درد عصبی یا درد نوروپاتیک نوعی درد مزمن است که معمولاً پی‌آمد ابتلا به بیماری، عفونت یا آسیب‌دیدگی است یا همراه با این مشکلات حس می‌شود. البته درد عصبی نتیجه‌ی مستقیم هیچ یک از این عامل‌ها نیست. درد عصبی معمولاً از عوارض بیماری یا آسیب‌دیدگی است. بیماران دچار درد نوروپاتیک از درد سوزش، تیر کشنده و برق‌آسا رنج می‌برند. درد عصبی برخی بیماران مداوم است و درد عده‌ای هر از گاه رخ می دهد. بی‌حسی نیز در این عارضه شایع است. درد نوروپاتیک به مرور زمان بیشتر یا کمتر می شود.
درد عصبی چیست؟
علائم تمام بیماران دچار درد عصبی یکسان نیست، در هر حال شایع‌ترین علائم درد نوروپاتیک عبارت است از:
- درد خنجری، برق‌آسا و سوزشی
- گزگز و بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
- درد خود به خودی یا دردی که بدون محرک شروع شده باشد.
- درد ناشی از تحریک یا دردی که در اثر وقایعی، مانند سایش، سرما یا شانه کردن حس می‌شود، که معمولاً دردناک نیستند.
- احساس کردن یک حس مزمن ناخوشایند یا غیرعادی
- اختلالات خواب یا مشکل داشتن هنگام استراحت کردن
- مشکلات روانی به دلیل تحمل درد مزمن، بی‌خوابی و دشواری در توصیف احساس ناخوشایند
عوامل ایجاد درد عصبی یا درد نوروپاتیک
عوامل متعدد و بسیار زیادی وجود دارند که میتوانند موجب ابتلای یک فرد به درد عصبی شوند از جمله عوامل موثر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت
دیابت یکی از دلایل اصلی آسیب عصبی محسوب می شود و اغلب نتیجه کاهش جریان خون و سطوح بالای قند است. تقریبا نیمی از افراد مبتلا به دیابت به نوعی آسیب عصبی را تجربه می کنند، اگرچه علائم به طور معمول تا مدت ها پس از تشخیص پدیدار نمی شوند. از این رو، اگر به دیابت مبتلا هستید، مدیریت سطوح قند خون و وزن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در بیماران مبتلا به دیابت، دست ها و پاها به طور معمول نخستین بخش هایی هستند که از آسیب رنج می برند و در نتیجه فرد دچار دست درد عصبی می شود.
کمبود ویتامین‌ها
ویتامین های ب، ب۱، ب۶ و ب۱۲ برای سلامت اعصاب اهمیت بسیار ویژه‌ای دارند. همینطور ویتامین ای و نیاسین هم برای سلامت اعصاب ضروری هستند، در نتیجه کمبود این ویتامین ها در بدن منجر به اختلال سیستم عصبی شده و فرد را در معرض ابتلا به درد نوروپاتیک از جمله دست درد عصبی قرار میدهد.
آسیب یا فشار بر اعصاب
هرگونه رویدادی که موجب وارد شدن فشار یا آسیب بر اعصاب می شود، میتواند منجر به نوروپاتی شود و موجب ایجاد درد های عصبی شود. برای مثال تصادف یک موتورسوار و آسیب اعصاب دست موتور منجر به دردی در ناحیه دست شده که دست درد عصبی گفته می شود.
تومورها
رشد تومورها ممکن است به صورت مستقیم بر اعصاب تاثیر بگذارد، یا تومورها ممکن است بر اعصاب اطراف‌شان فشار وارد کنند. هم تومورهای سرطانی «بدخیم» و هم تومورهای غیرسرطانی «خوش‌خیم» می توانند در نوروپاتی محیطی نقش داشته باشند.
بیماری های خودایمنی
از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید، و نشانگان گیلن باره.
عفونت‌ها
بعضی عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی می توانند منجر به ایجاد این بیماری شوند، از جمله هپاتیت سی، اپشتین بار ویروس، زونا (ویروس واریسلا زوستر) و اچ‌آی‌وی (ایدز).
اعتیاد به الکل
تعداد زیادی از افرادی که دارای اعتیاد به الکل می باشند دچار نوروپاتی محیطی می شوند. همچنین اختلالات ژنتیکی، شیمی درمانی، اضافه وزن، سیگارکشیدن، فشارخون بالا، بیماری های کلیوی، سطوح پایین هورمون های تیروئید و داروهای ضد تشنج از محرک های درد عصبی یا همان نوروپاتی می باشند.
تشخیص درد نوروپاتیک
پزشک برای تشخیص دادن درد عصبی معاینه‌ی بالینی انجام میدهد و از بیمار می‌خواهد که علائم را توصیف کند. پزشک سوالاتی را درباره نوع درد، زمان بروز درد یا محرک‌های درد می‌پرسد. همچنین پزشک پرسش‌هایی را درباره‌ی عامل‌های خطر درد نوروپاتیک مطرح می‌کند و دستور آزمایش خون و تست‌های عصبی می دهد.
