علت گزگز کردن دست و پا چیست؟
در مواردی مشاهده می شود که دست و پا شروع به گزگز یا سوزن سوزن می کند. حسی که می تواند بسیار آزار دهنده باشد. عوامل زیادی در بروز این حالت وجود دارد که در این مطلب از سایت دکتر جباری، ما قصد داریم شایع ترین علل گزگز کردن دست و پا را به شما معرفی و بررسی کنیم. در ادامه به درمان این حالت نیز خواهیم پرداخت.
علل شایع گزگز کردن دست و پا
ورم عصب؛ دلیل اصلی گزگز کردن دست و پا
گاهی گزگز کردن دست و پا ناشی از ورم عصب می باشد که دردناک است با این حال اغلب خوش خیم است و در اصل زنانی را تحت تاثیر قرار می دهد که کفش های پاشنه بلند و تنگ می پوشند. ورم عصب شبیه عصب باریکش در پا است، اما در واقع رشد غیرطبیعی بافت دور عصب معمولا بین انگشتان سوم و چهارم پا است.
بیمارانی که دچار گزگز کردن دست و پا هستند اغلب احساس خود را شبیه قدم گذاشتن بر روی یک سنگ یا سنگ ریزه کوچک توصیف می کنند. ورم عصب معمولا منجر به درد، سوزش پا یا بی حسی پا در قسمت توپی پا و انگشتان می شود و بیشتر در حین راه رفتن مشخص می شود. درد پا معمولا هنگام نشستن و وقتی دیگر راه نروید، کفش های خود را درآورید و ناحیه مورد نظر را مالش دادید، از بین می رود.
گزگز کردن دست و پا به دلیل الکل
الکل نیز نوعی سم است که به بافت عصبی آسیب می‌زند. نوشیدن بیش از اندازه الکل ممکن است منجر به یک نوع نوروپاتی محیطی به نام نوروپاتی الکلی شود.
این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد و گزگز کردن دست و پا شود. مشکلی که به دلیل آسیب دیدن اعصاب محیطی به وسیله الکل به وجود می‌آید.
براساس مطالعات ۲۵ تا ۶۶ درصد افراد الکلی، دچار نوروپاتی الکلی می‌شوند. همچنین درمان این بیماری، بر کاهش یا ترک مصرف الکل تمرکز دارد.
کم کاری تیروئید
در این بیماری غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. اگرچه این امر غیر معمول است ولی عدم درمان کم کاری شدید تیروئید می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و بی حسی و گزگز کردن دست و پا شود. مکانیسم دقیق چگونگی وقوع این اتفاق ناشناخته است.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی ناشی از آسیب به اعصاب پا، ساق پا و انگشتان پا است. شایع ترین علت نوروپاتی محیطی دیابت است، اما علت های دیگری مثل داروهای مشخص، اعتیاد به مواد الکلی و غیره نیز باعث بوجود آمدن آن می شوند.
شایع ترین علائم این بیماری بی حسی پا، گزگز کردن دست و پا، خواب رفتن پا یا درد شدید در پا و درد بین انگشتان پا می باشد که عموما اولین علائم مشکلات دیگر می باشند. بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد از افراد دیابتی در طول عمر خود به این بیماری مبتلا می شوند.
مورمور شدن دست و پا بر اثر نارسایی کلیه
گزگز کردن دست و پا ممکن است یکی از علائم نارسایی کلیه باشد. دیابت و فشار خون بالا از عواملی هستند که خطر ابتلا به نارسایی‌های کلیوی را افزایش می‌دهند. سایر علائم نارسایی کلیه عبارتند از:
- گرفتگی عضله
- پیچیدگی عضله
- ضعف عضلانی
چنانچه فرد نسبت به هرگونه نارسایی کلیوی مشکوک است، بهتر است به پزشک معالج خود مراجعه کند. نارسایی شدید کلیه با دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.
دیابت معلول در گزگز کردن دست و پا
وقتی قند خون به درستی تنظیم نشود، فرد دیابتی کاهش جریان خون به عصب ها و بافت های دیگر بدن خود را تجربه می کند. آسیب به این عصب ها دائمی می شود و ممکن است در نهایت منجر به گزگز کردن دست و پا، سوزش یا بی حسی انگشت شست پا، ساق پا و پا و همچنین عوارض جانبی دیگر شود. خواب رفتن دست و پا و بی حسی در ساق پا و پا علامت هشداردهنده عوارض جانبی شدیدتر است.
