سندروم گیلن باره یک بیماری خودایمنی نادر و جدی است، که می‌تواند بر روی هر قسمت از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع تاثیر بگذارد. به این بخش، سیستم عصبی محیطی می‌گویند. یک بیماری خود ایمنی باعث می‌شود تا سیستم ایمنی بدن به گروه‌های خاصی از سلول‌های سالم حمله کرده و آن ها را از بین ببرد.
در این سندروم به غلاف میلین اعصاب محیطی حمله می‌کند. غلاف‌های میلین، آکسون‌های اعصاب را می‌پوشانند. میلین به این پسوندهای نازک و طولانی سلول های عصبی کمک می‌کند تا پیام را منتقل کنند. در برخی موارد، سندروم گیلن باره به خود آکسون ها نیز حمله می‌کند.
این آسیب از ارسال اطلاعات خاص اعصاب مانند احساس لمس به نخاع و مغز جلوگیری می‌کند. این امر باعث احساس بی‌حسی می‌شود. علاوه بر این، مغز و نخاع دیگر نمی‌توانند سیگنال‌ها را به بدن منتقل کنند که منجر به ضعف عضلات می شود. هر کسی که احساس سوزن‌سوزن شدن و ضعف غیر قابل توضیح دارد، باید در اسرع وقت تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد.
این اختلال معمولا چند روز یا چند هفته پس از عفونت دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارش ظاهر می‌شود. جراحی یا واکسیناسیون به‌ندرت می‌تواند سندرم گیلن باره را تحریک کند. اخیرا گزارش شده که پس از آلودگی به ویروس زیکا، افرادی دچار این سندروم شده‌اند. این روزها پژوهشگران در حال تحقیق هستند و معتقدند که ممکن است سندرم گیلن باره پس از عفونت کووید ۱۹رخ دهد.
در ادامه این مقاله از سری مقالات پزشکی سایت دکتر جباری، به بررسی علائم، علل، تشخیص و درمان این بیماری می پردازیم.
علائم بیماری سندرم گیلن باره
- سوزن سوزن شدن، خارش و تیرکشیدن انگشتان دست و پا، مچ دست یا پا و قوزک ها
- ضعف در پا ها که به سمت اندامهای فوقانی منتشر می شود
- عدم توانایی در راه رفتن، عدم تعادل و یا ناتوانی در بالا رفتن از پله ها
- مشکل در حرکات صورت مانند بلع، جویدن و یا صحبت کردن و یا حرکات چشم
- کمردرد شدید که ممکن است شب ها بدتر شود
- مشکل در کنترل عملکرد مثانه یا عملکرد روده
- ضربان قلب سریع
- فشار خون پایین یا بالا
- مشکلات تنفسی
- افرادی که به بیماری نشانگان گیلن باره مبتلا می شوند به طور معمول بین هفته دوم تا چهارم بیشترین علائم را احساس می کنند
علل بروز سندروم گیلن باره
سندرم گیلن باره می‌تواند تمام گروه‌های سنی را تحت تاثیر قرار دهد. اما با افزایش سن، خطر آن هم افزایش می‌یابد. همچنین خطر آن در مردان بیشتر از زنان است. این بیماری ممکن است توسط موارد زیر ایجاد یا تشدید شود:
- عفونت کمپیلوباکتر، نوعی باکتری در مرغ‌های نپخته
- واکسیناسیون آنفلوانزا یا واکسیناسیون کودکان (به ندرت)
- ویروس آنفولانزا
- سیتومگالوویروس
- ویروس اپشتین بار
- ویروس زیکا
- هپاتیت A ، B ، C و E
- HIV
- پنومونی مایکوپلاسما
- عمل جراحی
- ضربه
- لنفوم هوچکین
- ویروس کرونا
عوارض احتمالی سندرم گیلن باره چیست؟
نشانگان گیلن باره بر اعصاب محیطی شما تاثیر می گذارد. ضعف و فلجی می تواند بر چند قسمت از بدن تاثیر گذارد. عوارض ممکن است شامل دشواری تنفس (زمانی که فلجی یا ضعف به عضلات کنترل کننده تنفس گسترش می یابد) شود. ممکن است به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز داشته باشید تا در صورت بروز مشکلات تنفسی، به شما کمک کند.
عوارض سندرم گیلن باره می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ماندگاری ضعف، بی حسی یا حساسیت های غیرعادی حتی پس از بهبودی
- مشکلات قلبی یا فشار خون
- درد
- عملکرد آهسته روده یا مثانه
- لخته شدن خون و زخم بستر به علت فلجی
راه های تشخیص سندرم گیلن باره
در ابتدا تشخیص سندرم گیلن باره دشوار است. به این دلیل که علائم آن بسیار شبیه سایر اختلالات عصبی یا شرایطی است که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند. این اختلالات و شرایط شامل بوتولیسم، مننژیت و مسمومیت با فلزات سنگین هستند. مسمومیت با فلزات سنگین ممکن است در اثر موادی مانند سرب، جیوه و آرسنیک ایجاد شود.
