عصب ها در بدن ساختار و وظیفه‌ی ویژه‌ای دارند. هماهنگی ماهیچه‌ها، حس کردن و حرکت اعضای بدن همه به کمک اعصاب در بدن انجام می‌شوند. عصب اولنار یکی از عصب های مهم در قسمن فوقانی بدن و بازو می‌باشد که از گردن شروع و به سمت بازو ادامه دارد و در نهایت به انگشت کوچک دست می‌رسد. عصب اولنار یکی از سه عصب مهم در بازو است. حس کردن ساعد و انگشت چهار و پنج و حرکت یا باز و بسته شدن دست به لطف عصب اولنار می‌باشد. به دلیل فعالیت زیاد دست و همچنین وجود عصب اولنار در طول دست امکان انقباض و گرفتگی عصب اولنار به خصوص در آرنج وجود دارد . گرفتگی عصب اولنار در آرنچ خیلی شایع می‌باشد که در این مقاله در کلینیک دکتر رضا جباری فوق تخصص مغز و اعصاب به بررسی مشکلات و درمان عصب اولنار می‌پردازیم.
عصب اولنار چیست؟
عصب اولنار یا همان Ulnar Nerve یکی از عصب های مهم و اصلی در بازوی انسان‌ها می‌باشد. اشاره کردیم گرفتگی و انقباض عصب اولنار در پشت استخوان آرنج یکی از شایع‌ترین مشکلات آن می‌باشد. عصب اولنار در نزدیکی استخوان اولنار قرار دارد و تا انگشت کوچک ادامه می‌یابد. عصب اولنار بعد از جدا شدن از بازو و رد شدن از آرنج به قسمتی از ساعد عصب می‌رساند و بعد به سمت مچ دست و انگشت کوچک و حلفه عصب رسانی می‌کند. دستان ما در طول روز در اکثر کارها به ما کمک می‌کنند. به همین دلیل امکان تحریک و فشرده شدن دست و گرفتگی عصب اولنار زیاد می‌باشد. گرفتگی عصب اولنار بیشتر در آرنج و مچ پیش می‌آید اما می‌تواند در هرجایی در ساعد یا بین آرنج و شانه رخ بدهد. در صورت ایجاد درد یا گرفتگی، درمان عصب اولنار باید زیر نظر جراح مغز و اعصاب انجام شود.
دلایل گرفتگی عصب اولنار
نمی‌توان یک دلیل خاص برای گرفتگی عصب اولنار انتخاب کرد. هرگونه فشردگی و فشار زیاد به دست می‌تواند یک علت گرفتگی عصب اولنار باشد ولی باز هم در کل خیلی از دلیل‌ها مشخص نمی‌باشند. در کل وارد شدن فشار زیادی به دست و انجام فعالیت‌هایی که در آن فرد نیاز دارد تا مفصل آرنج خود را زیاد خم و راست کند باعث گرفتگی عصب اولنار در آن می‌شود. در موارد زیر به برخی دلایل اصلی گرفتگی عصب اولنار اشاره شده است.
- ورزش شدید برای تقویت پشت بازو
- آسیب و شکستکی آرنج
- سر خوردن عصب اولنار به بیرون در زمان خم کردن آرنج
- وجود مایع در آرنج
- تکیه کردن به آرنج برای مدت طولانی مثل دیدن تلویزیون
- اسپورهای استخوانی در آرنج
- فشار بیش از حد روی عصب
- تورم مفاصل یا آرتریت در آرنج و مچ دست
- تماس تلفنی طولانی با آرنج خمیده
- وجود کیست در آرنج
نشانه‌ها و علائم گرفتگی عصب اولنار
اکثر علائم درگیری عصب اولنار خود را از آرنج و در هنگام خم کردن آن نشان می‌دهند. البته که گرفتگی عصب اولنار در دست و انگشتان نیز رخ می‌دهد. امکان رخ دادن گرفتگی عصب اولنار در افراد بالای ۳۰ سال، زنان و افرادی که استفاده زیادی از کامپیوترها می‌کنند بیشتر می‌باشد. علائم گرفتگی عصب اولنار به شرح زیر می‌باشد:
- بی‌حسی و سوزن سوزن شدن متناوب دست به خصوص در انگشتان رینگ و کوچک
- دشواری کنترل انگشتان برای انجام وظایف دقیق، مثل تایپ کردن
- درد یا حساسیت در مفصل آرنج
- قرمزی، تورم و التهاب
- کاهش انعطاف‌پذیری دست
- عدم توانایی در برداشتن اجسام
- حساسیت به سرما
- از کار افتادگی عضله
تشخیص گرفتگی عصب اولنار
تشخیص صحیح گرفتگی عصب اولنار، برای از کار نیفتادن دست و حس داشتن در انگشتان خیلی مهم است. اگر درد عصب اولنار بیش از چند هفته ادامه داشته باشد، شخص باید به پزشک متخصص مراجعه کند. در معاینه عصب اولنار سوالاتی درمورد سلامت عمومی و سابقه پزشکی و داروهایی که شخص بیمار مصرف کند پرسیده می‌شود. در کل برای تشخیص درد عصب اولنار اول وضعیت کلی سلامت شخص چک می‌شود و بعد نوبت معاینه بازو می‌باشد. پزشک آرنج یا مچ دست فرد را خم می‌کند تا ببیند که آیا عصب اولنار پس از خم شدن آرنج، فشرده یا از محل خود خارج می‌شود یا نه. همچنین قدرت و حس دست و انگشتان را بررسی می‌کند.
