سکته مغزی هنگامی اتفاق می‌افتد که جریان خون قسمتی از مغز کاهش یافته یا قطع شود. این امر باعث می‌شود که رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز مختل شود. در این حالت، سلول‌های مغزی در عرض چند دقیقه از بین می‌روند.
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و درمان آن باید بلافاصله انجام شود، اقدامات سریع می‌تواند میزان تخریب مغزی را کاهش داده و از عوارض بعدی جلوگیری کند. دانستن علائم قبل از سکته مغزی می تواند شما را در این امر یاری کنید.
دلایل سکته مغزی
- ضخیم و سخت شدن دیواره عروق خونی به دلیل تجمع چربی ، کلسیم و …
- فشار خون بالا یکی از مهم ترین عواملی است که در بروز این عارضه حاد و ناگهانی نقش دارد.
- کلسترول خون بالا
- اضافه وزن بیش از حد
- بیماری های قلبی و عروقی و دیابت نیز ریسک بروز سکته مغزی را افزایش می دهند.
- تحرک پایین و نداشتن فعالیت بدنی منظم
- سیگار کشیدن
- استرس
- هورمون درمانی و اختلالات هورمونی
علائم سکته مغزی چیست؟
نشانه‌ها و علائم سکته مغزی بسته به محل و میزان آسیب، متفاوت است. سکته مغزی معمولا باعث همی‌پلژی (فلج یک نیمه بدن) در سمت مخالف آسیب می‌شود و ممکن است بیمار دچار عوارض دیگری مانند اختلال در بلع، مشکلات حسی، مشکلات روانی و عاطفی و اختلالات درکی نیز بشود. اختلالات تعادلی و وضعیتی نیز از عوارض شایع سکته‌های مغزی است.
چنانچه برای مشکل بی‌حرکتی بیمار اقدامات درمانی موثر انجام نشود، مشکلات ثانویه‌ای مانند زخم‌های فشاری، عفونت ریه و یبوست به وجود خواهد آمد.
سکته مغزی یک بیماری غیر پیش‌رونده است که علائم آن ابتدا شدید است ولی با گذشت زمان و درمان مناسب کاهش پیدا می‌کند. سکته مغزی تأثیرات فراوانی بر زندگی یک فرد می‌گذارد. این ضایعه ممکن است باعث ناتوانی فرد برای مدت طولانی شود و مشکلات فیزیکی، روانی و اجتماعی پیچیده‌ای برای او ایجاد کند.
علائم سکته مغزی به این بستگی دارند که چه قسمتی از مغز و چه مقدار از بافت مغز درگیر شده‌اند. معمولاً علائم سکته مغزی به طور ناگهانی بروز می‌کنند (در عرض چند دقیقه یا یک ساعت) و معمولا این علایم با هیچ‌گونه دردی همراه نیستند.
ممکن است علائم به صورت گذرا ظاهر شوند، یا کاملا از بین بروند، و یا در طول چندین ساعت بدتر شوند. هنگامی که نشاه‌ها در زمان کوتاهی (کمتر از ۲۴ ساعت) به طور کامل از بین بروند، به این وضعیت سکته مغزی ایسکمیک گذرا (TIA) گفته می‌شود.
یک سوم تمامی سکته‌های مغزی در طول خواب اتفاق می‌افتند، بنابراین افراد اولین بار بعد از بیدار شدن متوجه علائم می‌شوند؛ چنین وضعیتی، تعیین زمان وقوع سکته مغزی را دشوار می‌کند.
شایع‌ترین علائم سکته مغزی که امکان دارد رخ دهند عبارتند از:
ضعف در دست یا پای یک طرف از بدن، و یا هر دوی آن‌ها
این وضعیت از ضعف بسیار خفیف تا فلج شدن کامل را در بر می‌گیرد. ممکن است در یک طرف بدن یا قسمتی از آن احساس سوزن سوزن شدن یا لمس شدن کامل وجود داشته باشد.
ضعف در عضلات صورت
ممکن است صورت شل شده یا کج به نظر بیاید. از آنجا که بیمار قادر به کنترل حرکت لب‌ها و زبانش نیست، حرف زدنش نامفهوم می‌شود.
مشکل تکلم
بیمار نمی‌تواند صحبت کند، حرف‌هایش بسیار نامفهوم هستند، یا وقتی حرف می‌زند کلمات مشکلی ندارند اما مطالبی که می‌گوید بی‌معنی هستند. گفتاردرمانی سکته مغزی می‌تواند به بیمار کمک کند.
مشکلات هماهنگی
احتمال دارد حرکات بیمار ناهماهنگ به نظر رسیده و تلو تلو بخورد یا برای راه رفتن یا بلند کردن اجسام مشکل داشته باشد.