آشنایی با بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب
پزشک در مورد علائم خاص و سابقه پزشکی شما سوال خواهد کرد. در مورد علائم غیر معمول، هرگونه بیماری، عفونت اخیر یا قدیم، با پزشک صحبت کنید. آزمایش هایی که برای کمک به تایید تشخیص استفاده می‌شوند، در زیر شرح داده شده‌اند:
آنالیز مایع نخاعی
این آزمایش شامل برداشتن مقدار کمی مایع مغزی نخاعی از کمر است. سپس مایع مغزی نخاعی برای تشخیص سطح پروتئین آزمایش می‌شود. معمولا در مایع مغزی نخاعی افراد مبتلا به سندرم گیلن باره، سطح پروتئین بالاتر از حد طبیعی است.
الکترومیوگرافی (EMG)
الکترومیوگرافی یک آزمایش عملکرد عصبی است. این آزمایش، فعالیت الکتریکی عضلات را می‌خواند، تا به پزشک شما کمک کند که بفهمد ضعف عضلانی شما ناشی از آسیب عصبی است یا آسیب عضلانی.
آزمایش های هدایت عصبی
ممکن است از آزمون‌های سرعت هدایت عصبی برای بررسی میزان پاسخ عصب‌ها و عضلات، به پالس‌های کوچک الکتریکی استفاده شود.
درمان سندروم گیلن باره چگونه است؟
نشانگان گیلن باره یک فرایند التهابی خودایمنی است که خود محدود کننده است، به این معنی که به طور خود به خودی حل می شود. با این حال، هر کسی که این اختلال را دارد باید برای ارزیابی دقیق در بیمارستان بستری شود. علائم می تواند به سرعت بدتر شود و در صورت عدم درمان، کشنده باشد!
در موارد شدید، افراد مبتلا به نشانگان گیلن باره می توانند فلج کامل بدن را تجربه کنند. سندرم گیلن باره می تواند تهدید کننده زندگی باشد اگر فلج روی دیافراگم یا ماهیچه های قفسه سینه اثر بگذارد و از تنفس مناسب جلوگیری کند.
در واقع فلجی به قفسه ی سینه می رسد و فرد نمی تواند نفس بکشد و ممکن است جان خود را از دست بدهد. هدف درمان این است که شدت حمله ایمنی را کاهش دهیم و از عملکرد بدن مانند عملکرد ریه حمایت کنیم. در این حال سیستم عصبی شما نیز به طور خود به خودی بهبود می یابد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
پلاسمافرزیس (تعویض پلاسما)
سیستم ایمنی بدن پروتئینی تولید می کند که آنتی بادی نامیده می شود. آنتی بادی به طور معمول به مواد خارجی مضر مانند باکتری ها و ویروس ها حمله می کند.
سندرم گیلن باره هنگامی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن شما اشتباه آنتی بادی هایی ایجاد می کند که اعصاب سالم سیستم عصبی شما را تحت تاثیر قرار می دهند. پلاسمافرز برای حذف آنتی بادی های حمله کننده به اعصاب، از خون شما در نظر گرفته شده است.
در طی این روش خون از بدن شما توسط دستگاه خارج می شود. این دستگاه سلول های خون و پلاسما را جدا می کند. سپس آنتی بادی هایی که در پلاسما وجود دارد را از آن حذف می کند و خون را به بدن شما باز می گرداند. به این طریق آنتی بادی ها از بدن خارج می شود.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی
دوزهای بالا از ایمونوگلوبولین همچنین می توانند آنتی بادی های ایجاد کننده ی سندرم گیلن باره را محدود کند. ایمونوگلوبولین ها حاوی آنتی بادیهای سالم و طبیعی از اهداکنندگان خون است. پلاسمافرز و ایمونوگلوبولین وریدی به یک اندازه موثر هستند. این به شما و دکتر شما بستگی دارد که بهترین درمان چیست.
درمان های دیگر سندرم گیلن باره
شما ممکن است دارو برای کاهش درد و جلوگیری از لخته شدن خون در حالی که در زمان بستری یا فلجی و بی حرکت هستید، دریافت کنید. همچنین احتمالا خدمات فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی دریافت خواهید کرد. در طول مرحله حاد بیماری، متخصصین دست و پای شما را به صورت دستی حرکت می دهند تا انعطاف پذیری آنها را حفظ کنند.
هنگامی که شروع به بهبود می کنید، درمانگران با شما در تقویت عضلات و فعالیت های مختلف زندگی روزمره (ADL) کار خواهند کرد. این موارد می تواند حتی شامل فعالیت های مراقبت شخصی مانند لباس پوشیدن باشد.
