راهکار های افزایش خونرسانی به مغز
با این که مغز حجم و وزن بالایی به نسبت کل بدن انسان ندارد، اما مرکز فرماندهی بدن می‌باشد و نیاز به انرژی فراوانی برای ادامه کار خود دارد. جریان خون و خونرسانی به مغز عامل اصلی حیات و ادامه کار مغز می‌باشد و باعث کارکرد درست مغز می‌شود. خونرسانی به مغز باعث رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به‌خصوص گلوکز به سلول‌های مغز و عملکرد صحیح نورون‌های مغزی می‌شود. به همین دلیل خونرسانی به مغز در کارکرد بافت مغز تاثیر به‌سزایی دارد.
کم شدن خونرسانی به مغز کم سبب آسیب سلول‌های مغزی می‌شود و زندگی فرد را دچار اختلال و شرایط سختی می‌کند. در این مقاله در کلینیک دکتر رضا جباری فوق تخصص مغز و اعصاب خونرسانی به مغز و چند راهکار افزایش خونرسانی به مغز را بررسی خواهیم کرد.
خونرسانی به مغز
اهمیت این موضوع کاملاً مشخص است که جریان خون سالم و خونرسانی به مغز برای عملکرد بهینه مغز و سلامت فرد یک امر ضروری است. خونرسانی به مغز در واقع مقدار خونی است که در حال انجام وظیفه و در طول دوره‌های زمانی مشخص به مغز می‌رسد. مغز شاید از دو درصد وزن بدن هم سبک‌تر باشد اما با توجه به وظایف سنگین مغز تقریباً به ۱۵ الی ۲۰ % از مقدار خونی که در قلب تولید می‌شود و در بدن در جریان است، نیاز دارد. همین عمل خونرسانی به مغز باعث تامین انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت و خروج مواد زائد متابولیک از مغز می‌شود. در واقع خونرسانی درست و یک جریان خون ثابت و مداوم به سمت مغز می تواند اکسیژن ضروری، گلوکز، آمینو اسید، ویتامین‌های مورد نیاز، مواد معدنی و سایر مواد مغذی را به مغز برساند تا مغز بتواند به درستی کارش را انجام دهد و سموم و مواد زائد متابولیک را از مغز دور کند. خونرسانی به مغز باعث آبرسانی و هیدراته شدن مغز نیز می‌شود. بیش از ۷۰ درصد مغز از آب تشکیل شده است. خونرسانی به مغز باعث می‌شود هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی مورد نیاز به مغز برسند و دما و pH مناسب مغز حفظ شود.
اختلال خونرسانی به مغز
اگر خونرسانی به مغز محدود شود، سلول های مغز دچار مشکل می‌شوند و حتی امکان دارد که از بین بروند. وقتی جریان خون و خونرسانی به مغز کاهش یابد، اکسیژن و گلوکز کمتری در دسترس سلول‌های مغزی قرار می‌گیرد. این مسئله باعث کم شدن انرژی مغز برای فعالیت، آسیب نورون‌ها و برخی بیماری‌های مغزی و ناتوانی‌های نورولوژیک می‌شود. در واقع هنگامی که خونرسانی به مغز مختل شود، احتمالاً برای فرد مشکلات شناختی و بیماری‌های مغزی و ذهنی مثل مه مغزی، آلزایمر، وسواس فکری، پارکینسون و چندین و چند بیماری مغزی دیگر به وجود می‌آیند. افزایش خونرسانی به مغز در واقع یک روش موثر برای پیش‌گیری از آلزایمر و سایر بیماری‌های اشاره شده می‌باشد. دلایل گوناگونی می‌توانند باعث اختلال خونرسانی به مغز شوند. ممکن است گردش خون در یک شخص ضعیف باشد یا در کل فشار خون غیر طبیعی داشته باشد. عوامل دیگری مانند تیروئید کم‌کار یا برخی از عفونت‌ها و استرس مزمن نیز از عوامل کاهش خونرسانی به مغز می‌باشند. علاوه بر این مسائل که تیاز به درمان‌های پزشکی دارند، چندین راهکار افزایش خونرسانی به مغز برای افزایش میزان خون غنی شده از اکسیژن که مستقیما به مغز برسد و در آن جریان پیدا کند وجود دارد که در ادامه به معرفی و بررسی آن‌ها می‌پردازیم. در واقع این روش‌ها بر اساس تحقیقات و تصویربرداری عصبی کشف شده‌اند، که می‌توانند باعث افزایش خونرسانی به مغز و گردش خون در مغز شوند.
