت‌ها

  • ایدز یک بیماری است که توسط ویروس HIV ایجاد می‌شود و به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند. گرچه ویروس به طور مستقیم به سلول‌های عصبی حمله نمی‌کند، اما از طریق پروتئین‌ها و سایر مواد آزاد شده به اتصالات بین آنها آسیب می‌رساند. توکسوپلاسموز همراه با ایدز همچنین می‌تواند به سلول‌های عصبی مغز آسیب برساند.
  • اِنسِفالیت به التهاب مغز اشاره دارد. این بیماری اغلب توسط یک تبخال ساده (HSV) ایجاد می‌شود، اما ویروس‌های دیگر مانند نیل غربی یا زیکا نیز می‌توانند باعث آن شوند. این ویروس‌ها به سلول‌های عصبی آسیب می‌رسانند و علائمی مانند گیجی، تشنج و فلجی ایجاد می‌کنند. یک بیماری خودایمنی نیز می‌تواند باعث انسفالیت شود.
  • نوروسیفیلیس یک بیماری است که به مغز و پوشش محافظ آن آسیب می‌رساند. این می تواند در افراد مبتلا به سیفلیس منتقله از راه مقاربتی رخ دهد که به طور کامل درمان نمی‌شوند.

تشخیص آتروفی مغز

روند تشخیص به این بستگی دارد که پزشک به چه شرایطی شک کند. این معمولاً شامل یک معاینه فیزیکی است که به دنبال آن آزمایشهای خاصی انجام می شود. آتروفی مغز در تصویربرداری از مغز موارد زیر را نشان می دهد.

  1. توموگرافی کامپیوتری (CT) ، از اشعه ایکس برای تصویربرداری دقیق از زوایای مختلف  مغز استفاده می کند.
  2. تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) ،  پس از قرار گرفتن مغز در یک میدان مغناطیسی مختصر، تصاویر مغزی را بر روی فیلم ایجاد می کند.

پیشگیری از بیماری آتروفی مغز

برخی از موارد پیشگیری از بیماری آتروفی مغز شامل موارد زیر هستند:

چاقی و مغز

مانند دیابت، چاقی یکی از علل شناخته شده آتروفی مغز است. حتی در افرادی که دارای عملکرد طبیعی هستند، شاخص توده بدنی بالاتر BMI همراه است.

چاقی و دیابت مکانیسم‌های مشابه بسیاری دارند، از جمله مقاومت به انسولین و استرس اکسیداتیو، که هر دو عامل موثر در آتروفی مغز هستند. علاوه بر این، ذخایر چربی، مقادیر زیادی مولکول‌های سیگنالینگ التهابی (سیتوکین‌ها) را تولید می‌کنند که ممکن است به سلول‌های مغزی کمک کنند.

پیوندهای اضافی بین چاقی و کوچک شدن مغز ممکن است حتی اساسی‌تر باشد. حدود ۴۶ درصد از اروپای غربی و فرزندان آن‌ها یک نوع ژن به نام FTO دارند که با توده چربی و چاقی در ارتباط است. وزن افرادی که این ژن را دارند به طور متوسط ​​حدود ۲.۶۴ پوند بیشتر و دارای دور کمر اضافی نیم اینچی در مقایسه با کسانی هستند که فاقد واریانس ژن است.

یافته‌های اخیر نشان می‌دهند که حامل‌های نوع ژن FTO تقریباً هشت درصد از حجم لوب پیشانی و ۱۲ درصد از حجم پس سری (پشت مغز) را دارند، که کوچک تر از افرادی است که این نوع ژن را ندارند. این تغییرات با تفاوت در سطح کلسترول یا فشار خون همراه نبوده و این نشان دهنده یک رابطه مستقل است.

فوق تخصص مغز و اعصاب

اختلالات خواب

اختلال در خواب و اضطراب نیز به از دست دادن حجم مغز کمک می‌کند. افراد مسن نسبتاً سالم با مدت زمان خواب کوتاه، دارای حجم مغز به میزان قابل توجه کوچکتری نسبت به افراد با خواب طولانی تر دارند. علاوه بر این، به ازای هر ساعت کاهش مدت خواب، آن‌ها ۰.۵۹ افزایش سالانه در اندازه بطن‌های پر از خون و ۰.۶۷ درصد کاهش عملکرد شناختی را تجربه می‌کنند. البته خواب و اضطراب کم به هم مرتبط هستند و یک مطالعه نشان داده است که زنان میانسال که دچار پریشانی روانی طولانی مدتی (براساس یک پرسشنامه استاندارد) هستند، در معرض خطر ابتلا به آتروفی متوسط تا شدید ۵۱ درصدی قرار دارند.