تشخیص به موقع گرفتگی عصب اولنار جهت جلوگیری از مشکلات جدی مانند از دست دادن عملکرد و احساس دست به‌صورت دائمی، بسیار حائز اهمیت است. البته برای بررسی دقیق عملکرد عضله و عصب اولنار، آزمایشات هدایت عصبی نیز ممکن است انجام شود. در این آزمایش سوزن‌های کوچکی به عضلات اطراف عصب اولنار وارد می‌شود تا عملکرد عضله و عصب بررسی شود. برای مشکلاتی حادتر مثل شکستگی یا خار استخوان ممکن است نیاز شود از اشعه ایکس نیز استفاده شود. اما بیشتر دلایل گرفتگی عصب اولنار در اشعه ایکس دیده نمی‌شوند.
درمان غیرجراحی گرفتگی عصب اولنار
نوع درمان گرفتگی عصب اولنار به شدت گیر افتادگی آن بستگی دارد. طبیعتاً درمراحل اولیه ترجیح این است که از گزینه‌های غیر جراحی استفاده شود. برای آسیب های جزئی و متوسط ترکیبی از درمان‌های غیرجراحی زیر به همراه روش‌های دارویی و فیزیوتراپی می‌تواند در درمان گرفتگی عصب اولنار کمک کند.
- فیزیوتراپی و لیزر درمانی برای کمک به لغزش صحیح عصب در بازو اسپیلنت یا آرنج بند برای صاف نگه داشتن آرنج در شب
- تمرین های تقویتی عضلات ضعیف شده
- استفاده از داروهای ضد التهاب برای کاهش تورم
- انجام اقدامات ارگونومیک در محل کار و خانه
- بهبود انعطاف‌پذیری بافت نرم
- اجتناب از انجام کارهای خسته کننده و تکراری
- احتیاط در هنگام انجام حرکاتی که باعث ناراحتی و درد می‌شوند.
درمان جراحی گرفتگی عصب اولنار
در مواردی که روش غیر جراحی باعث بهبود بیمار نشده است، یا عصب اولنار خیلی فشرده شده و با ضعف و آسیب عضلانی همراه باشد احتمالاً پزشک برای این که فشار را از عصب اولنار خارج کند روش درمان جراحی را پیشنهاد می‌کند. چند روش جراحی وجود دارد که برای درمان عصب اولنار استفاده می‌شوند. جراح ارتوپدی شما در بهترین گزینه‌ی ممکن را برا شما انتخاب خواهد کرد. این عمل‌ها اغلب به صورت سرپایی انجام می‌شوند، اما توصیه ما این است که بیماران یک شب در بیمارستان بمانند.
از این روش برای افزایش اندازه تونل کابیتال و دادن فضای بیشتر به عصب استفاده می‌شود. در این عمل سقف رباط تونل آرنج بریده و تقسیم می‌شود. این عمل سایز تونل را افزایش و فشار روی عصب را کاهش می‌دهد
عمل جراحی آزادسازی تونل کابیتال در مواقعی که عصب در حد خفیف یا متوسط فشرده شده باشد خیلی خوب جواب می‌دهد.
این روش برای جابه‌جایی عصب از پشت عضله به جلوی آن انجام می‌شود. انتقال عصب اولنار باعث می‌شود، هنگامی که آرنج خم می شود به عصب فشار کم‌تری وارد شود. عصب را می‌توان جابجایی زیر جلدی یعنی به زیر پوست و چربی در بالای عضله، و یا جابجایی بین عضلانی به درون عضله یا زیر آن انتقال داد.
این روش که برآمدگی استخوان میانی را از بین می‌برد تا از کشیدگی عصب اولنار جلوگیری شود. این روش فقط در زمانی استفاده می‌شود که گرفتگی عصب اولنار به حدی شدید باشد که باعث ضعف عضلانی و از بین رفتن عضلات شود.
ریکاوری بعد از جراحی
ریکاوری پس از جراحی از برای هر شخص متفاوت است و تا حد زیادی بسته به روش انجام شده دارد. نتایج جراحی برای گیرافتادگی عصب اولنار معمولاً خوب است و اکثر بیماران بهبود می‌بایند. با توجه به نوع جراحی، ممکن است تا چند هفته پس از عمل به اسپلیت آرنج یا آتل نیاز باشد. جابجایی زیر عضله معمولاً تا شش هفته نیاز به ریکاوری دارد. جراح درباره تمرین‌های فیزیوتراپی و بازگشت به زندگی عادی با توجه به شرایط توضیح خواهد داد.
در صورت داشتن علائم و درد در آرنج و عصب اولنار می‌توانید برای تعیین وقت ویزیت، با کلینیک دکتر رضا جباری فوق تخصص مغز و اعصاب تماس بگیرید.