عوامل کم شدن خونرسانی به مغز
سبک زندگی امروزی و مدرن، گردش خون را دچار اختلال می‌کند و روی خونرسانی به مغز نیز تاثیر می‌گذارد. عدم تحرک جسمی و بی تحرکی خیلی خطرناک‌تر از آن است که فکرش را بکنید.
این روزها کامپیوترها نقش عمده‌ای در زندگی ما دارند و اکثر روز و در محل کار، نشستن طولانی مدت پشت میز کامپیوتر با شانه های خمیده به سمت جلو یکی از عوامل کم شدن خونرسانی به مغز می‌باشد. یکی دیگر از ضررهای نشستن طولانی و کم شدن خونرسانی به مغز اضافه وزن، تجمع چربی زیاد در بدن و افزایش فشار خون است که در گردش خون در بدن اثر منفی دارد.
کافئین، قهوه و نوشابه‌های انرژی‌زا که باعث بیداری بیش‌تر ما می‌شوند در واقع با تنگ کردن رگ‌ها باعث کم شدن خونرسانی به مغز می‌شوند.
دیگر ضررهای سیگار کشین که نیازی به گفتن ندارد. سیگار نه تنها یکی از عوامل کم شدن خونرسانی به مغز می‌باشد بلکه میزان اکسیژن دریافتی مغز را نیز کاهش می‌دهد.
اگر سیک زندگی و استایل روزانه شما به گونه‌ای اسن که از کراوات استفاده می‌کنید، لازم است بدانید که سفت بستن کراوات یکی از عوامل کم شدن خونرسانی به مغز می‌باشد.
استرس مزمن نیز یکی از عوامل عوامل کم شدن خونرسانی به مغز می‌باشد و بر سلامت مغز تاثیر می‌گذارد. استرس بدن را در حالت آماده‌باش قرار می‌دهد و بدن را با عکس‌العمل‌های فیزیولوژیک مثل افزایش ضربان قلب، عدم فعالیت دستگاه گوارش و افزایش گردش خون به سمت عضلات و دور شدن خون از مغز آماده مقابله با خطر می‌کند و باعث کم شدن خونرسانی به مغز می‌شود.
نشانه‌های اختلال خونرسانی به مغز
- عدم تمرکز و توجه
- گرفتگی عضلات دست و پا
- خستگی ذهنی
- ناخنهای نا سالم، قارچی یا سفید
- مه مغزی
- بینی و دست و پاهای سرد
- وابستگی به کافئین
- سبکی سر
- نیاز به پوشیدن جوراب در هنگام خواب
- از دست دادن حافظه
اگر سیستم ورتبروبازیلر (vertebrobasila) مغز دچار نارسایی و اختلال شود می تواند با علائم زیر همراه باشد:
- عدم تعادل و اختلال راه رفتن
- دو بینی و سایر اختلالات بینایی
- بی‌حسی صورت
- مشکل در حرف زدن
- ضعف عضلات
- سرگیجه و سردرد مداوم
این علائم گفته شده خطرناک‌تر می‌باشند و هشداری برای فرد می‌باشند که باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند و خونرسانی به مغزش توسط سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید بررسی شود.
راهکار های افزایش خونرسانی به مغز
ورزش منظم در دسترس‌ترین و موثرترین عاملی است که می تواند باعث بهبود و افزایش خونرسانی به مغز و جریان خون در آن بشود. هر ورزشی که از آن لذت می‌برید و انجام آن برای شما راحت است، می‌تواند در خونرسانی به مغز کمک کند. حتی نیازی نیست که یک ورزش سنگین و حرفه‌ای باشد. نیم ساعت پیاده‌روی هم می‌تواند به شما کمک کند تا اکسیژن و خونرسانی به مغز را بهبود ببخشید. یوگا نیز یک گزینه راحت و موثر است، مخصوصاً که بعضی از حرکت‌های یوگا به شدت در خونرسانی به مغز موثر می‌باشند. پیشنهاد ما یک یرنامه ورزش منظم و لذت‌بخش است که بدون فشار مضاعف به بدن سلامتی و خونرسانی به مغز شما را تحت تاثیر مثبتی قرار دهد.
