بیماری مغز و اعصاب در کودکان

مغز و عملکرد آن

رشد مغز انسان در دوران جنینی آغاز می‌شود و در دوره نوزادی، کودکی و بزرگسالی ادامه می‌یابد. بیشتر سلول‌های مغزی قبل از تولد تشکیل می‌شوند اما اتصالات بین این سلول‌های عصبی تا قبل تولد ایجاد نمی‌شوند.

مغز از طریق دریافت اطلاعات در محیط خارجی، خود‌سازمان‌دهی می‌شود. این اطلاعات را برای پیش‌برد رشد و پیشرفت مغز استفاده می‌شود. همچنین با محیط سازگار می‌شود. تجربه محیط از طریق حس لمس، بو، بینایی، چشایی و شنوایی باعث ایجاد ارتباط در مغز می‌شود.

تمام اختلالات عصبی شامل مغز، ستون فقرات یا اعصاب است. علائم بیماری مغز و اعصاب در کودکان بستگی به جایی دارد که آسیب به آن وارد شود. مناطقی که حرکت، ارتباطات، بینایی، شنوایی یا تفکر را کنترل می‌کنند می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند. بیماری‌های عصبی می‎تواند منجر به تشنج در نوزادان شود.

بسیاری از این بیماری‌ها در سال‌های اولیه رشد پدیدار می‌شوند و ممکن است در بدو تولد تشخیص داده شوند. بعضی از آنها بعداً تشخیص داده می‌شوند زیرا علائم فقط در مواردی ظاهر می‌شوند که:

• کودکی نقاط عطف رشدی را از دست می‌دهد یا مشکلات رشدی دارد (مثلاً اوتیسم).
• یک عفونت مخرب رخ می‌دهد (به عنوان مثال بیماری مننژیت و فلج اطفال).
• تصادف باعث آسیب مغزی شود (سکته مغزی، تروما، هیپوکسی)

بسیاری از اختلالات عصبی “مادرزادی” هستند ، به این معنی که در بدو تولد وجود داشته اند. اما برخی از اختلالات “اکتسابی” هستند که نشان دهنده‌ی این است که آنها پس از تولد به وجود آمده‌اند. کسانی که علت ناشناخته دارند “ایدیوپاتیک” نامیده می‌شوند.

علل مادرزادی بیماری مغز و اعصاب در کودکان (در بدو تولد)

عوامل ژنتیکی می‌توانند در ایجاد انواع بیماری مغز و اعصاب در کودکان که به طور معمول از طریق ژن‌ها و کروموزوم‌ها از والدین به ارث می‌رسند تأثیر بگذارد. انواع این علل به اختصار در لیست زیر آمده‌اند:

• ناهنجاری‌های ژن
• ناهنجاری‌های کروموزومی
• تغییر در تعداد کروموزوم
• تغییر در ساختار کروموزوم
• اختلالات متابولیک

علل پیش از تولد بیماری مغز و اعصاب در کودکان

برخی از شرایط پیش از تولد منجر به این بیماری‌ها می‌شود. وضعیت مادر و هم‌چنین زایمان از مهم‌ترین علل بروز این شرایط است.

• سموم و عوامل محیطی
• کمبودهای تغذیه‌ای
• عفونت‌ها
• هیپوکسی/آسفیکسی
• عوارض در هنگام زایمان
• تولد زودرس / وزن کم نوزاد هنگام تولد

مهم‌ترین بیماری مغز و اعصاب در کودکان

اختلالات عصبی مختلفی وجود دارد که بر سلامت کودکان تاثیر می‌گذارد. اوتیسم، صرع، فلج مغزی، عواقب آسیب مغزی و سردرد شایعترین اختلالات عصبی است که در کودکان مشاهده می‌شود. هر اختلال و علائم مرتبط با آن در هر کودک متفاوت است.

خونریزی داخل وریدی :

 خونریزی داخل وریدی به معنی خونریزی در داخل یا اطراف شکمچه‌های مغز است. شکمچه‌ها فضاهایی در مغز هستند که حاوی مایع نخاعی می‌باشند. این مشکل در نوزادان نارس به خصوص نوزادان با وزن بسیار کم هنگام تولد (لینک به مقاله کم بودن وزن نوزاد) که کمتر از ۱۵۰۰ گرم وزن دارند، شایع‌تر است.

لوکومالاسی پیرامون بطنی:

لوکومالاسی پیرامون بطنی به معنی آسیب و نرم شدن ماده سفید مغز است. ماده سفید بخش داخلی مغز است که اطلاعات را بین سلول‌های عصبی و نخاع و نیز از بخشی از مغز به بخش دیگر ارسال می‌کند.