بیماری ام اس در گزگز کردن دست و پا
بی حسی، سوزن سوزن شدن و گزگز کردن دست و پا و دست اولین علامت شایع بیماری ام اس و اختلال خود ایمنی مغز و طناب نخاعی است. علت ام اس ناشناخته است، اما این بیماری باعث وارد شدن آسیب به غلاف میلین لایه محافظ دور سلول های عصبی می شود.
این مساله منجر به خواب رفتن پا و دست و بی حسی پا، گرفتگی عضلانی و ضعف پا و علائم دیگر می شود که بعضی از آنها باعث ناتوان شدن فرد می گردند. بیماری ام اس در بین زنان بیشتر از مردان شیوع دارد.
سندرم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال یا تارس یا تونل قوزک پا که همچنین اختلال عملکرد عصب تیبیال نامیده می شود مشابه سندرم تونل مچ دست است که دست و مچ دست را تحت تاثیر قرار می دهد.
در بیماری سندرم تونل قوزک پا، عصب درشت نی که از قسمت پایین پا تا پا ادامه دارد، یا در نتیجه آسیب دیدگی یا فشار بر عصب در طول زمان صدمه می بیند. با افزایش آسیب دیدگی خواب رفتن پا، گزگز کردن دست و پا و بی حسی پا و همچنین درد، ضعف رفتن پا و احساس سوزش پا بوجود می آید.
بیماری شریانی محیطی
بیماری شریانی محیطی یک اختلال قلبی عروقی است که در آن شریان های ساق پا و پا سفت و تنگ می شود. این بیماری با بیماری قلبی مرتبط است و اغلب با افزایش کلسترول ارتباط دارد. با تنگ و سفت شدن شریان ها، جریان خون به ساق پا و پا کاهش پیدا می کند.
علائمی از قبیل خواب رفتن پا یا گزگز کردن دست و پا و ساق پا معمولا با صاف ایستادن برای مدت طولانی یا با ورزش کردن یا راه رفتن شدت پیدا می کند. علائم دیگر شامل گزگز کردن دست و پا، سرد شدن پوست، خارش یا سوزش پا و ساق پا و ضعف رفتن پا می شود.
فتق دیسک
بی حسی یا احساس سوزش در دست و پا می تواند به خاطر ایجاد فتق دیسک، که معمولا بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری (دیسک بین مهره‌ای L4–L۵)، یا دیسک بین مهره ای پنجم کمری و مهره اول خاجی (دیسک بین مهره ای S1-L۵) ایجاد می شود، و وارد شدن فشار به خاطر سطح بالش مانند قرار گرفته بین استخوان ها یا دیسک هایی باشد که ستون فقرات شما را تشکیل می دهند.
مشکل فتق دیسک معمولاً در سنین میانسالی و نیز برای مردان پیری ایجاد می شود که بطور خاص فعالیت های سخت و سنگین انجام می داده اند. در صورتی که شما به فتق دیسک مبتلا شده اید، ممکن است با درد و بی حسی یا ضعیف شدن یک دست، پا، یا بخش پایین کمر خود مواجه شوید.
تقریبا سخت ترین بیماری گردن دیسک گردن می باشد. ماده غضروفی بین مهره های گردنی جلو می آید و موجب فشار روی اعصاب گردنی می شود و همچنین یک واکنش التهابی بسیار شدید را ایجاد می کند.اغلب درد یا بی حسی یا گزگز مورمور به دست ها تیر می کشد . خصوصا وقتی این درد به دست چپ تیر میکشد عده ای آن را با درد قلبی اشتباه می گیرند و به دنبال درمان ان می روند. درد گاهی فقط در دست ها احساس می شود بدون انکه فرد دردی را در گردن خود به یاد آورد. درمان دیسک گردن بسیار سخت می باشد و اغلب همکاری زیاد بیمار از می طلبد.
کمبود ویتامین
ویتامین E، B1، B6، B۱۲ و نیاسین برای عملکرد صحیح اعصاب ضروری هستند. برای مثال، کمبود B۱۲ می‌تواند منجر به کم‌خونی حاد (آنمی) شود که از علل مهم نوروپاتی محیطی می‌باشد. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین B۶ نیز می‌تواند موجب گزگز کردن دست و پا شود.
