آیا تابه‌حال درباره‌ی بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چیزی شنیده یا خوانده‌اید؟ بیماری خود ایمنی ازجمله اختلالاتی است که به گونه‌های مختلفی بروز می‌کند و زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تصور کنید که بدن شما یک قلعه است و سیستم ایمنی شما ارتشی است که با مهاجمانی مانند باکتری‌ها مبارزه می‌کند. اگر ارتش شما بد کار کند و اشتباهاً خود به قلعه حمله کنند، نشان‌دهنده‌ی ابتلای شما به بیماری خود ایمنی است. در ادامه مقاله با سایت فوق تخصص مغز و اعصاب همراه باشید تا باهم درباره‌ی انواع بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب بیشتر بدانیم.
بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چیست؟
اختلالات سیستم ایمنی باعث فعالیت کم یا بیش‌ازحد و غیرطبیعی سیستم ایمنی می‌شوند. در مواردی که فعالیت سیستم ایمنی بیش‌ازحد می‌شود، بدن به بافتهای خود حمله کرده و به آن آسیب می‌رساند. بیماری‌های خود ایمنی توانایی بدن برای مبارزه با مهاجمان بیرونی مثل باکتری و ویروس را کاهش می‌دهند و باعث آسیب‌پذیری آن در برابر عفونت‌ها می‌شوند.
به‌عبارت‌دیگر در پاسخ به یک محرک ناشناخته، سیستم ایمنی ممکن است شروع به تولید آنتی‌بادی‌ای کند که به‌جای مبارزه با عفونت‌ها، به بافتهای بدن حمله می‌کند. درمان بیماری‌های خود ایمنی به‌طورکلی بر کاهش فعالیت سیستم ایمنی متمرکز است. دسته‌ای از بیماری‌های خود ایمنی هستند که در آن سیستم دفاعی بدن سلول‌های مغزی را به‌عنوان عامل بیگانه در نظر می‌گیرد و به آن‌ها حمله می‌کند و علیه آن‌ها واکنش‌های ایمنی بروز می‌دهد. همین عامل موجب تحلیل رفتن سلول‌های دستگاه عصبی مرکزی و ایجاد بیماری‌های بسیاری می‌شود.
انواع بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چیست؟
۱. ام‌اس یا مولتیپل اسکلروزیس
ام‌اس شایع‌ترین بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب است که در آن سیستم ایمنی خود بیمار به مغز و یا نخاع او حمله می‌کند. بدین‌صورت که سیستم ایمنی به غلاف سلول‌های عصبی حمله می‌کند و باعث ایجاد علائمی می‌شود ازجمله التهاب، درد، ضعف، و اسپاسم عضلانی. این بیماری معمولاً به‌صورت دوره‌های عود و بهبودی ظاهر می‌شود اما برخی از اشکال بیماری پیش‌رونده هستند برای درمان مولتیپل اسکلروزیس می‌توان از داروهای مختلفی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند استفاده کرد. درمان زودهنگام و سریع می‌تواند از عود بیماری جلوگیری کرده و ناتوانی را کاهش دهد یا از آن جلوگیری کند.
۲. میلیت عرضی
میلیت عرضی نوعی التهاب نخاعی است، که در آن بخشی از سیستم عصبی مرکزی که تکانه‌هایی را از مغز به اعصاب بدن می‌فرستد درگیر می‌شود. میلیت عرضی می‌تواند به‌عنوان یک بیماری منفرد یا به‌عنوان بخشی از بیماری‌ام‌اس، نورومیلیت اپتیکا یا سایر اختلالات رخ دهد. میلیت عرضی در دوسوم موارد به‌طور کامل یا نسبی بهبود می‌یابد، بااین‌حال این بیماری خطر ابتلا به ام‌اس را در آینده افزایش می‌دهد.
۳. نوریت اپتیک
عصب بینایی یک دسته از الیاف عصبی است که اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می‌کند. نوریت اپتیک یک التهاب ناشی از حمله‌ی سیستم ایمنی به عصب بینایی است که منجر به از دست دادن جزئی و دردناک بینایی می‌شود که اغلب موقتی است. نوریت اپتیک نیز می‌تواند خطر ابتلا به ام‌اس را در آینده افزایش دهد. همچنین علائم نوریت اپتیک می‌تواند اولین نشانه‌ی ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس باشد، یا بعداً در طول روند ابتلا به ام‌اس رخ دهد.
۴. نورومیلیت اپتیکا
نورومیلیت اپتیکا یک اختلال مزمن مغز و نخاع است که باعث التهاب عصب بینایی و التهاب نخاع (میلیت) و آسیب بافتی گسترده می‌شود. این بیماری توسط آنتی‌بادی‌های خاص سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شود و اگر به‌موقع و تهاجمی درمان نشود اغلب منجر به ناتوانی قابل‌توجهی در فرد می‌شود. اپتیکا نورومیلیت اغلب به‌عنوان مولتیپل اسکلروزیس به‌اشتباه تشخیص داده می‌شود که همین می‌تواند شروع درمان مناسب را به تعویق بیندازد و اوضاع را بدتر کند.