 این مشکل همچنین در نوزادان نارس شایع‌تر است. در صورت ابتلا به لوکومالاسی پیرامون بطنی، ناحیه‌ی آسیب دیده‌ی بافت مغز می‌تواند بر سلول‌های عصبی که حرکات را کنترل می‌کنند اثر بگذارد. با رشد کودک، سلول‌های آسیب دیده‌ی عصبی باعث می‌شوند که عضلات انقباضی، سفت و مقاوم در برابر حرکت شوند.

نوزادان مبتلا به این بیمار بیشتر در خطر ابتلا به فلج مغزی هستند (گروهی از اختلالات که مانع کنترل طبیعی عضلات توسط کودک می‌شوند) و ممکن است دچار مشکلات فکری یا یادگیری شوند.

تومور مغزی:

تومور مغزی که رشد غیر عادی بافت در مغز است. یک تومور در مغز ممکن است به آرامی رشد کند و تا زمانی که بزرگ شود علائم کمی داشته باشد و یا می‌تواند به سرعت رشد کرده و پخش شود و باعث ایجاد علائم شدید و سریع گردد. تومورهای مغزی در کودکان می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

تومور خوش خیم معمولاً در یک محل رشد می‌کند و ممکن است در صورتی که در محلی قرار داشته باشد که بتوان بدون آسیب به بافت سالم اطراف آن را برداشت، از طریق جراحی قابل درمان باشد.

اوتیسم:

اوتیسم، یکی از بیماری های مغز و اعصاب تقریبا جدید است و محققان هنوز اطلاعات بسیار زیادی درباره آن ندارند.

برخی از بیماران مبتلا به اوتیسم، مشکلات ژنتیکی دارند، اما بیش از یک دلیل برای این بیماری وجود داشته و برخی از این دلایل هنوز ناشناخته مانده اند. نوع رفتار، یادگیری، واکنش و ارتباطات افراد مبتلا به اوتیسم با عمده مردم متفاوت می باشد. اوتیسم اغلب پیش از سن سه سالگی تشخیص داده شده و تا پایان عمر همراه فرد باقی می ماند.

این افراد سطح متفاوتی از ناتوانی های ذهنی را دارا بوده اما برخی از آنها ذوق و قریحه بالایی دارند. برخی علائم می تواند شامل عدم واکنش به ادا کردن نام تا ۱۲ ماهگی فرد، ممانعت از تماس چشمی، درک دشوار از احساسات افراد، مشکلات تکلم و مهارت های زبانی، ناراحت شدن از تغییرات کوچک، به تنهایی بازی کردن و غیره، می باشد.

اختلال عدم تمرکز و بیش فعالی (ADHD):

یکی از شایع ترین اختلالات عصبی در کودکان که تا گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند، بیش فعالی است. ADHD اختلالی است که تمرکز کودکان را کاهش داده و آنها را در کنترل تکانه‌ها ناتوان می‌کند. انجام وظایف برای این کودکان دشوار است و اغلب دچار پریشانی می‌شوند.

این بیماری به دلیل عوامل ژنتیکی، تغذیه نامناسب، سوء مصرف مواد یا آسیب مغزی ایجاد می‌شود. ADHD نیاز به ارزیابی متخصص دارد زیرا معیارهای خاصی برای تشخیص وجود دارد و هر کودک بیش فعالی را نمی توان به عنوان ADHD شناخت. علائم بیماری را می توان از طریق دارو و رفتار درمانی، درمان کرد.

دیسپراکسی:

این بیماری در کودکان بسیار شایع است اما در مورد آن کمتر شناخت وجود دارد. دیسپراکسی بیماری است که هماهنگی حرکات بدنی را دشوار می‌کند. کودکان مبتلا به این بیماری، در حفظ وضعیت و تعادل خود مشکل دارند. هیچ دلیل مشخصی برای این بیماری وجود ندارد، زیرا اعتقاد بر این است که سلولهای عصبی که کنترل حرکت ماهیچه ها را کنترل می کنند، در هر فرد متفاوت است. کودکان مبتلا می‌توانند در صورت تشخیص زودرس بیماری با مداخله خاصی مانند کار درمانی فرآیند محور، بهبود پیدا کنند.

صرع:

بیماری صرع نوعی  بیماری است که همراه با با تشنجات مکرر بوده و معمولا در طی  یک دوره زمانی خاص بروز کرده و ایجاد می شود.  تشنج به صورت  یک حمله ناگهانی در نوع عملکرد و فعالیت الکتریکی مغز گفته می شود  که در طی آن مواردی همچون  کاهش هوشیاری، منقبض شدن عضلات ، و حرکات مکرر پدید آمده  و در برخی موارد نیز اختلالاتی به وجود می آید.