شاید یک روش موثر و ناشناخته برای خونرسانی به مغز قرار گرفتن در معرض سرما باشد. برای مثال چند دقیقه دستان خود را در آب یخ بگذارید یا یک دقیقه پایان حمام را از آب سرد استفاده کنید تا خونرسانی به مغز بهتری برای شما به ارمغان بیارد. این‌ها همه روش‌هایی هستند که تحقیقات گسترده تاثیر آن‌ها را به اثبات رسانده است.
یک چیز خوب در مورد موسیقی این است که وقتی به شما ضربه می‌زند، هیچ دردی احساس نمی‌کنید. حتماً شما هم حس کرده‌اید که با گوش دادن به موسیقی هوش، شادی و خلاقیت شما بیش‌تر می‌شوید. به نظر می‌رسد موسیقی با افزایش خونرسانی به مغز سبب این‌ها می‌شود و ذهن شما را تیزتر می‌کند. البته که افزایش خونرسانی به مغز هم از نظر علمی ثابت شده است، مخصوصاً اگر آن موسیقی را دوست داشته باشید. به هر حال وقتی که لغات کم می‌آورند، موسیقی تنها راه صحیت است
نوروفیدبک روشی برای کاهش استرس می‌باشد. کاهش استرس به صورت غیر مستقیم باعث افزایش خونرسانی به مغز می‌شود. نوروفیدبک در واقع به شخص کنترل عملکرد غیر ارادی بدن مثل ضربان قلب را به وسیله امواج مغزی آموزش می‌دهد. حتی انواعی از نوروفیدبک صرفاً برای افزایش خونرسانی می‌باشد که به آن HEG گفته می‌شود.
مدیتیشن نیز یک روش اثبات شده برای افزایش خونرسانی به مغز به خصوص در جهت بهتر شدن حافظه می‌باشد. نفس کشیدن عمیق از طریق بینی باعث افزایش ضربان قلب می‌شود. نفس کشیدن با دیافراگم، اکسیژن را به سمت ریه‌ها، حفره‌های سینوس و دهان منتقل می‌کند و قسمت و به همین دلیل اکسیژن بیشتری وارد خون می‌شود.
قرارا گرفتن در معرض نور مصنوعی یا خورشید می‌تواند باعث افزایش خونرسانی به مغز و تنظیم آن شود. نور خورشید می‌تواند به راحتی این کار را انجام دهد. نور درمانی حتی باعث افزایش خونرسانی به مغز و رشد نوزادان نارس نیز می‌شود.
تا وقتی که شکلات داریم، خوشحالیم. مغز انسان عاشق شکلات است. کاکائو یک بهبود دهنده جریان خون شناخته می‌شود. به همین دلیل خوردن شکلات، مخصوصاً شکلات تلخ حداقل ۷۰ درصد باعث بهبود عملکرد شناختی و هوشیاری می‌شود.
سایر راهکار های افزایش خونرسانی به مغز
- یادگیری زبان جدید
- جویدن آدامس
- طب سوزنی
- لیزر درمانی
- ترک سیگار
- امگا ۳
- حرکات کششی
غذا های خون رسان به مغز
زردچوبه، زنجبیل، سیر، رزماری و علاوه بر اینکه غذاها را خوش طعم میکنند می توانند باعث افزایش خونرسانی مغز می‌شوند.. چغندر و بلوبری نیز از جمله عواملی هستند که به جریان خون در مغز کمک میکنند.
ماهی‌ها به خصوص ماهی‌های چرب مثل سالمون به دلیل وجود امگا ۳ زیاد جریان خون در مغز را افزایش می‌دهد. اسیدهای چرب امگا ۳، چربی‌ها باکیفیتی برای مغز هستند. امپا ۳ در بدن انسان تولید نمی‌شود و باید آن را از طریق مواد غذایی و مکمل‌ها به دست بیاورید. امگا ۳ کافی برای حمایت از مغز و سیستم عصبی ضروری می‌باشد.