۵. آنسفالومیلیت حاد منتشر
آنسفالومیلیت حاد منتشر (ADEM) معمولاً یک التهاب شدید مغزی و نخاعی است که به دنبال عفونت ویروسی یا واکسیناسیون ایجاد می‌شود و به احتمال قوی یک واکنش حساسیتی شدید است. برخلاف ام‌اس، آنسفالومیلیت حاد منتشر باعث سردرگمی حاد ذهنی همراه با سایر علائم عصبی مانند تشنج، مشکل در صحبت کردن، ضعف و غیره می‌شود.
۶. آنسفالیت خود ایمنی یا پارانئوپلاستیک
سندروم پارانئوپلاستیک یک اختلال کمیاب دستگاه عصبی است که دراثرحمله غیرعادی آنتی‌بادی‌ها به سلول‌های طبیعی در مغز و نخاع و دستگاه عصبی محیطی ایجاد می‌گردد و باعث گیجی، تشنج، اختلالات حرکتی و سایر علائم می‌شود. این بیماری اغلب در افراد مبتلابه سرطان ایجاد می‌شود.
۷. شرایط عصبی نادر
این موارد شامل شرایطی مانند نوروسارکوئیدوز، سندرم فرد سفت، سندرم سوساک، بیماری بهجت، کلیپرز، پاکیمننژیت هیپرتروفیک، آنسفالوپاتی پاسخگو به آستروئید همراه با تیروئیدیت خود ایمنی (SREAT) یا انسفالوپاتی هاشیموتو می‌باشند.
۸. اسپاستیسیتی
سپاستیسیتی معمولاً به علت آسیب به بخشی از مغز یا نخاع که کنترل‌کننده‌ی حرکات ارادی‌اند روی می‌دهد. در آن، عضلات به‌طور مداوم منقبض می‌شوند و همین منجر به سفتی بدن و اسپاسم می‌شود. درنهایت در عملکرد حرکتی، راحتی، سهولت مراقبت و بهداشت شخصی فرد مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. علل شایع اسپاستیسیتی شامل ام‌اس، میلیت، سکته مغزی، آسیب مغزی یا نخاعی، فلج مغزی و برخی از بیماری‌های ارثی است.
علل به وجود آمدن بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چیست؟
متأسفانه هنوز علت دقیق ابتلا به بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب مشخص نشده است و تحقیقات فقط توانسته‌اند یک سری از عوامل خطرساز را کشف کنند. تفاوت عوامل خطرساز با علت دقیق بیماری این است که عوامل خطر احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند و با کنترل آن‌ها می‌توان احتمال ابتلا به بیماری را کاهش داد اما احتمال ابتلا به صفر نمی‌رسد.
رایج‌ترین عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی مغز و اعصاب عبارت‌اند از:
مصرف بیش‌ازحد دارو
مصرف بیش‌ازحد داروهای اعصاب می‌تواند سبب ایجاد مسمومیت شود و فرد را به بیماری‌های خود ایمنی مبتلا کند.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی در بروز بیماری خود ایمنی نقش بسیار مهمی دارند. مثلاً ابتلا به بیماری ام‌اس می‌تواند به وراثت و ژنتیک وابسته باشد.
سایر عوامل خطرساز عبارت‌اند از:
- قرار گرفتن مادران باردار در معرض مواد موتاژن
- جهش در ژن‌ها
- سبک زندگی ناسالم
- قرار گرفتن در معرض استرس و فشارهای روانی
- قرار گرفتن در مجاورت مواد شیمیایی
بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چگونه درمان می‌شود؟
هیچ درمان ۱۰۰٪ای برای بیماری‌های خود ایمنی مغز. اعصاب وجود ندارد، اما علائم را می‌توان مدیریت کرد. سیستم ایمنی، ژنتیک و محیط هر فرد متفاوت است. این بدان معناست که درمان شما باید منحصربه‌فرد و مخصوص شما باشد.
برخی از دارو‌ها و روش‌های درمانی مورداستفاده برای درمان بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب عبارت‌اند از:
- مسکن‌ها
- ضدالتهاب
- تبادل پلاسما
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- گیاهان دارویی
- طب سوزنی
پیش‌آگهی افراد مبتلابه بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب چیست؟
علائم بیماری خود ایمنی می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند. آن‌ها ممکن است رو به بهبودی بروند و به حدی برسند که شما حداقل علائم را داشته باشید یا هیچ علائمی نداشته باشید، یا ممکن است تشدید شوند و بیماری را بدتر کنند. اگرچه که نمی‌توان بیماری‌های خود ایمنی را به‌طور کامل درمان کرد، اما برخی از علائم را می‌توان بهبود بخشید. بسیاری از افراد مبتلابه بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب می‌توانند به‌طور عادی به زندگی خود ادامه دهند.
سخن آخر
زندگی با یک نوع بیماری خود ایمنی می‌تواند سخت و پیچیده باشد. بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس پیچیده و جدی هستند. اگرچه هیچ درمانی برای این بیماری‌ها وجود ندارد، اما بسیاری از علائم ناشی از آن‌ها قابل‌درمان و کنترل هستند.
اگر فکر می‌کنید ممکن است به یک بیماری خود ایمنی مغز و اعصاب مبتلا باشید، در اسرع وقت برای تشخیص و درمان به پزشک خود مراجعه کنید. اگر عارضه به‌موقع تشخیص داده شود، کنترل علائم شما آسان‌تر خواهد بود.