در حدود  25%  از موارد  مربوط به بیماری صرع معمولا  در سنین قبل از ۵ سالگی ایجاد شده و ۵۰% از آن نیز  معمولا  در سن پیش از ۲۵ سالگی  به وجود می آید.. بیماری صرع در  خانواده های خاصی دارای گستردگی بیشتری است .

 صرع به طور کلی نوعی  آسیب و اختلال در سیستم عصبی مرکزی (اختلال نورولوژیکی) محسوب می شود که در اثر بروز آن ،  فعالیت سلول های عصبی در مغز دچار اختلال شده و سبب تشنج  در فرد می شود . در طی این حمله ،  علائم و نشانه ها ، رفتار فرد و همچنین احساسات غیرطبیعی به وجود می آید . همانند از  دست رفتن هوشیاری که معمولا در صرع رخ می دهد.

انواع سردرد:

بیشتر سردردها علائم اختلالات عصبی نیستند، اما در برخی موارد ممکن است ناشی از مشکل اساسی باشند. سردرد می‌تواند در اثر تغییراتی در مغز یا بدن ایجاد شود که پیام های درد به مغز ارسال می‌کند و منجر به سردرد می شود. توجه به سردردها در کودکان، به ویژه هنگامی که با علائم دیگر مانند استفراغ، گرفتگی، مشکل در هوشیاری باشد، لازم است.

اپیلپسی:

یادگیری، خواندن دقیق، هجی کردن، نوشتن و درک آنچه نوشته شده است در این کودکان بسیار مشکل است. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است. درمان این بیماری شامل روشهای خاص تدریس است. در صورت تشخیص زودرس، کودکان مبتلا به اپی لپسی می توانند بالاتر از حد متوسط شوند و پیشرفت کنند.

فلج مغزی:

این بیماری بر مهارت‌های حرکتی کودک تأثیر می گذارد و در اثر آسیب های مغزی ایجاد می‌شود. این بیماری، یکی از شایعترین اختلالات عصبی در کودکان است و بسته به علائم عصبی، در انواع مختلفی تقسیم بندی می شود. فلج مغزی باعث می شود کودکان در هماهنگی و حرکاتی مانند ایستادن، راه رفتن، کنترل مثانه و روده، غذا خوردن و حتی صحبت کردن دچار مشکل شوند.

 این بیماری با افزایش سن بدتر نمی‌شود. هیچ دلیل قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما اعتقاد بر این است که در دوران بارداری، زمانی که جنین به درستی رشد نمی‌کند و یا آسیب مغزی می‌بیند ایجاد می‌شود. این بیماری قابل درمان نیست، روش‌های درمانی خاص می‌توانند به بهبود شرایط کمک کنند.

مننژیت:

مننژیت (Meningitis) التهاب پرده‌های محافظی می‌باشد که مغز و نخاع را پوشانده‌اند و بطور مشترک مننژ یا شامه گان نامیده می‌شوند. این التهاب ممکن است عامل ویروسی، باکتریایی، یا سایر ریز اندامگان داشته باشد، و در موارد کمتری در اثر تجویز داروهای خاصی به وجود آید.

مننژیت می‌تواند به دلیل نزدیکی التهاب به مغز و نخاع، زندگی بیمار را به خطر اندازد؛ بنابراین این شرایط را تحت عنوان فوریت پزشکی دسته بندی می‌کنند.

آنسفالوپاتی:

عفونت و التهاب مغز که در اثر وجود باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌شود را آنسفالوپاتی می‌گویند. در موارد نادری این بیماری می‌تواند کشنده باشد. آنسفالیت به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.

 در نوع اولیه ویروس و باکتری مستقیما مغز را دچار عفونت می‌کنند اما در آنسفالوپاتی ثانویه به دلیل وجود عفونت در بخش دیگری از بدن، ناتوانی سیستم ایمنی در از بین بردن سلول‌های آلوده و حمله‌ی ای سیستم به سلول‌های مغز ایجاد می‌شود.علائم این بیماری مشابه بیماری آنفولانزاست. در موارد شدید، علائمی همچون از دست دادن سطح هوشیاری، احساس فلج و ناتوانی و مشکل در گفتار نیز بروز می‌کند.

اسکلروزیس یا MS:

MS یکی از شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب است که در آن سیستم ایمنی به پوشش میلین که عصب را محافظت می‌کند حمله می‌کند. اغلب نشانه اول MS، تاری دید در یک چشم است.

یکی دیگر از رایج ترین علامت‌های زودگذر، تنگ شدن یا بی حسی در صورت، دست‌ها، پاها، پا و دست است. بی‌خوابی می‌تواند منجر به مشکلات تعادل یا احساس ضعف در پاها یا در دست گرفتن شما شود. تحقیقات نشان می‌دهد که MS ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است و طیف گسترده ای از علائم از خفیف تا شدید وجود دارد.