سیاتیکا را به نوعی رادیکولوپاتی کمر یا دنبالچه می‌دانند. رادیکولوپاتی عبارت است از مجموعه علائمی که در اثر تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب در ستون فقرات ایجاد می‌شود. سیاتیک یکی از رایج‌ترین انواع رادیکولوپاتی است و به دردهایی اطلاق می‌شود که از ناحیه کمر شروع شده و از باسن و عصب سیاتیک – بزرگترین عصب بدن – عبور می‌کند.
رادیکولوپاتی اغلب نتیجه بیماری‌هایی است که دیسک بین مهره‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طور مثال برآمدگی یا فتق دیسک که به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند. شرایط متداولی که باعث رادیکولوپاتی می‌شوند عبارتند از:
- بیماری دژنراتیو دیسک (DDD)
- تنگی نخاع
- خار استخوان
- تومور ستون فقرات
- ترومای ستون فقرات
- دیابت
سیاتیکا یک شکل شایع از کمردرد است که در امتداد عصب سیاتیک منتشر می‌شود. لازم به ذکر است عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن است. تحریک هر یک از ریشه‌های عصبی که به عصب سیاتیک ختم می‌شود می‌تواند منجر به کمردرد شود که درد آن به گونه‌ای است که به سمت باسن و اندام تحتانی حرکت می‌کند.
سیاتیک می‌تواند ناشی از تغییرات مختلف دژنراتیو (تخریبی و فرسایشی) ستون فقرات باشد که از جمله آنها می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
فتق دیسک، تنگی نخاع، تغییرات آرتروز مفاصل ناحیه کمری و جراحی‌های قبلی با تشکیل بافت اسکار در اطراف ریشه‌های عصبی.
علت اصلی سیاتیک (در حدود ۹۰ درصد موارد وجود دارد) فتق دیسک نخاعی است که بر روی یکی از ریشه‌های عصب کمری یا ساکرال فشار می‌آورد.
خود سیاتیکا در واقع بیشتر به یک علامت اشاره می‌کند تا به یک بیماری خاص. این علامت به احتمال زیاد در اثر رادیکولوپاتی کمری یا ساکرال ناشی از بیماری دژنراتیو دیسک ایجاد می‌شود.
علائم معمول سیاتیک عبارتند از:
درد در ناحیه کمر که به باسن متسع می‌شود و از پشت ران به ساق پا کشیده می‌شود.
رادیکولوپاتی چیست؟
ستون فقرات از مجموعه استخوان‌های زیادی به نام مهره تشکیل شده است و نخاع شما از مجرایی که در مرکز این استخوان‌ها واقع شده، عبور می‌کند. ریشه‌های عصبی از نخاع جدا شده و از بین مهره‌ها به مناطق مختلف بدن شما می‌رسد. هنگامی که این ریشه‌های عصبی فشرده می‌شوند و یا آسیب می‌بینند، علائم حاصله را رادیکولوپاتی می‌نامند.
انواع رادیکولوپاتی
رادیکولوپاتی بسته به محل بروز آن در ستون فقرات می‌تواند علائم و اسامی متفاوتی داشته باشد.
رادیکولوپاتی کمری یا همان سیاتیک
هنگامی که رادیکولوپاتی در ناحیه کمر رخ می‌دهد، به آن رادیکولوپاتی کمری می گویند که در بین عامه مردم به نام سیاتیک نیز شناخته می‌شود، چراکه ریشه‌های عصبی، عصب سیاتیک اغلب درگیر هستند. لازم به ذکر است کمر ناحیه‌ای است که بیشتر تحت تأثیر رادیکولوپاتی قرار می‌گیرد.
رادیکولوپاتی گردن
رادیکولوپاتی گردن در واقع یک ریشه عصبی فشرده در گردن (ستون فقرات گردنی) را شامل می‌شود. از آنجا که ریشه‌های عصبی در این ناحیه از ستون فقرات در درجه اول حس موجود در بازوها و دستان شما را کنترل می‌کند، احتمال بروز علائم رادیکولوپاتی در این نواحی بیشتر است.
رادیکولوپاتی قفسه سینه
رادیکولوپاتی قفسه سینه در هنگام فشرده شدن ریشه عصبی موجود در ناحیه قفسه سینه ستون فقرات، که قسمت بالای کمر است، بروز می‌کند. کمترین احتمال بروز رادیکولوپاتی مربوط به این ناحیه است. علائم اغلب به صورت توزیع درماتومال (توزیع درماتومال شامل ناحیه‌ای از پوست می‌شود که اعصاب حسی آن توسط یک ریشه عصبی خاص تأمین می‌شود) ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد درد و بی حسی در قسمت جلویی بدن شود.
علائم رادیکولوپاتی
وقتی ریشه عصب تحت فشار قرار می‌گیرد، ملتهب می‌شود. همین امر منجر به بروز علائم ناخوشایندی می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید در ناحیه کمر، بازوها، پاها یا شانه‌ها که ممکن است با انجام برخی فعالیت‌ها، حتی سرفه یا عطسه، بدتر شود.
