تاثیر سیستم عصبی بر قلب

دستگاه عصبی یا سیستم عصبی در بدن جانوران به هماهنگی فعالیت‌های ماهیچه‌ها می‌پردازد و بر اعضای گوناگون بدن نظارت می‌کند و باعث ایجاد و توقّف ورودی‌های مربوط به حواس مختلف می‌شود.

وظیفه کنترل اعمال بدن بر عهدهٔ دو سامانهٔ عصبی و غده‌ای درونی می‌باشد، که از این میان، سامانهٔ عصبی، از یاخته‌های عصبی و یاخته‌های کمکی تشکیل شده‌است.

به این ترتیب دستگاه عصبی، با ساختار و کار ویژه‌ای که دارد، در جهت ایجاد هماهنگی بین اعمال سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن تمایز و تکامل یافته‌است.

خواص ویژهٔ آن عبارت‌اند از تأثیرپذیری نسبت به محرک‌های خارجی، ایجاد یک جریان عصبی که نمایانگر تاثیر محرک است، هدایت جریان عصبی از یک نقطهٔ دستگاه به نقطهٔ دیگر و سرانجام انتقال آن از یک واحد عصبی به یک واحد دیگر.

همانطور که گفته شد سیستم عصبی با تمام اندام های بدن در ارتباط است که قلب یکی از مهم ترین آن ها است. در این مقاله ما قصد داریم تا کمی در مورد ارتباط سیستم عصبی انسان با قلب وی صحبت کرده و سپس به معرفی یکی از شاخه های جدید پزشکی بپردازیم که اعتقاد دارد قلب خود دارای مغز است.

دستگاه عصبی

آناتومی قلب 

در مورد سیستم عصبی انسان کمی صحبت کردیم. نوبتی هم که باشد نوبت آناتومی قلب است تا قبل از بررسی ارتباط قلب با سیستم عصبی، کمی آشناییت با آن داشته باشیم.

یکی از مهم ترین عضو های بدن قلب می باشد. قلبی که اگر برای چند لحظه از کار بیفتد ، انسان جان خود را از دست میدهد. به قول معروف قلب تنها عضو بدن است که بدون استراحت در حال فعالیت است. البته این جمله تا حدی درست است زیرا قلب یک استراحت کوتاه بین پمپاژ هایش دارد. 

قلب مهم ترین بخش دستگاه گردش مواد بدن محسوب میشود که در کنار رگ ها و خون در حال فعالیت است. در حقیقت قلب یک عضو عضلانی در انسان ها و بیشتر موجودات زنده است که مایعی به نام خون را از طریق لوله هایی به نام رگ به تمام قسمت های برن منتقل میکند.

تک تک سلول های بدن ما نیاز به مواد ضروری برای زنده ماندن دارند که از طریق خون به آن ها رسانده می شود. در صورت نبود قلب این خون به سلول ها نرسیده و سلول ها شروع به مردن میکنند. با مرگ سلول های بدن ، انسان نیز جان خود را از دست میدهد. به این دلیل است که قلب عضو حیاتی بدن محسوب میشود. 

همچنین قابل توجه است که سلول ها به طور شبانه روزی نیاز به مواد مورد نیاز دارند . در نتیجه قلب بر خلاف مغز نمی تواند شب ها در حال استراحت باشد.

تاثیر سیستم عصبی بر قلب

می توان شبکه هادی قلب را نماینده های سیستم عصبی در قلب دانست که توسط سیستم عصبی خودمختار کنترل می شوند.

تاثیر سیستم عصبی بر قلب

سیستم عصبی خودمختار:

همانطور که پیش از این بیان شد، سیستم اعصاب پیکری فعالیت ارادی دارد اما سیستم اعصاب خودمختار فعالیت‌های غیرارادی بدن از جمله کنترل فشار خون، حرکات و ترشحات لوله‌ی گوارش، تخلیه‌ی مثانه، تعریق، دمای بدن و … را کنترل و تنظیم می‌کند.

از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های سیستم اعصاب خودمختار، سرعت و شدت عملکرد آن است. برای مثال دستگاه عصبی خودمختار می‌تواند در مدت سه تا پنج ثانیه، سرعت ضربان قلب را به دو برابر حالت عادی برساند.

عمده‌ی فعالیت های این سیستم در نخاع و هیپوتالاموس است.

به طور کلی سیستم اعصاب خودمختار اطلاعات حسی را از اندام‌های داخلی بدن، وارد نخاع و یا بخش‌هایی از مغز همچون هیپوتالاموس کرده و سپس پاسخ‌های انعکاسی غیرارادی را به صورت مستقیم و هدایت شده به اندام‌های داخل بدن منتقل می‌کند.

دستورات صادر شده توسط مغز و نخاع به وسیله‌ی دو دستگاه عصبی سمپاتیک و دستگاه عصبی پاراسمپاتیک به اندام های درونی بدن منتقل می‌شود.