گزگز کردن دست و پا به علت سموم
این سموم شامل فلزات سنگین مانند سرب، آرسنیک، جیوه و ترکیبات تالیوم و برخی از مواد شیمیایی صنعتی و زیست محیطی است. همچنین برخی از داروها (به ویژه داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی برای سرطان ریه) و نیز برخی از داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیک می‌توانند در این دسته از سموم قرار گیرند
داروها؛ دلیلی برای گزگز کردن دست و پا
داروهای مختلف ممکن است باعث آسیب عصبی و احساس گزگز کردن دست و پا می شود. در حقیقت، این وضعیت می تواند یک عارضه جانبی رایج در داروهایی باشد که برای درمان سرطان (شیمی درمانی و HIV) استفاده می شود. سایر نمونه های دارویی که ممکن است باعث گزگز کردن دست و پا شود، عبارتند از:
- داروهای ضد تشنج، مانند فنی توئین
- داروهای ضد عفونت، مانند مترونیدازول و داپسون
- داروهای فشار خون یا قلب، مانند آمیودارون یا هیدرالازین
اختلالات خود ایمنی
به طور معمول، سیستم ایمنی، بدن شما را در برابر مهاجمان خارجی محافظت می کند. بیماری خود ایمنی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های خود بدن حمله کند.
گزگز کردن دست و پا به دلیل لوپوس
لوپوس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به بافت های بدن حمله می کند. این می تواند بر روی هر قسمت از بدن، از جمله سیستم عصبی تاثیر بگذارد. گزگز کردن دست و پا می تواند در اثر فشرده شدن اعصاب اطراف به دلیل التهاب یا تورم لوپوس ایجاد شود.
گزگز کردن دست و پا به علت بیماری سلیاک
بیماری سلیاک نوعی بیماری خود ایمنی است که روده باریک را درگیر می کند. واکنش خود ایمنی در صورت مصرف گلوتن رخ می دهد. برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک می توانند علائم نوروپاتی، از جمله گزگز کردن دست و پا داشته باشند. این علائم ممکن است در افراد بدون هیچ گونه علائم گوارشی نیز بروز کند.
فیبرومیالژیا
افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است احساس بی حسی یا گزگز کردن دست و پا را داشته باشند که این مشکل پارستزی نامیده می شود. دو نظریه در مورد چرایی این اتفاق سفتی عضلات و اسپاسم است که باعث می شود عضلات روی اعصاب فشار بیاورند.
این اسپاسم ها به عنوان وضعیتی به نام وازواسپاسم شناخته می شوند ، جایی که رگ های خونی در اندام هایی مانند پا و دست ها دچار اسپاسم شده و از هم بسته می شوند. این باعث می شود خون به سمت آنها نرود و منجر به بی حسی شود.
وقتی عصب درگیر می شود ، این مشکل می تواند باعث ایجاد دردی شود که از پشت شروع می شود و به ساق پا می رسد. بی حسی و ضعف همچنین ممکن است در شانه ، گردن و قفسه سینه نیز ایجاد شود.
اضطراب
افرادی که دچار اضطراب بیش از حد می شوند ممکن است دچار گزگز کردن دست و پا شوند. هایپرونتیلیشن (هایپرونتیلیشن به تهویه ریه، بیشتر از مقداری که بدن نیاز دارد گفته می شود)علامت شایع اضطراب است و با تنفس بسیار سریع مشخص می شود. این امر باعث عدم تعادل در میزان دی اکسید کربن و سطح اکسیژن می شود که ممکن است منجر به گزگز کردن دست و پا شود.
گزگز کردن دست و پا و اضطراب ممکن است از نظر روانشناختی با هم مرتبط باشند. به همین دلیل است که وقتی فردی احساس اضطراب می کند ، ممکن است از احساسات بدنی خود آگاهی بیشتری داشته باشد.
گزگز کردن دست و پا در بارداری
گزگز پا برای افراد باردار شایع است. افراد باردار اغلب در این دوران با احساس گزگز کردن دست و پا خود مواجه می‌شوند. رحم ممکن است با رشد تدریجی جنین روی اعصاب پا فشار وارد کند و این امر به نوبه خود ممکن است باعث گزگز کردن دست و پا شود. نوشیدن آب کافی، تغییر وضعیت نشستن یا خوابیدن و استراحت کردن با بالا نگه داشتن پاها می‌تواند به رفع گزگز کردن دست و پا کمک کند.