گیجی
ممکن است بیمار نتواند تعادل خود را حفظ کند یا احساس گیجی کند یا مشکل بلع داشته باشد.
مشکلات بینایی
گاهی اوقات بیمار دچار مشکلات بینایی می‌شود، مانند دوبینی، از دست دادن دید جانبی (کناری)، یا نابینایی. (معمولاً تاری دید به تنهایی جزء علائم سکته مغزی نیست).
سردرد ناگهانی
ممکن است یک سردرد شدید و ناگهانی بدون هیچ مقدمه‌ای بروز کند.
از دست دادن هوشیاری
ممکن است بیمار بی‌هوش شود یا به هوش آوردن سخت شده و فوت کند.
مشکل در دیدن اشیاء در یک سمت بدن
در برخی موارد دیده شده است که فرد نمی‌تواند اشیای موجود در یک سمت بدن را ببیند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمی‌شود.
اختلالات زبان و تفکر
از آن بدتر اختلالات زبان و تفکر است. در این حالت شخص حرف‌های دیگران یا مطالب نوشته شده را متوجه نمی‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نیست. او حتی نمی‌تواند افکار خود را بیان کند و گاهی دچار اختلال حافظه و یادگیری می‌شود.
مشکلات عاطفی
مشکلات عاطفی از دیگر مواردی است که در بعضی از افراد دچار سکته مغزی دیده می‌شود. سکته مغزی می‌تواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی و سوگ در خود فرد یا حتی اطرافیان شود.
سکته مغزی به طور کلی موجب آسیب نواحی‌ای از مغز می‌شود که قسمت‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند، ولی نواحی دیگر مغز می‌توانند تا حدی کار نواحی آسیب دیده را جبران کنند. بیشتر مبتلایان قادر خواهند بود تعداد زیادی از مهارت‌های از دست رفته خود را بازیابند.
البته بعضی‌ها پس از سکته مغزی دچار مشکلات پایداری می‌شوند ولی بیش از نیمی از مبتلایان قادر خواهند بود پس از سکته مغزی توانایی مراقبت از خود را بازیابند.
عوارض سکته مغزی
سکته مغزی می‌تواند گاه باعث ناتوانی‌های موقت یا دائمی شود. این موضوع به آن بستگی دارد که خون‌رسانی به مغز چه مدت دچار اختلال شده و کدام قسمت از مغز درگیر بوده است. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- فلج یا از دست دادن حرکت عضلات: ممکن است فلج در یک طرف بدن اتفاق بیفتد یا کنترل برخی از ماهیچه‌ها مانند عضلات یک طرف صورت یا یک بازو را از دست دهیم.
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن: سکته مغزی ممکن است بر کنترل عضلات دهان و گلو تاثیر بگذارد و صحبت کردن، بلعیدن یا غذا خوردن را برای ما دشوار کند.
- از دست دادن حافظه یا مشکلات فکری: بسیاری از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، به کاهش حافظه مبتلا می‌شوند. حتی ممکن است در تفکر، استدلال، قضاوت و درک مفاهیم مشکل داشته باشند.
- مشکلات عاطفی: افرادی که سکته کرده‌اند ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل بیشتری داشته باشند یا دچار افسردگی شوند.
- درد: درد، بی‌حسی یا سایر احساسات غیرمعمول ممکن است تحت تاثیر سکته مغزی در قسمت‌های بدن ایجاد شود. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی باعث از بین رفتن احساس در بازوی چپ شود، ممکن است احساس سوزن‌سوزن‌شدن ناخوشایندی در آن بازو داشته باشیم.
- تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود: افرادی که سکته کرده‌اند، ممکن است گوشه‌گیری بیشتری داشته باشند. حتی ممکن است در کارهای نظافت و کارهای روزمره به کمک نیاز داشته باشند.
چه زمان باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟
اگر متوجه هرگونه علائم سکته شده اید، حتی اگر عود و فروکش می کند یا کاملا از بین می رود، فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید. سریع فکر کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:
- صورت: از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف لب کج می شود؟
- دست ها: از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا ببرد. آیا یک دست او پایین می افتد؟ یا نمی تواند یک دست خود را بالا ببرد؟
- گفتار: از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا حرف زدن او همراه با لکنت یا غیرعادی است؟
- زمان: اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، فورا با ۹۱۱ یا فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
هرچه سریع تر با شماره ی اورژانس تماس بگیرید. صبر نکنید تا علائم متوقف شود. هر دقیقه اهمیت دارد. هرچه بیشتر درمان سکته به تاخیر بیفتد، احتمال آسیب مغزی و معلولیت بیشتر می شود.
اگر همراه کسی هستید که به سکته مشکوک است، در حالی که منتظر کمک پزشکی هستید به دقت به علائم فرد توجه کنید.