سیگار کشیدن و نوشیدن الکل

سیگار کشیدن به عنوان یکی از دلایل کوچک شدن مغز شناخته شده است. مطالعات اخیر این ارتباط را تأیید و گسترش داده است، با شواهدی که نشان می‌دهند هرگونه سابقه سیگار کشیدن در طول زندگی (حتی اگر در حال حاضر سیگار نمی‌کشید) با انقباض سریع تر مغز در ارتباط است. مصرف الکل مزمن نیز باعث کوچک شدن مغز می‌شود، اما به دوز مصرفی آن بستگی دارد.

مکمل‌های طبیعی

مجموعه ای از عواملی که می‌توانند باعث کوچک شدن مغز شوند، می‌تواند دلهره آور باشند، اما خبرهای خوبی وجود دارند. از آنجا که انقباض مغز از همان فرآیندهای اساسی ناشی از سایر علائم پیری ناشی می‌شود، احتمال دارد که قابل پیشگیری باشد. به ویژه در مواردی که زودرس اتفاق می‌افتد. به همین دلیل ما می‌خواهیم اطلاعاتی در مورد مواد مغذی اصلی که از قدرت مغز محافظت می‌کنند، در اختیارتان قرار دهیم. در اینجا چهار ماده مهم مواد مغذی محافظت کننده مغز ذکر شده‌اند:

ویتامین‌های B

ویتامین‌های گروه B برای حمایت از عملکرد متابولیک طبیعی ضروری است، به ویژه در تنظیم هموسیستئین. هموسیستئین بالا، همانطور که دیدیم، منجر به جمع شدن مغز و زوال عقل به شکل قابل توجهی می‌شود، به ویژه در صورت کمبود ویتامین‌های گروه B.

در حال حاضر به طور کلی به افراد مسن توصیه می‌شود که وضعیت بهینه ویتامین B را حفظ کنند. مطالعات نشان می‌دهند که افراد با سطح فولات بالا، سرعت آتروفی مغز کمتری دارند و نرخ تبدیل آن‌ها از اختلال شناختی خفیف به زوال عقل واقعی کمتر است و افرادی که فولات یا B۱۲ مصرف می‌کنند، از ناهنجاری‌های مربوط به ماده سفید مغزی کمتری برخوردار هستند.

اسیدهای چرب امگا ۳

اسیدهای چرب امگا ۳ بخش بزرگ و مهم غشای سلول‌های مغزی را تشکیل می‌دهند، جایی که آن‌ها در طیف گسترده ای از عملکردهای سلولی شرکت می‌کنند. در واقع، ۳۰ تا ۵۰ درصد اسیدهای چرب غشای سلول مغز، اسیدهای چرب اشباع نشده چند زنجیره ای طولانی هستند که شامل گروه حیاتی امگا ۳ می‌باشند. غشای سلول مغز به ویژه از نظر زنجیره ۲۲ کربنی (DHA) غنی است، یک اسید چرب ضروری که فقط از رژیم غذایی گرفته می‌شود.

خوردن انار

انار حاوی مقادیر بسیار بالایی پلی فنول است، که مولکول‌های گیاهی با خاصیت ضد التهابی و محافظت کننده عصبی هستند. مطالعات نشان می‌دهند که مکمل آب انار باعث پیشرفت بیماری مانند آلزایمر می‌شود، که علت اصلی بروز آتروفی مغز است. این محافظت ممکن است از توانایی پلی فنل‌های انار در کاهش یا توقف مرگ سلول‌های مغزی ناشی شود. مطالعات انسانی بهبود قابل توجهی در شناخت حافظه با مصرف روزانه هشت اونس آب انار را نشان می‌دهد و مطالعات آزمایشگاهی با سلول‌های مغزی انسان نشان می‌دهند که پلی فنل‌های انار از سلول‌ها در برابر تغییراتی که در سایر بیماری‌های تخریب عصبی رخ می‌دهند، محافظت می‌کنند.

رزوراترول

رزوراترول یکی از اجزای اصلی انگور قرمز و برخی میوه‌های تیره رنگ است. مطالعات در مورد موش دارای سندرم خستگی مزمن (می‌تواند باعث کوچک شدن مغز شود)، نشان می‌دهند که چهار هفته درمان با رزوراترول فعالیت بدنی روزانه حیوانات را بیش از ۲۰ درصد افزایش می‌دهد.