- ضعف یا از دست دادن رفلکس‌ها در بازوها یا پاها
- بی حسی پوست، “سوزن سوزن شدن” یا سایر احساسات غیر طبیعی (پارستزی یا همان به خواب رفتن اندام) در بازوها یا پاها
علائم خاص شما بستگی به ناحیه‌ای دارد که ریشه عصب در ستون فقرات تحت فشار قرار گرفته. با این حال، این احتمال نیز وجود دارد که شما هیچ علائمی را تجربه نکنید و یا علائم شما به صورت دوره‌ای عود کند.
علل رادیکولوپاتی
رادیکولوپاتی معمولاً در اثر تغییراتی در بافت‌های موجود در اطراف ریشه‌های عصبی ایجاد می‌شود. این بافت‌ها شامل استخوان‌های مهره‌های ستون فقرات، تاندون‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای است. وقتی این بافت‌ها تغییر اندازه یا تغییر شکل می‌دهند، ممکن است فضاهای مربوط به ریشه‌های عصبی که در داخل ستون فقرات واقع شده است یا فضاهای مربوط به محل خروج عصب را باریک کنند. این دهانه‌ها به فورامیکا یا روزنه مشهور هستند و تنگ شدن آنها را فورمینال استنوزیس (تنگی روزنه) می‌نامند و بسیار شبیه تنگی کانال نخاعی است که نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در بیشتر موارد، تنگی روزنه به دلیل انحطاط تدریجی ستون فقرات ایجاد می‌شود که با افزایش سن اتفاق می افتد. لازم به ذکر است این عارضه همچنین می‌تواند در نتیجه به آسیب ستون فقرات باشد.
دیسک‌های بیرون زده یا فتق دیسک
یکی از علل شایع تنگی و رادیکولوپاتی روزنه، برآمدگی یا فتق دیسک است. دیسک‌های ستون فقرات به عنوان بالشتک بین مهره‌های شما عمل می‌کنند. گاهی اوقات، این دیسک‌ها از جای خود می‌لغزند یا آسیب می‌بینند و اعصاب را تحت فشار قرار می‌دهند. دقت کنید این مشکل معمولاً در قسمت پایینی کمر رخ می‌دهد، اما احتمال اینکه در گردن نیز ایجاد شود وجود دارد.
خار استخوان
خارهای استخوانی همان زائده‌های استخوانی هستند که یکی دیگر از عوامل احتمالی رادیکولوپاتی محسوب می‌شوند و می‌توانند منجر به باریک شدن روزنه شوند. خار استخوان در ستون فقرات می‌تواند به دلایل مختلفی مانند التهاب ناشی از آرتروز، ضربه یا سایر شرایط دژنراتیو ایجاد شود.
علل دیگر
ضخیم شدن ساختاری رباط‌های ستون فقرات نیز ممکن است منجر به باریک شدن فضای اطراف ریشه‌های عصبی و متعاقب آن فشردگی عصب شوند. علل کمتر رایج رادیکولوپاتی شامل عفونت‌های ستون فقرات و رشد توده‌های مختلف سرطانی و غیر سرطانی در ستون فقرات است که ممکن است به تحت فشار قرار گرفتن ریشه سلول‌های عصبی ختم شود.
ریسک فاکتورهای (عوامل خطر ساز) رادیکولوپاتی
عوامل خطرساز رادیکولوپاتی عبارتند از:
- سن (بیشتر بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی رایج است)
- چاقی
- مشاغل خاص
- نشستن طولانی مدت
- مصرف دخانیات
- دیابت
- عوامل ژنتیکی
تشخیص رادیکولوپاتی
پزشک ممکن است طی چندین مرحله برای تشخیص رادیکولوپاتی شما اقدام کند:
در ابتدا ممکن است از معاینه فیزیکی و آزمایشات فیزیکی برای بررسی قدرت و رفلکس‌های عضلانی شما استفاده شود. اگر با انجام دادن حرکات خاصی دچار درد در یک ناحیه می‌شوید حتماً با پزشک خود در میان بگذارید زیرا ممکن است به پزشک شما در تشخیص ریشه عصبی آسیب دیده کمک کند.
در مرحله بعدی از آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا اسکن MRI برای مشاهده بهتر ساختارهای ناحیه دچار مشکل مشکل استفاده می‌شود.
مطالعات هدایت عصبی، همراه با الکترومیوگرافی، همچنین می‌تواند برای تعیین علت عصبی یا عضلانی بودن مشکل مورد استفاده قرار گیرد.
درمان رادیکولوپاتی
درمان رادیکولوپاتی بستگی به محل و علت بیماری و عوامل دیگر دارد. معمولاً ابتدا درمانهای غیر جراحی توصیه می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها: مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، داروهای شبه افیونی یا شل کننده‌های عضلانی، برای مدیریت علائم
- راهکارهای کاهش وزن برای کاهش فشار بر ناحیه مشکل دار
- فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و جلوگیری از آسیب بیشتر
- تزریق آستروئید برای کاهش التهاب و تسکین درد
برخی از افراد ممکن است به درمانهای پیشرفته‌تری مانند عمل جراحی نیاز داشته باشند. جراحی به طور معمول برای کاهش فشار روی ریشه عصبی با گسترش فضای خروجی ریشه‌های عصبی از ستون فقرات استفاده می‌شود. عمل ممکن است شامل برداشتن تمام یا بخشی از دیسک ویا مهره‌ها باشد. سوراخ خلفی گردن یکی از گزینه‌های جراحی کمتر تهاجمی ستون فقرات است که مورد توجه پزشکان قرار می‌گیرد.