با این حال، در صورتی که فرد با هرکدام از وضعیت‌های زیر مواجه شد، بهتر است به پزشک مراجعه کند:
- رفع نشدن گزگز کردن دست و پا
- احساس ضعف در نواحی مختلف بدن
- تورم پا یا سایر اندام‌ها
زمان مراجعه به پزشک
در بسیاری از مواقع هنگامی که بی حسی یا گزگز کردن دست و پا ایجاد می شود، نیاز به ملاقات با پزشک وجود دارد. برای مثال در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله با پزشک ملاقات کنید:
- ایجاد ضعف یا فلج در یک طرف بدن بدون علت مشخص.
- گنگ شدن صحبت های شما در هنگام بیان کردن کلمات.
- ایجاد تغییر ناگهانی در وضعیت بینایی.
- بی حسی به دنبال یک آسیب وارد شده به کمر یا گردن که بطور خاص با از دست دادن هوشیاری همراه بوده باشد.
- از دست دادن امکان کنترل ادرار و مدفوع.
- شرایط بی حسی که با گذشت چند دقیقه بر طرف نشود یا در زمان راه رفتن تشدید گردد.
- ایجاد حالت گیجی، اسپاسم، یا رعشه در بدن.
درمان گزگز کردن دست و پا
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
بیماری‌های زمینه‌ای باید به درستی کنترل شوند تا علائم مرتبط با آن از جمله گزگز کردن دست و پا کاهش یابد:
- افزایش کنترل دیابت برای به حداقل رساندن نوروپاتی محیطی و حتی ترویج بازسازی عصب.
- توجه به کمبود ویتامین بدن و استفاده از مکمل‌های ویتامینی که کمبودشان با آزمایش خون شناسایی شده است.
کمپرس گرم برای گزگز کردن دست و پا
استفاده از کمپرس گرم جریان خون را افزایش می‌دهد و باعث آرامش اعصاب و عضلات می‌شود. استفاده از دوش آب گرم، یک پد گرم یا مرطوب یا لیف حمام و آب گرم در ناحیه مورد نظر نیز به آرامش کمک می‌کند.
بالا نگه‌داشتن منطقه آسیب
بالا نگه‌داشتن دست و پای آسیب‌دیده نیز گردش خون را افزایش می‌دهد. کافی است پاها و دست خود را بر روی یک بالش قرار داده و استراحت کنید.
درمان گزگز کردن دست و پا با دارو
گاهی برخی داروها از جمله داروهای مسکن و آن‌هایی که برای درمان بیماری‌های عصبی مورد استفاده هستند، برای کاهش خواب‌رفتن دست و پا نیز استفاده می‌شوند.
ماساژ برای گزگز کردن دست و پا
ماساژ مناطق دچار بی‌حسی و خواب رفتگی دست و پا نیز گردش خون را افزایش می‌دهد. ماساژ همچنین باعث تحریک عضلات و اعصاب می‌شود و عملکرد کلی را بهبود می‌بخشد. سعی کنید از روغن خردل، نارگیل، یا زیتون برای ماساژ ناحیه با انگشتان دست با حرکت دایره‌ای به مدت پنج دقیقه استفاده کنید.
درمان دستی
درمان برخی از علل گزگز کردن دست و پا ممکن است شامل درمان دستی گردن یا پشت توسط یک متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی باشد. درمان دستی ناراحتی این مناطق را با تراز کردن گردن و پشت کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی در درمان گزگز کردن دست و پا
فیزیوتراپی از انواع روش‌های درمانی برای کمک به کاهش بی‌حسی، خواب رفتن دست و پا، بهبود احساس و بازگرداندن عملکرد کامل در اسرع وقت استفاده می‌کند. روش‌های فیزیوتراپی زیر به درمان گزگز کردن دست و پا کمک می‌کنند:
- درمان با لیزر سرد
- اولتراسوند تراپی
- تحریک الکتریکی عصب (TENS)
- شاک‌ویو تراپی
- ماساژ درمانی
- مگنت تراپی
- اوزون تراپی
- طب سوزنی