روش‌های درمان درد عصبی
درد نوروپاتیک غالباً مزمن بوده و درمان آن ممکن است چالش‌برانگیز باشد. اما دلیلی برای نگرانی وجود ندارد، چراکه روش‌های درمانی مختلفی برای درمان آن وجود دارد. روش‌های درمان درد نوروپاتیک عبارتند از:
دارو
درد عصبی با مسکن‌های معمولی مانند ایبوپروفن بهبود پیدا نمی‌کنند. به همین دلیل پزشک متخصص از دیگر داروها، با حداقل دوز، شروع به درمان می‌کند. این داروها در دوزهای بالا، واکنش بهتر و سریعتری برای درمان درد می‌دهند اما عوارض جانبی خطرناکی به همراه دارند. از جمله عوارض جانبی آن، خستگی، خواب آلودگی و تاری دید است؛ بنابراین، در دوران مصرف داروها باید از کارهایی مانند رانندگی یا کار با ماشین‌آلات خودداری کنید. بعد از گذشت یک تا دو هفته، بدن به دارو عادت و عوارض‌های آن کاهش پیدا می‌کند. اگر عوارض‌ها همچنان ادامه داشت حتما به دکتر خود اطلاع دهید.
قرص درد عصبی ممکن است با داروهای بیماری‌هایی مانند اضطراب، افسردگی و سردرد مشترک باشد. در برخی مواقع کرم‌های موضعی تجویز می‌شود که تا حدودی ممکن است موثر واقع شود. برخی داروهایی که در این حوزه تجویز می‌شود شامل آمی‌تریپتیلین (amitriptyline)، دولوکستین (duloxetine)، پرگابالین (pregabalin) و گاباپنتین (gabapentin) هستند. با این حال، دارو برای افراد مبتلا به درد عصبی فقط یک تسکین‌دهنده جزئی است.
جراحی
اگر دردهای مزمن عصبی ناشی از جراحت و آسیب دیدن عصب باشد، برای درمان، نیاز به جراحی دارد.
درمان‌های مکمل
این گروه از درمان‌ها، اصولا به همراه دارو انجام می‌شود. مانند: فیزیوتراپی یا کادر درمانی، طب سوزنی و ماساژ درمانی.
تحریک الکتریکی (tDCS)
این روش، یکی از روش‌های محبوب برای درمان درد عصبی است. در تحریک الکتریکی دو الکترود بر روی سر فرد قرار می‌گیرد. بعد از آن جریان بسیار ضعیف الکتریکی بین ۰.۵ تا ۲ میلی‌آمپر توسط یک باتری ۹ ولتی تولید خواهد شد؛ در طی چند جلسه این روش درمانی انجام می‌شود. به وسیله این الکترودها تحریک‌هایی از روی جمجمه بر سلول‌های مغزی صورت می‌گیرد.
از این روش برای درمان افسردگی و درد نوروپاتیک استفاده می‌شود. تحقیقات نشان داده این روش در روال بهبود بیماری‌هایی مانند افسردگی و درد نوروپاتیک، تاثیرگذار بوده است. در هنگام انجام این روش، دردی به فرد وارد نشده و عوارضی برای وی نخواهد داشت.
نوروفیدبک (TMS)
این روش یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی است. در این روش فرد را در یک محیط آرام قرار می‌دهند سپس دو الکترود بر روی سر وی وصل می‌شود، حال از فرد درخواست می‌شود با نگاه کردن به صفحه کامپیوتر رو به روی خود، بدون به کار بردن دست‌ها یک سری کار به وسیله امواج مغز انجام دهد. به عنوان مثال فیلم در حال پخش را متوقف کند.
این روش درمانی موجب شده تا مغز خود تنظیمی را یاد بگیرد. همچنین، در این روش امواج مغز آرایش جدیدی پیدا می‌کنند. این روش عوارض منفی نداشته و نتایج مثبتی از آن برای درمان بیماری‌هایی مانند میگرن، افسردگی، درد عصبی دریافت شده است.
پیشگیری از درد عصبی
با انجام برخی کارها مانند انجام موارد زیر می‌توانید از بروز درد نوروپاتیک جلوگیری کنید.
- رژیم غذایی سالم، یکی از عوامل پیشگیری از درد عصبی است. خوردن میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار را به برنامه غذایی خود اضافه کنید. همچنین با خوردن گوشت، تخم مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب و غلات غنی شده، مانع از بروز کمبود ویتامین B-۱۲ شوید.
- ورزش هفتگی را فراموش نکنید. در برنامه هفتگی خود، حداقل ۳ روز را برای ورزش اختصاص دهید.
- از انجام کارهای خطرناک و پر ریسک که خطر آسیب‌دیدگی سیستم نخاعی و سیستم عصبی را بالا می‌برد، جلوگیری کنید.
- از کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی نیز پرهیز کنید.