شبکه هادی یا الکتریکی قلب:

در واقع قلب برای انجام انقباضات و پمپاژ خود نیاز به تحریکات الکتریکی دارد. ایجاد جریان الکتریکی برای ضربان قلب توسط شبکه هادی قلب انجام میشود.

 یک درصد از یاخته های ماهیچه قلبی که به صورت شبکه ای از رشته ها و گره ها قرار گرفته اند، شبکه هادی قلب را تشکیل میدهند و برای شروع ضربان قلب  و گسترش جریان الکتریکی در قلب اختصاص یافته اتد. شبکه هادی قلب شامل دو گره و دسته ای تارها میباشد. 

گره سینوسی دهلیزی:

گره اول یا گره سینوسی دهلیزی در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. این گره بزرگ تر از گره دوم بوده و شروع کننده تکانه های قلبی است. به همین دلیل نام های دیگری همچون گره پیشاهنگ یا گره ضربان ساز دارد. 

گره دهلیزی بطنی: 

گره دوم یا گره دهلیزی بطنی در دیواره پشتی دهلیز راست و بلافاصله در عقب دریچه سه لختی قرار گرفته است. گره دوم ضربان گرفته شده از گره اول را به سراسر قلب می فرستد.

تارها:

این دسته تار ها هم نیان دو گره وجود دارند و هم به دیگر نقاط قلب پیشی گرفته اند. جریان الکتریکی توسط تارهای شبکه هادی قلب به تمام قلب منتقل میشود و موجب ایجاد ضربان قلب میشود .

دستگاه هادی قلب

حفظ و تقویت سلامت قلب برای محافظت از سلامت مغز

مطالعات علمی نشان داده اند که سلامت مطلوب قلب و عروق فوایدی را برای سلامت سیستم عصبی به همراه دارد و ممکن است زوال شناختی مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد.

با این وجود، به دلیل ماهیت این مطالعات، مشخص نبود که ژن ها و یا محیط در ارتباط بین عوامل خطرآفرین قلبی‌ و عروقی و زوال شناختی نقش دارند یا خیر.

از این رو، کسی در واقع نمی دانست که سلامت قلب تا چه اندازه برای حفظ سلامت مغز اهمیت دارد.

اما به لطف نتایج مطالعه ای جدید که توسط پژوهشگران دانشگاه اموری و با حضور برادران دوقلو انجام شد، همه چیز تغییر کرده است.

با مطالعه روی شرایط برادران دوقلو پژوهشگران نه تنها قادر به تفکیک مولفه های ژنتیکی بودند که می توانند بر سلامت مغز تاثیرگذار باشند، بلکه عوامل محیطی را نیز مورد بررسی قرار دادند.

در همین راستا، آنها به این نتیجه رسیدند که سلامت مطلوب قلبی‌عروقی می تواند به معنای سلامت مطلوب مغز باشد.

به گفته پژوهشگران این خبر خوبی برای ما محسوب می شود.

از آنجایی که برخی عوامل تاثیرگذار بر سلامت قلبی‌عروقی قابل اصلاح هستند، پیشگیری از عوامل خطرآفرین قلبی‌عروقی و دنبال کردن یک سبک زندگی سالم از ابتدای زندگی می تواند به کسب بهترین نتایج نه تنها برای سلامت قلبی‌عروقی بلکه برای سلامت شناختی نیز منجر شود.

به بیان دیگر، بهبود سلامت قلب نه تنها امکان‌پذیر است، بلکه روشی ساده برای بهبود سلامت مغز نیز محسوب می شود.

نوروکاردیولوژی 

یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که برخلاف باورهای رایج، مغز مرکز هوشیاری کل بدن نبوده و قلب نیز نقش مهمی در روند هوشیاری ایفا می‌کند. نوروکاردیولوژی Neurocardiology یک رشته نوظهور در طب در بیش از یک دهه گذشته بوده که تمرکز اصلی آن بر روی چگونگی ارتباط مغز و قلب از طریق سیستم عصبی است.

تحقیقات اخیر در این زمینه نشان می‌دهد که قلب، دارای یک “مغز منحصر به خود” است به این معنی که قلب نیز دارای یک مرکز بوده که اطلاعات را حمل و دریافت می‌کند.

“مغز قلب”، قلب را قادر می سازد تا عملکردهایی نظیر یادگیری، یادآوری و تصمیم گیری را جدا از قشر مخ انجام دهد.تحقیقات بیشتر نشان می‌دهد که قلب همچنین می‌تواند با ارسال مداوم سیگنال‌های مربوط به ادراک، شناخت و احساسات، مغز را تحت تاثیر قرار دهد.

دانشمندان در موسسه HeartMath بر این باورند که قلب احساسات مثبت مانند شادی، عشق و یا تقدیر را احساس کرده و یک پیام خاص را ایجاد می‌کند. به گفته آنها، قلب بزرگترین میدان الکترومغناطیسی را در بدن تولید کرده که آنها قادر به دریافت اطلاعات گسترده از آن هستند.